Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Na przełomie XIX i XX wieku cechą charakterystyczną ustroju państw w Europie było powstanie i stopniowy wzrost roli parlamentu jako przedstawicielstwa całego narodu. Burżuazja w walce z absolutyzmem, a następnie robotnicy żądali powszechnego prawa wyborczego (we Francji od 1848 r.). Choć początkowo prawo wyborcze, inaczej zwane ordynacją wyborczą, nie obejmowało wszystkich warstw społecznych, to przeobrażenia ustrojowe zmierzały do zapewnienia udziału w wyborach wszystkim obywatelom.
Wielka Brytania była monarchią parlamentarną, na czele państwa stał król, ale jego rola była bardzo ograniczona przez rząd i parlament. Parlament składał się z dwóch izb: Izby Lordów i Izby Gmin. W wyborach głosowano na jedną z dwóch partii; ta, która uzyskała większość w parlamencie, formowała rząd, ta, która przegrała, podejmowała rolę krytykującą i kontrolującą.
W Prusach panował ustrój nazwany monarchią konstytucyjną. Monarcha, choć ograniczony przez konstytucję, powoływał rząd i kontrolował go. Rząd tworzony był z większości parlamentarnej, a parlament wyłaniany w wyborach.
Francja, po upadku II Cesarstwa, miała ustrój zwany republiką parlamentarną. Republika to forma ustroju państwa oparta na wyborze władz: prezydenta i parlamentu w wyborach powszechnych na określony czas. Podstawą ustroju była konstytucja, w której określono sposób sprawowania władzy w państwie i ustanowiono prawa i obowiązki obywateli.
Jedynie w Rosji car rządził nadal bez przedstawicieli narodu. Rządy cara miały charakter policyjny. Prześladowano i stosowano represje polityczne, karę więzienia i zsyłki na Syberię wobec tych, którzy pragnęli zmian ustrojowych i gospodarczych. Oparciem dla tego systemu była warstwa ziemiaństwa, gdyż burżuazja nie odgrywała większej roli politycznej. Rządy cara w Rosji to monarchia absolutna.
Początek XX wieku to formowanie się partii politycznych, których rozwój był następstwem umacniania się rządów parlamentarnych. W parlamencie bowiem zaczęły powstawać najpierw kluby polityczne, by pod koniec XIX wieku przekształcić się w partie: robotnicze (socjalistyczne), chrześcijańsko-demokratyczne i chłopskie. Ich zasadniczym celem była realizacja programu swoich wyborców, dążenie do sprawowania władzy w państwie przez zdobycie w wyborach większości parlamentarnej.
Koniec XIX wieku to lata wielkiego rozwoju przemysłu i wzrostu liczebnego klasy robotniczej. Organizacje socjalistyczne po Wiośnie Ludów były nieliczne, dopiero powstanie w 1875 r. Socjaldemokratycznej Partii Niemiec ożywiło działalność socjalistów.
W wyborach do parlamentu niemieckiego SPD zyskiwała miliony głosów.
Podobnie działo się w innych krajach Europy. Zauważono potrzebę zjednoczenia organizacji robotniczych z różnych krajów. W 1889 roku, w 100. rocznicę rewolucji francuskiej, w Paryżu powołano stowarzyszenie socjalistyczne zwane II Międzynarodówką. Było to potężna organizacja, która stawiała sobie za cel wzajemną pomoc w walce przeciw właścicielom środków produkcji oraz sprzeciw wobec wojennych planów europejskich mocarstw. II Międzynarodówka uchwaliła, że dzień 1 maja będzie obchodzony jako robotnicze święto (na pamiątkę strajku robotników w Chicago w 1886), a czerwony sztandar został uznany za sztandar ruchu socjalistycznego.
| Rok założenia | Miejsce | Cel działania | |
|---|---|---|---|
| I Międzynarodówka | 1864 | Londyn | zdobycie władzy przez robotników |
| II Międzynarodówka | 1889 | Paryż | walka o poprawę bytu robotników, prowadzona drogą pokojową |
W pierwszych latach XX wieku w ruchu socjalistycznym nastąpił rozłam na:
- rewolucjonistów (komunistów), którzy pragnęli obalenia kapitalizmu drogą gwałtownego przewrotu - przywódcą był rosyjski socjalista Włodzimierz Uljanow, pseudonim Lenin,
- reformistów, inaczej zwanych socjaldemokratami lub socjalistami, którzy nie chcieli obalać systemu kapitalistycznego. Zamierzali oni drogą wyborów do parlamentu domagać się reform korzystnych dla robotników.
Partie chrześcijańsko-demokratyczne w swoim programie opierały się głównie na encyklikach papieskich, głosząc, że własność prywatna jest „prawem naturalnym”, ale pociąga za sobą szereg obowiązków za strony właściciela. Kapitał i praca są niezbędnym elementem życia społeczno--gospodarczego. Z uznania własności prywatnej wynika odrzucenie możliwości zmiany ustroju i negowanie zasady walki klasowej (nie walka klas, a solidarność społeczna). Partie chrześcijańsko-demokratyczne realizowały swój program, organizując m.in. chrześcijańskie związki zawodowe.
Polityczny ruch chłopski stawiał sobie za cel walkę o prawa polityczne dla chłopów: o ich przedstawicielstwo w parlamencie i wpływ na rządy. Żądano ograniczenia przywilejów ziemiaństwa, a także zmniejszenia wielkiej własności ziemskiej i przeprowadzenia pełnej reformy rolnej, czyli podziału ziemi obszarniczej.
Pracownicy poszczególnych zawodów lub gałęzi produkcji powołali dla obrony wspólnych interesów związki zawodowe. Zostały one utworzone w celu poprawy warunków pracy, zapewnienia pracownikom pomocy w wypadku bezrobocia, choroby, starości. Związki rozwijały również działalność samopomocową i kulturalno-wychowawczą. Kolebką związków zawodowych była Wielka Brytania. Program związków dotyczył poprawy bytu i praw politycznych.
Cele polityczne związków zawodowych spowodowały ich zróżnicowanie na:
- sprzyjające rewolucyjnemu nurtowi robotniczemu,
- opowiadające się za stopniową realizacją reform socjalistycznych,
- o charakterze chrześcijańsko-społecznym (rozwijały się od połowy XIX wieku prawie we wszystkich krajach europejskich: Francja, Austria, Niemcy).
Organizowanie się społeczeństw w partie polityczne i związki zawodowe spowodowało rozwój swobód obywatelskich i poprawę bytu robotników. W interesie samych kapitalistów była poprawa warunków pracy robotników, w celu uniknięcia przerwania pracy (strajku) czy groźby rewolucji. W Europie Zachodniej partie socjalistyczne sprzeciwiały się gwałtownym przewrotom, pragnęły umocnienia wolności obywatelskich i ustanowienia demokratycznych (pochodzących w wyborów) instytucji. Rosja, która różniła się od pozostałych mocarstw brakiem swobód obywatelskich i nieistnieniem parlamentu, stanęła na początku XX wieku wobec wielkiego konfliktu społecznego, do którego dołączyli się działacze ruchu robotniczego. Rewolucyjne przemiany, do których doszło najpierw w Rosji, spowodowały, że zniknęły swobody obywatelskie, a wyzysk kapitalistów zastąpiono wyzyskiem ze strony władz komunistycznych.
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.