Rej, Mikołaj (1505-1569)

Mikołaj Rej z Nagłowic urodził się w 1505 roku w Żurawnie (okolice Halicza) a zmarł w 1569 najprawdopodobniej w Rejowcu (ziemia chełmska). Kształcił się w Skalmierzu, Lwowie i w Krakowie. Po roku studiów w Krakowskiej Akademii powrócił na wieś i zajął się gospodarstwem. Rej był człowiekiem bardzo energicznym. Brał udział w życiu politycznym i społecznym, był posłem na sejm, zwolennikiem „egzekucji praw”, działaczem reformacyjnym. Początkowo bliski mu był luteranizm, a potem kalwinizm. Jako dobry, przedsiębiorczy gospodarz dorobił się z czasem Rej znacznego majątku, założył dwa miasteczka: Rejowiec i Okszę.

Rej był pisarzem niezwykle płodnym, pozostawił po sobie wiele utworów, miał duży talent, ale był samoukiem. Uznany już za życia, nazwany został ojcem literatury polskiej. Bogatą, ale chaotyczną wiedzę zawdzięczał oczytaniu w pismach współczesnych mu renesansowych twórców, głównie niemieckich i włoskich, piszących po łacinie. W swojej twórczości opierał się na wzorach wypracowanych przez poprzedników: posługiwał się zazwyczaj 8- lub 13-zgłoskowcem, uprawiał popularne gatunki literackie: traktaty i dialogi. Język jego utworów był żywy, plastyczny, obrazowy, ubarwiany elementami potocznej polszczyzny. Jego twórczość obejmuje prozatorski przekład Psałterza (za który Rej otrzymał od króla wieś Temerowce), propagujący reformację zbiór kazań pt. Postylla Pańska, wyrosły ze średniowiecznego misterium Żywot Józefa i utwór moralitetowy Kupiec. Bliskie mu wzorce osobowe ukazał w Żywocie człowieka poćciwego, będącym częścią Zwierciadła. Obraz i krytykę panujących stosunków społecznych zawarł Rej w jednym z pierwszych znanych dialogów pisarza pt. Krótka rozprawa między trzema osobami: Panem, Wójtem a Plebanem. Poeta uprawiał także krótsze wierszowane formy epigramatyczne, czego wyrazem są: Zwierzyniec i Figliki. Jego różnorodne tematycznie i formalnie utwory stanowią obraz polskiego życia obyczajowego w czasach zygmuntowskich.