Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Urodził się 5 III 1901 r. w powiecie rzeszowskim, we wsi Gwoźnica, jako syn małorolnych chłopów. Przyszły poeta otrzymał imię po swej starszej siostrze, która zginęła tragicznie. Naukę rozpoczął w czteroklasowej szkole w Gwoźnicy, a w latach 1912-1920 uczęszczał do Gimnazjum Klasycznego im. S. Konarskiego w Rzeszowie. Jako uczeń szkoły średniej debiutował w 1917 roku sonetem Wschód słońca na łamach konspiracyjnego pisma „Zaranie”. Wśród innych ochotników studenckiej kompanii w 1919 roku brał udział w rozbrajaniu żołnierzy austriackich strzegących koszar, magazynów i urzędów. Wraz z kompanią uczestniczył w bitwie pod Sokolnikami, gdzie został ranny 19 XII 1919 roku. Do wojska powrócił latem 1920 r., po zdaniu egzaminu maturalnego. W bitwie o Lwów, pod Krasnem, w której zginął jego bliski kolega Edward Smolarz (poeta powrócił do tej śmierci w kilku wierszach), trafił do radzieckiej niewoli. Po długiej tułaczce próbował zbiec w Berdyczowie, złapany ponownie, uciekł 10 października 1920 r. i dotarł do linii wojsk polskich. Zwolniony z armii w listopadzie 1920 roku podjął studia polonistyczne w Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1922 roku w piśmie „Skamander” ukazał się wiersz Cieśle - był to prawdziwy, dojrzały debiut poetycki Przybosia. W styczniu 1923 roku wziął udział w swoistym happeningu literackim - manifeście „negatywistów”. Od tego czasu związał się z pismem Tadeusza Peipera - „Zwrotnica” w którym drukował wiersze, a w wydawnictwie „Zwrotnicy” wydał swe pierwsze książki.
W czerwcu 1923 roku ukończył studia (bez egzaminu magisterskiego) i pracował jako nauczyciel w Państwowym Gimnazjum Żeńskim w Sokalu, w Gimnazjum w Chrzanowie i aż do 1939 roku w Gimnazjum Matematyczno-Przyrodniczym w Cieszynie. Przeżył wówczas gwałtowną miłość do swojej uczennicy, Marzeny Skotnicówny, której zadedykował wiele wierszy. Szczególny rozgłos zdobył wiersz Z Tatr napisany po śmierci ukochanej na Zamarłej Turni.
W 1925 roku wydał tom Śruby, w 1926 Oburącz, w 1930 Sponad, w 1932 r. W głąb las, a w 1938 roku Równanie serca. Okres II wojny światowej spędził we Lwowie, Rzeszowie i u brata w rodzinnej Gwoźnicy. W okresie lwowskim zajmował się wydawaniem konspiracyjnych tomów młodych poetów, obchodami 85-lecia śmierci Adama Mickiewicza, współtworzył Podręcznik literatury polskiej dla klasy dziesiątej. Po wyzwoleniu Rzeszowa poeta został kierownikiem Wydziału Informacji i Propagandy Wojskowej Rady Narodowej i prezesem Związku Literatów Polskich. W maju 1945 roku wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej. Pierwszymi tomami powojennymi były Póki my żyjemy (1944) i Miejsce na ziemi (1945). Wkrótce Przyboś stał się obiektem ataków - nie mieszcząc się w obowiązującej już koncepcji socrealizmu. Właśnie z tego powodu w 1947 roku wyjechał jako poseł nadzwyczajny i minister pełnomocny do Szwajcarii. Po powrocie do Polski w 1951 roku został dyrektorem Biblioteki Jagiellońskiej i wydał kolejne tomy wierszy Rzut pionowy (1952) i Najmniej słów (1955).
W 1956 roku poeta przeniósł się do Warszawy - pracował tam jako redaktor „Przeglądu Kulturalnego”, „Poezji”, Miesięcznika Literackiego”. Wydawał następne tomy: Narzędzie ze światła (1958), Próba całości (1961), Więcej o manifest (1962), Kwiat niezapomniany (1968).
Przyboś zmarł nagle 6 X 1970 r. przemawiając w czasie zjazdu tłumaczy literatury polskiej.
Pierwsze dwa tomy wierszy, Śruby i Oburącz, głosiły entuzjazm wobec nowoczesności, zachętę do zbiorowego wysiłku, fascynację nowymi zawodami (lotnik, tokarz). Na zrębie nowoczesnej cywilizacji miała powstać nowa poetyka oparta na zasadzie funkcjonalno-ekonomicznej (zarzucenie tradycyjnego metrum, rozbudowane przenośnie, elipsy). Rolą poety była praca nad słowem. Dojrzałość twórczą osiągnął Przyboś w tomach Sponad i W głąb las. Poeta odrzuca fascynację wielkomiejską cywilizacją, zwraca się ku naturze, erotyce, rezygnuje z roli przywódcy na rzecz twórcy przeciwstawiającego się otaczającej rzeczywistości. Z zasady funkcjonalizmu wywodzi się poetyckie wykorzystanie wieloznaczności słów.
W tomach z lat trzydziestych pojawiają się zagadnienia społeczne (szczególnie w tomie Równanie serca) - protest przeciw nierównościom, poczucie jedności z walczącymi o wolność i sprawiedliwość, przekonanie o nieuchronności zagłady istniejącego świata. Ostatecznie ukształtował się wówczas styl poetycki Przybosia oparty na elipsie i metaforze z charakterystyczną tzw. „figurą eksplozywną”, tj. ukazaniem tkwiących w materii zasobów energii. Powojenne tomy Póki my żyjemy i Miejsce na ziemi utrwaliły poezję Przybosia jako jednego z czołowych poetów. Poprzednio znany był w wąskich kręgach awangardy. Lata powojenne przyniosły zmianę poetyki na bardziej komunikatywną oraz nawrót do tematu pracy, wspomnienia z dzieciństwa i związany z tym temat własnej tożsamości.
Oprócz bogatej twórczości poetyckiej Przyboś pozostawił po sobie sporo artykułów i prac krytycznych, eseje i komentarze literackie, nowe interpretacje literatury romantycznej (Czytając Mickiewicza). Jako teoretyk literatury zajmował się nowatorstwem w sztuce (wprowadził np. pojęcie „turpizm”), folklorem literackim. (antologia polskich pieśni ludowych Jabłoneczka - 1953). Tłumaczył też z kilku języków, m.in. poezję Rilkego i Majakowskiego.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.