Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Upadek i klęska powstania styczniowego (1863-64) zapoczątkowały nowy rozdział w dziejach ziem polskich znajdujących się pod zaborami. Represje dotknęły Polaków mieszkających w dwóch zaborach - rosyjskim i pruskim. Inaczej przedstawiała się sytuacja Polaków pod zaborem austriackim.
W Królestwie Polskim władze rosyjskie powołały Komitet Urządzający, na czele którego stanął nowy namiestnik Królestwa Polskiego, hrabia Fiodor Berg. Komitet Urządzający miał formalnie wprowadzać w życie reformę uwłaszczeniową (dekret uwłaszczeniowy cara, 2 marca 1864), ale w praktyce zajął się organizacją na nowych zasadach życia politycznego na ziemiach polskich pod zaborem rosyjskim.
Działania podejmowane przez władze rosyjskie zmierzały przede wszystkim do zlikwidowania odrębności politycznej, gospodarczej i prawnej ziem Królestwa Polskiego od pozostałych ziem Imperium Rosyjskiego i włączenia ziem polskich w struktury państwa rosyjskiego. Została zniesiona nazwa Królestwo Polskie, wprowadzono nazwę Kraj Nadwiślański (spotyka się także termin Kraj Przywiślański, będący kalką językową z języka rosyjskiego - Priwislinskij kraj), co było symbolicznym aktem znoszącym odrębność ziem polskich.
- Zlikwidowano w 1867 r. Radę Stanu i Radę Administracyjną, komisje rządowe, powołano, wzorując się na administracji rosyjskiej, odpowiednie władze podległe bezpośrednio ministerstwom w Petersburgu - np. Warszawski Okręg Sądowy poddano pod zarząd rosyjskiego ministerstwa sprawiedliwości, w 1885 r. Bank Polski przekształcono w warszawski kantor Banku Państwa i poddano kontroli rosyjskiej.
- Zwiększono liczbę guberni z 5 do 10, a od śmierci namiestnika Fiodora Berga w 1874 r. nie był powoływany namiestnik Królestwa, ale generał-gubernator mający szeroki zakres władzy - administracyjną, wojskową i policyjną.
- Został wprowadzony stan wojenny i cenzura prewencyjna. Rosjanie zajęli wyższe stanowiska urzędnicze.
Jedynie Towarzystwo Kredytowe Ziemskie, Kolej Warszawsko-Wiedeńska i warszawskie teatry rządowe pozostały instytucjami polskimi. Nieliczni Polacy pozostali na niższych stanowiskach w szkolnictwie, sądownictwie i administracji. Język rosyjski stał się językiem urzędowym.
Uczestników powstania styczniowego i Polaków podejmujących prace spiskowe dotknęły surowe represje:
- zostali pozbawieni majątków ziemskich - konfiskacie uległo ok. 1660 majątków ziemskich (509 rozdano Rosjanom);
- ludzie sprzeciwiający się decyzjom władz rosyjskich, podejmujący nielegalne, w myśl obowiązujących przepisów, działania, na drodze decyzji administracyjnych byli zsyłani w głąb Rosji na Syberię.
W powstaniu styczniowym aktywny udział wzięli duchowni różnych wyznań, przede wszystkim katoliccy. Władze rosyjskie, zdając sobie doskonale sprawę z faktu, że Kościół katolicki ma ogromny wpływ na Polaków, podjęły z nim walkę. Konfiskacie uległa większość majątków kościelnych, zamknięto 129 klasztorów. W roku 1867 katolicką hierarchię kościelną podporządkowano Kolegium Rzymskokatolickiemu w Petersburgu, co doprowadziło do kilkuletniego konfliktu z papiestwem.
W Kościele unickim, działającym na ziemiach Królestwa Polskiego, z liturgii usunięto wpływy katolickie. Od roku 1874 władze stosowały nacisk administracyjny na parafie unickie, by te przechodziły na prawosławie. Doprowadziło to do zamieszek w Drelowie i Pratulinie, gdzie pod szablami interweniujących oddziałów kozackich i policji rosyjskiej padli zabici i ranni. W roku 1875 ostatecznie został zlikwidowany Kościół unicki w Imperium Rosyjskim.
Polityka rusyfikacyjna objęła szkolnictwo polskie w Królestwie Polskim. Wprowadzanie języka rosyjskiego jako wykładowego odbywało się etapami - najpierw gimnazja, a następnie szkoły ludowe. Od roku 1885 język rosyjski stał się językiem wykładowym obejmującym wszystkie przedmioty. Wyższa uczelnia w Warszawie - Szkoła Główna - w 1869 r. została zamknięta, a na jej miejsce powstał Uniwersytet Warszawski z językiem rosyjskim jako wykładowym.
Szeroka akcja rusyfikacyjna nie przyniosła wymiernych efektów. Polacy podjęli walkę o zachowanie narodowej tożsamości na polu gospodarczym i społecznym. Na czasy po upadku powstania styczniowego przypada na ziemiach polskich zaboru rosyjskiego okres propagowania haseł pracy organicznej i pracy u podstaw. Podejmowanie rywalizacji z zaborcą na polu gospodarczym, szerzenie wśród chłopów wiedzy o historii, tradycji i kulturze było tym wyzwaniem i walką, która dopiero w przyszłości miała przynieść wymierne efekty. Polacy wobec braku możliwości działań na polu kultury i szkolnictwa rozpoczęli działania w sferze gospodarczej - kasy zapomogowe, towarzystwa rolnicze. Zdeklasowani ziemianie podejmowali pracę w wolnych zawodach (dziennikarze, prawnicy, lekarze) - zaczynała się tworzyć nowa grupa społeczna - inteligencja.
Na okres po powstaniu styczniowym przypada rozwój nowego nurtu umysłowego na ziemiach polskich, nazywanego pozytywizmem warszawskim. Za jego twórcę uznawany jest Aleksander Świętochowski, który w 1871 r. opublikował artykuł „My i wy” („wy” to ci, którzy walczyli zbrojnie o Polskę, to romantycy, „starzy”; „my”, to nowe pokolenie niechętne walce zbrojnej, wierzące w postęp, pracę twórczą i naukę). Młodzi są przeciwni wpływom ziemiaństwa, kleru, zwalczają zacofanie umysłowe, cenią fachowość, przedsiębiorczość, operatywność. Zachęcają do ofiarności społecznej, pracy wśród ludu. Czołowymi pozytywistami byli Aleksander Świętochowski, Bolesław Prus (Aleksander Głowacki), Eliza Orzeszkowa i wielu innych. Literatura tego okresu wspierała i ugruntowywała w społeczeństwie polskim postawy pozytywistyczne.
Zapamiętaj!
Mimo wielkich starań władz rosyjskich, dzięki ofiarności Polaków i ich patriotycznej postawie, akcja rusyfikacyjna zakończyła się klęską, a wszelkie działania Rosjan można by nazwać „syzyfową pracą”.
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.