Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Zadaniem układu pokarmowego jest przeprowadzanie podstawowych procesów związanych z odżywianiem. Są to:
- pobieranie pokarmu
- trawienie
- wchłanianie.
Układ pokarmowy:
Ściana przewodu pokarmowego na całej jego długości składa się z:
- błony śluzowej, inaczej śluzówki. Jest to warstwa wyścielająca przewód pokarmowy od wewnątrz. Zbudowana jest z komórek tkanki nabłonkowej, wśród których występują komórki gruczołowe wydzielające śluz, a w niektórych odcinkach produkujące enzymy trawienne;
- błony podśluzowej, inaczej podśluzówki, w której występują liczne naczynia krwionośne, nerwy, mogą też występować gruczoły;
- błony mięśniowej, inaczej mięśniówki, czyli warstwy mięśni gładkich. Są one ułożone podłużnie i okrężnie, a ich rytmiczne skurcze, zwane ruchami perystaltycznymi, powodują przesuwanie się treści pokarmowej wzdłuż przewodu pokarmowego;
- błony zewnętrznej, którą tworzy przede wszystkim otrzewna, otaczającej od zewnątrz cały układ pokarmowy.
.jpg)
Przewód pokarmowy rozpoczyna się otworem ustnym prowadzącym do jamy ustnej. W jamie ustnej zachodzą następujące procesy:
- pobieranie pokarmu
- rozdrobnienie pokarmu
- nawilżenie i zmiękczenie pokarmu poprzez wymieszanie go ze śliną
- wstępne procesy trawienne (trawienie skrobi)
Wymienione wyżej funkcje możliwe są dzięki obecności zębów, języka i uchodzących do jamy ustnej gruczołów ślinowych.
Zęby
Człowiek ma 32 zęby ułożone w dwóch łukach zębowych: górnym, czyli szczękowym i dolnym - żuchwowym (po 16 w każdym). Uzębienie człowieka jest zróżnicowane (heterodontyczne). Wyróżnia się 4 rodzaje zębów:
- siekacze służące do odgryzania kęsów
- kły u człowieka spełniają niewielką rolę (zwierzętom natomiast pozwalają rozszarpywać pokarm)
- zęby przedtrzonowe służą do rozcierania pokarmu
- zęby trzonowe.
U ssaków do opisu uzębienia stosuje się tzw. wzór zębowy, czyli zapis liczby zębów poszczególnych rodzajów w jednej połowie (lewej lub prawej) łuku szczękowego i żuchwowego. Zapis rozpoczyna się od liczby siekaczy, dalej w kolejności wyszczególnia się kły, zęby przedtrzonowe i, na końcu, trzonowe. Dla człowieka wzór zębowy wygląda następująco:
Szczęka (połowa): 2 1 2 3
Żuchwa (połowa): 2 1 2 3
Ząb zbudowany jest z:
- korony zęba - jest to część, która wystaje ponad powierzchnię dziąsła
- szyjki zęba występującej tuż pod powierzchnią dziąsła
- korzenia tkwiącego głęboko w dziąśle i osadzonego w zębodole.
Na powierzchni zęba znajduje się szkliwo, pod nim znajduje się podobna do kości zębina. Wnętrze korony zęba to komora wypełniona tkanką łączną zwaną miazgą. Znajdują się tu liczne naczynia krwionośne i nerwy, dochodzące do komory przez kanały znajdujące się w korzeniach.
.jpg)
W okresie dziecięcym u człowieka występują zęby mleczne. Jest ich 20, są zróżnicowane na siekacze, kły i zęby przedtrzonowe (nie ma mlecznych zębów trzonowych!). Między 7 a 13 rokiem życia zęby mleczne wypadają i są stopniowo zastępowane przez zęby stałe.
Język
Język zbudowany jest z tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej. Umożliwia on mieszanie się pokarmu ze śliną. Na powierzchni języka znajdują się liczne kubki smakowe skupione w brodawki. Wyróżnia się 4 podstawowe smaki: gorzki, słodki, słony i kwaśny.
Ślinianki
Ich rolą jest produkcja śliny. U człowieka występują 3 pary ślinianek:
- podżuchwowe
- podjęzykowe
- przyuszne.
W jamie ustnej panuje środowisko obojętne (pH ok. 6,8), jednak po każdym posiłku odczyn pH gwałtownie się obniża. Niskie pH źle oddziałuje na szkliwo zębów, co sprzyja rozwojowi próchnicy. Dodatkowo zalegające między zębami resztki pożywienia są pożywką dla wielu bakterii, które przekształcają cukry w kwasy. Może to doprowadzić do uszkodzenia szkliwa i zębiny i powstania ubytku. Dlatego bezwzględnie należy dbać o higienę jamy ustnej i myć zęby nie tylko rano i wieczorem, ale też po każdym posiłku.
Jest to krótki odcinek, w którym krzyżują się drogi pokarmowe i oddechowe. Podczas odruchu połykania chrzęstny fałd zwany nagłośnią zamyka dostęp do krtani i dróg oddechowych.
Jest przewodem łączącym jamę ustną i gardło z żołądkiem. Znajdujące się w ścianach przełyku mięśnie gładkie wykonują ruchy perystaltyczne, powodując przesuwanie połkniętych kęsów do żołądka.
To rozszerzona, workowata część przewodu pokarmowego, w której pokarm zalega przez dłuższy czas podlegając trawieniu. Śluzówka żołądka jest pofałdowana, w zagłębieniach między fałdami znajdują się liczne gruczoły produkujące sok żołądkowy. W jego skład wchodzą enzymy trawienne i kwas solny. Obecność kwasu solnego w żołądku jest przyczyną bardzo niskiego pH (1,5-2). Jego rola w żołądku polega na:
- wyjaławianiu pokarmu,
- częściowej denaturacji białka,
- aktywacji enzymów.
W śluzówce żołądka występuje szczególnie dużo gruczołów śluzowych, tak, że cała błona pokryta jest warstwą śluzu. Ma on zabezpieczać ścianki żołądka przed niszczącym działaniem kwasu solnego i enzymów.
Żołądek jest mocno umięśniony. Wykonuje przez cały czas skurcze, co pozwala na mieszanie znajdującego się w nim pokarmu z sokiem żołądkowym.
Jelito cienkie jest najdłuższą częścią przewodu pokarmowego - liczy ok. 6 m i dzieli się na dwunastnicę, jelito czcze i jelito kręte.
Dwunastnica
To początkowy, ok. 30-centymetrowy odcinek jelita cienkiego, w którym bardzo intensywnie zachodzą procesy trawienne. Do dwunastnicy uchodzą przewody z największych gruczołów: z wątroby produkującej żółć i z trzustki produkującej sok trzustkowy. Sok trzustkowy jest mieszaniną różnych enzymów trawiennych. W dwunastnicy panuje lekko zasadowe środowisko: pH ok. 8.
Jelito czcze i kręte
To dalsze odcinki jelita cienkiego, w których zachodzą końcowe etapy trawienia pokarmów, ale przede wszystkim następuje wchłanianie strawionych składników do krwi. Cała jego wewnętrzna powierzchnia pokryta jest drobnymi wyrostkami - kosmkami jelitowymi. Wewnątrz każdego kosmka znajdują się naczynia krwionośne i limfatyczne, do których wchłaniane są składniki odżywcze. Powierzchnia kosmków pokryta jest nabłonkiem, którego komórki zaopatrzone są w wyrostki zwane mikrokosmkami. W sumie daje to ogromną powierzchnię wchłaniania.
Jelito cienkie cały czas wykonuje ruchy perystaltyczne, przesuwające treść pokarmową w stronę jelita grubego.
Jest znacznie grubsze niż jelito cienkie (stąd nazwa). Na granicy jelita cienkiego i grubego znajduje się zastawka uniemożliwiająca cofanie się treści pokarmowej. W jelicie grubym nie ma gruczołów trawiennych ani kosmków jelitowych. Dociera tu woda, składniki pożywienia, które nie zostały dostatecznie strawione oraz takie, które w drodze przez jelito cienkie nie zostały wchłonięte. W jelicie grubym zachodzi przede wszystkim wchłanianie wody, soli mineralnych, a także witamin, takich jak witamina K czy niektóre witaminy z grupy B, które są syntetyzowane przez żyjące tu bakterie symbiotyczne. Jelito grube dzieli się na:
- kątnicę (jelito ślepe), w której znajduje się wyrostek robaczkowy
- okrężnicę, która otacza wnętrze jamy brzusznej
- odbytnicę, czyli końcowy odcinek jelita zakończony odbytem. Tą drogą zachodzi usuwanie niestrawionych resztek w postaci kału.
Trzustka jest narządem położonym tuż poniżej żołądka. Jest gruczołem podwójnym:
- jako gruczoł trawienny produkuje sok trzustkowy będący mieszaniną enzymów trawiennych
- jako gruczoł dokrewny produkuje hormony: insulinę i glukagon.
Jest to dość skomplikowany narząd o różnorodnych funkcjach. Komórki budujące wątrobę, tzw. hepatocyty nie mogą się dzielić i dlatego wątroba nie ma zdolności regeneracyjnych. Ewentualne uszkodzenia wypełniane są tkanką łączną właściwą. Wątroba zaliczana jest do gruczołów trawiennych ze względu na produkowaną przez nią żółć wspomagającą trawienie i wchłanianie tłuszczów.
Składnikami żółci są:
- sole żółciowe, dzięki którym żółć odgrywa swoją rolę jako emulgator tłuszczów,
- cholesterol,
- bilirubina - żółty barwnik, który jest produktem rozpadu hemoglobiny.
Wyprodukowana żółć jest magazynowana w pęcherzyku żółciowym i stamtąd uwalniana do dwunastnicy.
Pozostałe funkcje wątroby są omówione w rozdziale „Wchłanianie i metabolizm składników pokarmowych”.
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.