TOP 10 wyrażeń, których pisownię trudno zapamiętać

Na pewno czy napewno? 

Na pewno piszemy rozdzielnie. Łączna pisownia to błąd, który pojawia się bardzo często, ponieważ mylimy to wyrażenie z naprawdę, które najczęściej piszemy razem. Skąd wynika rozłączna pisownia w przypadku na pewno? Wyrażenie to składa się z przyimka na i z pewno, czyli przysłówka, a zgodnie z zasadami języka polskiego przyimki z przysłówkami, czyli wyrażenia przyimkowe, zapisujemy oddzielnie. Warto skojarzyć to z innymi połączeniami typu przyimek + przysłówek, które zwykle sprawiają nam mniejszy problem, jak np. na poważnie, na wesoło. 

Na prawdę czy naprawdę? 

Tym razem wszystko zależy od kontekstu, choć częściej używamy formy łącznej. Piszemy naprawdę, o ile mamy na myśli partykułę, która oznacza: istotnie, rzeczywiście, prawdziwie (np. Naprawdę nie wiem, gdzie są klucze.) lub wyraża zdziwienie (np. Naprawdę to zjadłeś?). Jeśli chcemy natomiast użyć dwóch oddzielnych wyrazów, czyli przyimka na i rzeczownika prawdę (np. Liczę na prawdę, a nie kłamstwo.), zapiszemy je oddzielnie, ponieważ będzie to wyrażenie przyimkowe. 

Na razie czy narazie? 

Na razie to również wyrażenie przyimkowe, którego człony na, czyli przyimek i razie, czyli formę rzeczownika, piszemy oddzielnie. Niezależnie czy używając tego wyrażenia, mamy na myśli: tymczasem, jeszcze, teraz czy może częste pożegnanie. Przykłady: Idę, na razie!; Na razie wszystko jest dobrze. 

W ogóle czy wogóle? 

W tym przypadku znów mamy do czynienia z wyrażeniem przyimkowym, złożonym z przyimka w i formy rzeczownika ogół. Dlatego w ogóle piszemy rozłącznie, wówczas, gdy chcemy powiedzieć ogólnie, jak i ani trochę. 

Jakby czy jak by? 

Jeśli chodzi o to wyrażenie, to wszystko zależy od tego, co mamy na myśli. Gdy używając jakby mamy na myśli gdyby lub jeśli (np. Jakby był bogatszy, to kupiłby sobie mieszkanie.), to wyrażenie do piszemy łącznie. Rozdzielnie napiszemy je jednak, kiedy będziemy używać go jako zaimka jak i cząstki by np. Jak by to powiedział Adam, jest szałowo. (przytaczamy tu powiedzonko Adama). 

Conajmniej, co najmniej, co naj mniej? 

Tutaj obowiązuje pisownia rozłączna — co najmniej. Najmniej to przysłówek w stopniu najniższym, który tworzymy, dodając do stopnia niższego mniej przedrostek naj-. Ten przedrostek, zgodnie z zasadami, zapisujemy łącznie z formą stopnia niższego, a zatem najmniej. Natomiast wyrażenia zaimkowe piszemy oddzielnie. Co to zaimek, a najmniej to przysłówek. By zapamiętać taką pisownię, warto skojarzyć to z podobnymi wyrażeniami zaimkowymi, jak np. co najwyżej. 

Z resztą czy zresztą? 

Tym razem pisownia jest zależna od kontekstu naszej wypowiedzi. Jeśli mamy na myśli w końcu, ostatecznie, poza tym napiszemy wyrażenie łącznie (np. Nie potrafię rozwiązać tego równania, zresztą matematyka nigdy nie była moją mocną stroną). Jeśli natomiast chcemy powiedzieć o reszcie czegoś z czegoś, napiszemy je rozdzielnie (np. Część osób została na lekcji, a ja z resztą klasy poszliśmy pomóc polonistce). 

Na co dzień, na codzień czy nacodzień? 

Niektórym osobom może mylić się ze słowem codziennie, stąd pewnie często pojawia się łączny zapis niektórych lub wszystkich członów wyrażenia. Poprawną formą jest na co dzień. Nie wynika ona jednak z uwarunkowań historycznych, morfologicznych czy dotyczących wymowy, a z przyjętej konwencji, a zatem pewnej umowy. Możemy to natomiast wyjaśnić tym, że na jest przyimkiem, co zaimkiem, natomiast dzień rzeczownikiem, zatem mamy tu wyrażenia przyimkowe i zaimkowe, które, jak wiemy z poprzednich przykładów, zapisujemy oddzielnie. 

Nieraz czy nie raz? 

W tym przypadku pisownia zależy od kontekstu naszej wypowiedzi. Jeśli chcemy powiedzieć, że robimy coś czasem lub często, napiszemy nieraz (np. Nieraz spotykałem się z nią wieczorami.), natomiast gdy chcemy użyć tego wyrażenia jako przeciwstawienia, zapiszemy je rozdzielnie, czyli nie raz (np. Nie raz, ale pewnie z trzy razy nie było jej na zajęciach). 

Z powrotem czy spowrotem? 

Tu możliwość jest tylko jedna – poprawny jest zapis rozdzielny, czyli z powrotem, ponieważ z to przyimek, natomiast powrotem to forma rzeczownika powrót, zatem mamy do czynienia z wyrażeniem przyimkowym, które, zgodnie z zasadami, zapisujemy oddzielnie. Pisownię tego zwrotu trzeba zapisać w pamięci szczególnie mocno, ponieważ inne mu podobne, jak: spoza, sponad, spomiędzy, sprzed zapisujemy łącznie, a zatem może się z nimi mylić! 

Joanna Cwynar