Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Rozwój przemysłu w Królestwie Polskim i zmiany w rolnictwie po 1864 r. spowodowały wzrost liczby robotników zatrudnionych w fabrykach. Warunki życia robotników (proletariatu) były bardzo trudne. Dzień roboczy trwał kilkanaście godzin, a wynagrodzenie za ciężką pracę z trudem wystarczało na skromne wyżywienie.
Robotnicy walczyli o poprawę swego bytu, organizując strajki. Kończyły się one zazwyczaj interwencją policji i wojska, aresztowaniem i zwalnianiem z pracy uczestników strajków. Robotnicy zaczęli więc tworzyć organizacje. W Królestwie zainteresowanie sprawą robotniczą było związane z sytuacją robotników rosyjskich. Wielu Polaków przebywających w Rosji zetknęło się z ideami socjalistycznymi. Do Warszawy przybyła z Rosji grupa konspiratorów, a wśród nich Ludwik Waryński, który pracując w fabryce Lilpopa w Warszawie rozpoczął działalność agitacyjną wśród robotników.
W ruchu robotniczym na ziemiach polskich można wyodrębnić dwa nurty:
- rewolucyjny, komunistyczny - przeciwstawianie się dążeniom niepodległościowym: po zwycięstwie rewolucji znikną państwa i zapanuje braterstwo między narodami; walka o zdobycie władzy drogą rewolucji, wprowadzenie dyktatury (czyli jednej władzy) proletariatu (partie: „Proletariat” i SDKPiL - Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy);
- niepodległościowy, reformistyczny - walka o wyzwolenie narodowe i przemiany na drodze pokojowych reform (partia: PPS - Polska Partia Socjalistyczna)
Partie robotnicze i ich program
| Nazwa partii | Rok powstania | Główni przywódcy | Program działania |
|---|---|---|---|
| „Proletariat” - po 4 latach działalności rozbita przez carską policję | 1882 | Ludwik Waryński: aresztowany, więziony w Cytadeli, a potem w twierdzy Szlisselburg, gdzie zmarł | wezwanie robotników do obalenia na całym świecie ustroju kapitalistycznego drogą rewolucji proletariackiej |
| Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy — SDKPiL | 1899/1900 | Róża Luksemburg Julian Marchlewski Feliks Dzierżyński |
podkreślanie związków z rosyjskim ruchem rewolucyjnym, uznanie rewolucji socjalistycznej i przejęcia władzy przez robotników za główne cele walki robotników |
| Polska Partia Socjalistyczna (PPS) | 1893 | Bolesław Limanowski Józef Piłsudski Ignacy Daszyński |
główny cel robotników: walka o odzyskanie niepodległości i przeprowadzenie reform w niepodległej Polsce |
Działacze SDKPiL, Julian Marchlewski i Feliks Dzierżyński, byli później uczestnikami rewolucji październikowej w Rosji.
Przywódcy PPS, Bolesław Limanowski i Józef Piłsudski, zostali wybitnymi działaczami w walce o odzyskanie przez Polskę niepodległości. Józef Piłsudski pochodził z zamożnej szlacheckiej rodziny z Wileńszczyzny. Za działalność konspiracyjną przeciw Rosji został wraz z kolegami skazany na pięcioletni pobyt na Syberii. Był członkiem kierownictwa PPS i redaktorem naczelnym pisma „Robotnik”. Na początku XX wieku założył w Galicji tajną organizację wojskową Związek Walki Czynnej, której zadaniem była walka zbrojna z zaborcami o odzyskanie niepodległości.
W latach osiemdziesiątych XIX wieku w Galicji powstał i rozwinął się ruch ludowy. Złożyło się na to kilka przyczyn:
- możliwa była legalna działalność polityczna,
- istniały tradycje walki chłopów o ich prawa z lat 1846-1848,
- nierozwiązany był problem uprawnień chłopów do korzystania z dworskich pastwisk i lasów.
W środowisku chłopskim działał ksiądz Stanisław Stojałowski, który organizował kółka rolnicze, wydawał pisemka „Wieniec” i „Pszczółka”, budząc poczucie przynależności do narodu polskiego i zachęcając do współudziału w sprawowaniu władzy. Inni działacze: Bolesław i Maria Wysłouchowie, Jan Stapiński, wydawcy „Przeglądu Społecznego” i „Przyjaciela Ludu” przekonywali, że chłopi to przyszli wyzwoliciele Polski.
Pierwsza partia chłopska powstała na zjeździe w Rzeszowie w 1895 r. pod nazwą Stronnictwo Ludowe. W programie partii wyznaczono jej cele:
- zdobycie prawa wyborczego i zorganizowanie powszechnych wyborów do galicyjskiego Sejmu Krajowego pod hasłem: „Chłopi wybierajcie chłopów!”,
- ograniczenie przywilejów ziemiaństwa w życiu politycznym, społecznym i gospodarczym.
W 1903 roku Stronnictwo Ludowe zmieniło nazwę partii na Polskie Stronnictwo Ludowe, którego uczestnicy domagali się większej samodzielności dla Galicji, praw narodowych dla Polaków w innych zaborach oraz przyznania chłopom pełni praw obywatelskich i upowszechnienia oświaty. Na zjeździe w 1903 roku PSL ustaliło datę Święta Ludowego w rocznicę bitwy pod Racławicami - 4 kwietnia. Polskie Stronnictwo Ludowe w swym programie opowiadało się za odzyskaniem niepodległości.
Obóz narodowy na ziemiach polskich powstał jako nurt polityczny, który za sprawę najważniejszą uznawał interesy własnego narodu.
Cele ruchu narodowego:
- walka o niepodległość Polski,
- obrona interesów narodu polskiego,
- odbudowa państwa polskiego w granicach sprzed rozbiorów.
Zapamiętaj:
Ruch polityczny, którego działacze pragną utwierdzać naród w poczuciu własnej odrębności, a często wyższości w stosunku do innych narodów oraz posiadać i umacniać własne państwo, żądając dla niego przywilejów, nazwano nacjonalizmem - od łacińskiego słowa natio - naród.
Organizacją polskiego ruchu narodowego była Liga Polska powstała w 1887 r. w Szwajcarii, która miała oparcie wśród polskiej młodzieży studenckiej w Warszawie. Następnie grupa działaczy w Królestwie Polskim, z Romanem Dmowskim na czele, przekształciła Ligę Polską w Ligę Narodową.
Jej działacze głosili hasło solidaryzmu społecznego, czyli zgodnego współdziałania wszystkich klas (właścicieli ziemskich i chłopów, fabrykantów i robotników oraz inteligencji) celem ożywienia ogólnonarodowej więzi między Polakami i obrony przed wynarodowieniem. Ze swoim programem docierali do wszystkich warstw społeczeństwa polskiego, szukali porozumienia z ziemiaństwem i duchowieństwem, działali na wsi, wśród inteligencji, studentów i rzemieślników.
Roman Dmowski, wieloletni przywódca obozu narodowo-demokratycznego, nazwany został ojcem polskiego nacjonalizmu. Występował w obronie zagrożonych interesów narodowych Polaków. Opowiadał się za współpracą z Rosją, jako przeciwnikiem Niemiec (w których upatrywał głównego wroga Polski), ale był przeciwny rewolucji, która wybuchła w Rosji w 1917 roku. Szukał poparcia dla sprawy polskiej u mocarstw zachodnich. Dmowski był zwolennikiem antysemityzmu oraz asymilacji mniejszości narodowych, zwłaszcza Ukraińców i Białorusinów.
W 1897 roku przywódcy Ligi Narodowej utworzyli w Galicji legalną organizację, Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne, zwaną endecją (ND). Endecy odrzucali program ruchu robotniczego, jako wyraz obrony interesów jednej klasy - robotników - a nie całego narodu.
Endecja była najsilniejszą i najbardziej wpływową partią na ziemiach polskich na początku XX wieku, działała we wszystkich trzech zaborach.
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.