Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska położona jest na południu Polski, rozciąga się pasem od Krakowa do Częstochowy, wchodzi w skład Wyżyny Małopolskiej, zwana jest też Jurą Krakowsko-Częstochowską.
Najwyższe wzniesienie to Góra Zamkowa (504 m n.p.m.) położona koło Ogrodzieńca.
Wyżyna zbudowana jest ze skał wapiennych, które powstały ze skorupek wapiennych organizmów morskich żyjących tu wiele milionów lat temu. Wapienie są wrażliwe na działanie wód opadowych. W wodzie rozpuszcza się dwutlenek węgla i tworzy się słaby kwas węglowy rozpuszczający wapienie. Procesy zachodzące w skałach wapiennych w wyniku działania wody nazywamy zjawiskami krasowymi. Ich efektem są formy krasowe: skałki, jaskinie, podziemne korytarze, stalaktyty i stalagmity.
Procesy te trwają bardzo długo i im zawdzięcza swoje piękno Wyżyna Krakowsko-Częstochowska. Charakterystyczne cechy krajobrazu krasowego:
- doliny, szczególnie piękne w okolicach Krakowa, Ojcowa: Dolina Prądnika, Dolina Będkowska, Mnikowska;
- wąwozy zamknięte skalnymi bramami, np. Brama Krakowska,
- skałki o fantastycznych kształtach, np. Igła Deotymy, Maczuga Herkulesa;
- ostańce: samotne skały o różnych kształtach,
- jaskinie ze stalaktytami i stalagmitami, np. Grota Łokietka, Jaskinia Wierzchowska, Nietoperzowa;
- potoki znikające w spękanych skałach, czyli ponory;
- wywierzyska - bardzo obfite źródła wód krasowych wypływające ze skał.
Jaskiniom krasowym nadają piękno duże komory z różnymi naciekami:
- stalaktyty - nacieki w kształcie sopla, zwisające ze stropu jaskini;
- stalagmity - nacieki w kształcie stożka, narastają na dnie jaskini;
- stalagnaty - połączone stalaktyty i stalagmity, tzw. kolumny jaskiniowe.
W Ojcowskim Parku Narodowym
W najpiękniejszej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej w okolicach Krakowa powstał Ojcowski Park Narodowy.
Chroni przyrodę:
Pozostałe części Wyżyny objęto też pewną ochroną, tworząc zespół Jurajskich Parków Krajobrazowych. Na stromych, niedostępnych skałach wybudowano w dawnych wiekach zamki obronne tworzące Szlak Orlich Gniazd: ten szlak zaczyna się w Krakowie od Wawelu (następne zamki są w Ojcowie, Pieskowej Skale, Rabsztynie, Będzinie, Siewierzu, Ogrodzieńcu, Mirowie, Bobolicach, Olsztynie), a kończy na Jasnej Górze w Częstochowie.
W tym rejonie, w okolicach Olkusza wydobywa się rudy cynku i ołowiu oraz pozyskuje skały w kamieniołomach.
Najwyższe wzniesienie to Góra św. Anny, teren jest tu falisty i pagórkowaty. Wyżyna Śląska to kraina zasobna w surowce mineralne: rudy cynku i ołowiu, rudy żelaza. Wydobywa się tu przede wszystkim węgiel kamienny. Jego warstwy są ułożone między warstwami różnych skał. Pokłady węgla położone są na dużych głębokościach.
Zakłady wydobywcze to kopalnie. Węgiel wykorzystywany jest przez huty, elektrownie, elektrociepłownie oraz przez użytkowników do wytwarzania energii i do ogrzewania mieszkań.
Wokół kopalń powstają zwałowiska, czyli hałdy, na których gromadzi się odpady z kopalń, hut i elektrowni. Przy kopalniach powstało wiele zakładów przemysłowych: huty, elektrownie, koksownie, elektrociepłownie, fabryki budowy maszyn górniczych, zakłady remontowe, bazy transportowe.
W hutach żelaza wytwarza się stal potrzebną do wyrobu blach, szyn, drutu, rur. W zakładach przemysłowych jest zatrudnionych wielu pracowników, w pobliżu miejsc pracy powstały osiedla mieszkalne i gęsta sieć dróg.
Krajobraz na Śląsku uległ poważnym przekształceniom. Miasta są położone obok siebie, osiedla tworzą wielopiętrowe bloki, jest mało zieleni, istnieje gęsta sieć dróg, linie kolejowe przecinają tereny miejskie. Tereny przemysłowe są mocno zanieczyszczone, często pojawia się tu smog. W pobliżu tych obszarów nie powinno się prowadzić upraw.
Największe miasto Wyżyny Śląskiej to Katowice, jest to też stolica województwa śląskiego. Inne duże miasta to: Bytom, Chorzów, Sosnowiec, Gliwice, Ruda Śląska, Zabrze.
W Katowicach znajduje się bardzo dużo zakładów przemysłowych, ale jest to też ośrodek naukowy, w którym działa Uniwersytet Śląski i inne wyższe uczelnie. Jest tutaj filharmonia, teatr, działają galerie artystyczne. W Katowicach znajduje się też wielka, nowoczesna hala widowiskowo-sportowa, tzw. „Spodek”.
Obok Katowic - w Chorzowie znajduje się Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku powstały na terenach zrekultywowanych. Hałdy wyrównano, zasadzono drzewa, krzewy, utworzono stawy - takie działania nazywamy rekultywacją. Park służy mieszkańcom do wypoczynku i rekreacji, w jego granicach znajduje się też największy w Polsce stadion sportowy - Stadion Śląski oraz Ogród Zoologiczny.
To teren pagórkowaty, falisty. W dużej części tworzy ją warstwa lessu. Less to porowata skała o żółtej barwie, tworzą ją drobne okruchy skalne z przewagą kwarcu. Na tym podłożu wytworzyły się żyzne, dobrze nawodnione gleby. Najbardziej żyzną glebą jest czarnoziem, ponieważ ma grubą warstwę próchnicy, która powstała w wyniku rozkładu obumarłych roślin i zwierząt.
Uprawia się tutaj pszenicę, owies, jęczmień, żyto, ziemniaki, buraki cukrowe, warzywa, tytoń i chmiel. Duże obszary zajmują sady.
Prowadzona jest tu hodowla krów, świń, drobiu. Rozwinięty jest również przemysł przetwórczy: cukrownie, młyny, mleczarnie, piekarnie, chłodnie, zakłady mięsne i przetwórstwo owocowo-warzywne. Przez Wyżynę Lubelską przepływa rzeka Wieprz, prawy dopływ Wisły. Największe miasto to Lublin.
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.