Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
28 IX 1939 r. podpisano niemiecko-radziecki „traktat o granicach i przyjaźni”. Można to uznać za formalny rozbiór ziem polskich. Granica między Niemcami a ZSRR miała przebiegać wzdłuż linii rzek Pisy, Narwi, Bugu i Sanu.
| Ziemie polskie pod okupacją niemiecką | Ziemie polskie włączone do ZSRR | |
|---|---|---|
| Ziemie wcielone do Rzeszy | Generalne Gubernatorstwo 12 X 1939 r. |
|
|
|
|
Wykorzystując sytuację, w jakiej znalazła się Polska, Słowacja zajęła sporne terytorium Orawy i Spiszu.
Plany niemieckie zakładały odmienne potraktowanie ziem wcielonych do Rzeszy oraz Generalnego Gubernatorstwa. Ziemie wcielone do Rzeszy miały ulec całkowitej germanizacji jeszcze w czasie wojny (zakończenie przewidywano w ciągu 10 lat). Ludność polska miała być wysiedlona i zastąpiona niemieckimi kolonistami.
Generalne Gubernatorstwo do roku 1941 traktowano jako zaplecze niewykwalifikowanej siły roboczej, utrzymywanej na niskim poziomie kulturalnym i materialnym w bezwzględnym posłuszeństwie wobec najeźdźcy.
Zapamiętaj!
Eksterminacja - zbrodnicze wytępienie określonych grup ludności z powodów religijnych, rasowych, narodowościowych; ludobójstwo.
Masowe egzekucje
W pierwszych dniach września hitlerowcy dokonali masowych mordów, rozstrzeliwując Polaków według uprzednio przygotowanych list (Bydgoszcz - 9 IX 1939 r., Wawer - grudzień 1939 r.). Mniejszość niemiecka w Polsce sporządzała listy, na których umieszczano nazwiska Polaków szczególnie zasłużonych dla kraju. Na podstawie tych list w Berlinie opracowano Księgę gończą zawierającą 8700 nazwisk obywateli polskich, którzy mieli być aresztowani, a następnie zamordowani.
Wysiedlenia, pacyfikacje
Masowe wysiedlenia rozpoczęto jesienią 1939 r. Objęły one ludność ziem już wcielonych do Rzeszy. Część wysiedlonych Polaków kierowano do Rzeszy na roboty, resztę do Generalnego Gubernatorstwa. Na miejscu wysiedlonych Polaków osadzano kolonistów niemieckich, którym przekazywano majątek zagrabiony wysiedleńcom.
W maju 1940 r. hitlerowcy rozpoczęli „akcję A - B” (Nadzwyczajna Akcja Pacyfikacyjna). W egzekucji w Palmirach pod Warszawą w czerwcu 1940 r. zginęło co najmniej 359 osób, w tym wielu przedstawicieli życia politycznego, gospodarczego, społecznego, kulturalnego (Maciej Rataj - były marszałek Sejmu, Janusz Kusociński - złoty medalista Olimpiady w Los Angeles).
Obozy koncentracyjne
Obozy koncentracyjne były jedną z form wyniszczenia narodu polskiego. Na terenie Polski utworzono ich kilkaset. Największy był obóz koncentracyjny Oświęcim-Brzezinka, wybudowany wiosną 1940 r. (pierwszy transport więźniów przybył z Tarnowa 14 VI 1940 r.). Największe obozy na terenie Polski to: Majdanek pod Lublinem, Stutthof pod Gdańskiem, Treblinka nad Bugiem, specjalny obóz dla dzieci w Łodzi. Na terenie Polski Niemcy założyli także wiele obozów pracy i obozów karnych, w których warunki bytowe nie różniły się od warunków w obozach koncentracyjnych. Polaków wywożono również do obozów koncentracyjnych na terenie Rzeszy: Sachsenhausen, Dachau, Buchenwald, Mauthausen, RavensbrÜck.
Liczba ofiar obozów koncentracyjnych jest trudna do ustalenia. Wiemy, że w obozie Oświęcim-Brzezinka zginęło ok. 3 mln ludzi różnych narodowości. Więźniem Oświęcimia był duchowny, ojciec Maksymilian Kolbe, który poświęcił swoje życie (poszedł dobrowolnie na śmierć), ratując współwięźnia mającego rodzinę.
Zagłada Żydów i Cyganów
Pierwszym etapem zagłady Żydów było umieszczenie ich w wydzielonych częściach miasta, tzw. gettach. Żydzi obowiązani byli do noszenia opasek z gwiazdą Syjonu, posiadali własną administrację - Radę Samorządową, własną policję żydowską. Obowiązywał ich zakaz opuszczania getta pod groźbą kary śmierci. Warunki życia w gettach były katastrofalne: panował głód, szerzyły się epidemie.
Drugim etapem wyniszczenia Żydów była likwidacja gett przez wywiezienie Żydów do obozów zagłady. Mordowano ich w komorach gazowych przy użyciu gazu cyklon B.
W 1942 r. powstała polska tajna organizacja społeczna Rada Pomocy Żydom „Żegota”, która dostarczała żywność, leki i ubrania do gett, ukrywała uciekinierów i zaopatrywała ich w odpowiednie dokumenty. Prowadziła akcję propagandowo-informacyjną, przekazując informacje o eksterminacji Żydów rządom państw zachodnich. Dzięki tej organizacji udało się uratować od zagłady 100 tys. Żydów.
W kwietniu 1943 r. w getcie warszawskim wybuchło powstanie. Nie miało ono szans powodzenia, ale było aktem rozpaczy. Postawa Polaków była różna. Jedni spieszyli powstańcom z pomocą (m.in. dostarczano żywność, ukrywano zbiegów), a inni, w obawie o swoje życie, zachowali postawę bierną.
Niszczenie inteligencji, szkolnictwa i kultury
W pierwszych dniach okupacji Niemcy rozpoczęli akcję przeciwko inteligencji polskiej, którą aresztowano i osadzano w więzieniach i obozach koncentracyjnych. 6 XI 1939 r. władze niemieckie aresztowały profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego i Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Wysłano ich do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen. Kilka dni później aresztowano również profesorów Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Pod naciskiem opinii światowej (uczonych wielu krajów), pozostałych przy życiu profesorów krakowskich zwolniono z obozu.
Zamknięto szkoły wyższe, średnie, w podstawowych zakazano nauki historii, geografii, literatury ojczystej, wychowania fizycznego. Zamknięto polskie teatry, grabiono muzea (ołtarz Wita Stwosza), zniszczono zamek królewski w Warszawie. Hitlerowcy postępowali w myśl zaleceń Hitlera: „Zniszczycie narodowi zabytki i pamiątki historyczne, a przestanie on istnieć”.
Rabunek gospodarczy
Niemcy traktowali ziemie polskie jako zaplecze surowców przemysłowych. Wywłaszczono właścicieli rolnych, podstawowe działy gospodarki pracowały na potrzeby Rzeszy. Konfiskacie uległ cały majątek państwa polskiego. Ludności polskiej przydzielono karty żywnościowe, które nie zaspokojały podstawowych potrzeb.
Nowe władze
W październiku 1939 r. przeprowadzono wybory, w wyniku których wybrano delegatów do zgromadzeń narodowych Zachodniej Ukrainy i Zachodniej Białorusi. Zgromadzenia te zwróciły się z prośbą do Rady Najwyższej w Moskwie o włączenie do ZSRR terenów Polski, zajętych przez wojska radzieckie. Moskiewska Rada Najwyższa włączyła część terytoriów do Białoruskiej, część do Ukraińskiej Republiki Rad. Mieszkańcom tych ziem nadano obywatelstwo radzieckie. Zlikwidowano polską administrację państwową i samorządową, język polski zastąpiono białoruskim, ukraińskim i rosyjskim. Treści nauczania i publikacje były zgodne z propagandą stalinowską.
Odmiennie potoczyły się losy Wileńszczyzny, która na mocy porozumienia litewsko-radzieckiego z 1939 r. została wcielona do Litwy. W 1940 r. znalazła się pod władzą radziecką, gdy ZSRR zajęła państwa bałtyckie.
Aresztowania
Masowe aresztowania na ziemiach polskich zajętych przez Armię Czerwoną objęły ok. 200 tys. oficerów i żołnierzy polskich nie zmobilizowanych we wrześniu, w tym: policjantów, żołnierzy Korpusu Ochrony Pogranicza, a także urzędników państwowych, wybitnych działaczy politycznych, ziemiaństwo, środowiska twórcze, osoby podejrzane o postawę antyradziecką. Część aresztowanych rozstrzelano, pozostałych wywieziono do łagrów.
W 1941 r. od 150 do 200 tys. mężczyzn zostało przymusowo wcielonych do Armii Czerwonej, a ok. 140 tys. osób zmuszono do pracy w przemyśle i kopalniach.
Zapamiętaj!
Deportacja - zesłanie do odległej izolowanej miejscowości na przymusowy pobyt.
W październiku 1939 r. NKWD przystąpiło do spisu „wrogów ludu”. Spis ten obejmował wszystkich Polaków, którzy przed wojną pełnili funkcje państwowe, społeczne, należeli do jakiejkolwiek partii lub organizacji (nawet PCK). Wszyscy mieli być wywiezieni do łagrów lub osiedleni na Syberii (w czterech etapach). Pierwsza wielka deportacja odbyła się 9 II 1940 r. i objęła ok. 240 tys. osób. Wywożono całe rodziny: starców, kobiety, a nawet małe dzieci. Pozostawione mienie przejęły miejscowe komitety komunistyczne. 13 IV 1940 r. łącznie wywieziono ok. 320 tys. osób: kobiet i dzieci, zamożniejszych właścicieli ziemskich, służby dworskie oraz ludność z obszarów nadgranicznych (do Kazachstanu). Deportacja z lipca-sierpnia 1940 r. objęła 240 tys. osób, przede wszystkim uchodźców wojennych z zachodnich i centralnych ziem polskich. W czerwcu 1941 r. wywieziono łącznie 300 tys. osób: resztę uchodźców, wykwalifikowanych robotników i rzemieślników, kolejarzy, inteligencję zawodową i zamożniejszych gospodarzy. Na 26 VI 1941 r. planowano wielki wywóz ludności z Litwy. Przeszkodził temu wybuch wojny z Niemcami.
Największe skupiska deportowanych obywateli polskich znajdowały się w republikach południowych: Kazachstanie, Azji Środkowej, Ałtaju, na Syberii, w rejonie Archangielska, Wołogdy, Komi, Uralu. Część Polaków pracowała w obozach pracy, tzw. łagrach, nadzorowanych przez NKWD. Deportacje i przesiedlenia objęły ok. 1,5 mln ludzi.
Losy jeńców polskich w ZSRR: Jeńcy zostali zgrupowani w obozach jenieckich w: Kozielsku, Ostaszkowie, Starobielsku i w miejscowości Pawliszczewo-Bór. W obozach tych zgrupowano ok. 15 tys. jeńców, w znacznej części oficerów rezerwy: lekarzy, naukowców, artystów, prawników, duchownych-kapelanów wojskowych różnych wyznań. Więźniowie obozów w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku byli likwidowani przez NKWD w okresie od 3 kwietnia do połowy maja 1940 r. Masowe groby odkryto w Katyniu k. Smoleńska (1943), Miednoje k. Tweru (1991), Charkowie (1991). Więźniowie obozu w Pawliszczewie ocaleli po wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej.
Do popełnienia zbrodni na polskich oficerach władze ZSRR przyznały się dopiero w 1989 r.
Około 20 oficerów polskich, m.in. zwolenników współpracy z ZSRR (ppłk. Zygmunt Berling), przewieziono pod Moskwę, gdzie opracowywali plan zorganizowania polskiej dywizji wchodzącej w skład Armii Czerwonej.
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.