Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Inna niż w zaborze pruskim i rosyjskim była w II połowie XIX w. sytuacja Polaków pod zaborem austriackim. Po zdławieniu rewolucji Wiosny Ludów w monarchii habsburskiej nastąpił kilkuletni okres rządów absolutnych. Pod wpływem rozbudzonych nadziei ludów zamieszkujących rozległą monarchię, pod wrażeniem klęsk militarnych wojsk austriackich w walkach z Włochami i w rywalizacji z Prusami, monarchia habsburska przeszła ewolucję ustrojową. Lata 60. i 70. XIX wieku przyniosły powstanie monarchii austro-węgierskiej. Władze w Wiedniu, pod wpływem wypadków zewnętrznych i skomplikowanej sytuacji wewnętrznej, musiały pójść na kompromis wobec żądań ludów i narodów mieszkających w Cesarstwie Austriackim.
20 października 1860 r. cesarz Franciszek Józef I ogłosił dyplom październikowy - powołanie Rady Państwa w Wiedniu i lokalnych przedstawicielstw mieszkańców - sejmów prowincjonalnych. Dyplom ten nie zadowolił zarówno liberałów, jak i Węgrów aspirujących do posiadania własnego, niepodległego państwa.
W Galicji arystokracja i demokraci lwowscy podjęli szeroką akcję zmierzającą do spolszczenia szkolnictwa, administracji, sądownictwa, zachowując jednocześnie postawę lojalistyczną wobec władcy i monarchii. Taka postawa - jak liczyli konserwatywni ziemianie i arystokracja - miała wpłynąć w przyszłości na rozszerzenie zakresu autonomii, a nawet na powstanie namiastki państwa polskiego w ramach monarchii habsburskiej.
26 lutego 1861 roku - dyplom lutowy - określono ordynację wyborczą do sejmów prowincjonalnych - głosowanie w czterech tzw. kuriach, czyli grupach wyborczych, obejmujących ściśle określoną liczbę wyborców. Kurie były oparte na cenzusie urodzenia i majątku (w I kurii miało głosować ok. 2200 właścicieli dóbr ziemskich - arystokracja i ziemiaństwo - wybierali do Sejmu prowincjonalnego 44 posłów, w II kurii głosowało ok. 120 członków izb i korporacji handlowo-przemysłowych - 3 posłów, wyborcy w III kurii - zamożni mieszczanie - ok. 20 tys. z kilku miast - 20 posłów, w kurii IV ok. 500 tys. bogatych chłopów wybierało w drodze pośredniej 74 posłów). System taki faworyzował przede wszystkim ziemiaństwo i arystokrację.
Władze austriackie w czasie powstania styczniowego wprowadziły stan oblężenia w Galicji. Na kilka lat zniesiono Sejm galicyjski. Dopiero przegrane austriackie w wojnie z Prusami oraz szczególnie aktywna opozycja węgierska doprowadziły do ponownego przywrócenia Sejmów prowincjonalnych i ostatecznej reorganizacji monarchii habsburskiej. Trudną sytuację próbowali wykorzystać Polacy. 10 grudnia 1866 roku został ułożony specjalny adres (list) Sejmu Krajowego galicyjskiego do cesarza Franciszka Józefa I. Dokument kończył się zapewnieniem o lojalności Polaków - „Przy Tobie, Najjaśniejszy Panie, stoimy i stać chcemy”. Autorzy programu liczyli na powstanie, obok Austrii i Węgier, także namiastki państwa polskiego i w rezultacie trialistycznego (składającego się z trzech części) państwa habsburskiego.
Niechętna postawa władz austriackich nie doprowadziła do powstania trójczłonowej monarchii, a jedynie państwa dualistycznego - Austro-Węgier. Mimo to Polacy, wiernie stojący przy monarchii austrowęgierskiej, otrzymali w kolejnych latach dokumenty rozszerzające zakres autonomii w Galicji:
- w urzędach i sądownictwie Galicji wprowadzono język polski (1869);
- przy rządzie centralnym w Wiedniu powstało ministerstwo dla Galicji, na czele którego stanął Polak;
- uniwersytety w Krakowie i we Lwowie zostały spolonizowane.
Autonomia w Galicji miała wielkie znaczenie dla Polaków:
- zapewniała szerokie swobody narodowe - wzrost świadomości narodowej i społecznej wśród chłopów i mieszczaństwa zarówno polskiego, jak i rywalizujących z Polakami Ukraińców;
- wielką rolę w życiu Polaków odgrywały spolonizowane uniwersytety, powstała w 1873 r. w Krakowie Akademia Umiejętności - w szkołach nauka w języku polskim, urzędnikami byli Polacy. W niepodległym państwie polskim to właśnie z Galicji rekrutowali się w większości pierwsi urzędnicy niepodległej Polski;
- w Krakowie, Lwowie (stolicy Galicji) i innych miastach ukazywały się polskie książki, prasa;
- schronienie dla Polaków-uciekinierów przede wszystkim z zaboru rosyjskiego; podejmowanie działań spiskowych i konspiracyjnych;
- kwitło życie narodowe, kulturalne, naukowe - uroczystości patriotyczne (1910 r. ufundowanie przez Ignacego Paderewskiego pomnika Grunwaldzkiego w Krakowie), które miały wielki, pozytywny wpływ na postawy Polaków, pod zaborem rosyjskim i pruskim;
- bardzo istotne było wyrobienie pewnych nawyków, jak choćby poszanowania dla prawa i postępowania zgodnego z przepisami.
W ciągu ponad 40 lat funkcjonowania autonomii urzędy krajowe i rządowe zajmowali Polacy, przede wszystkim arystokracja, ziemiaństwo i współpracująca z nimi burżuazja (Leon Sapieha - marszałek krajowy w latach 1861-73, Agenor Gołuchowski - wielokrotny namiestnik Galicji, Alfred Potocki, Ludwik Wodzicki i inni).
W myśl odpowiednich ustaw i zarządzeń w Galicji funkcjonowały dwie równoległe władze, których wzajemne kompetencje i zależności przedstawiono na wykresie.
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.