Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
U organizmów jednokomórkowych, np.: pantofelka, rozmnażanie płciowe polega na połączeniu się dwóch komórek i wymianie substancji jądrowych między dwoma osobnikami.
U zwierząt wielokomórkowych wykształcają się specjalne narządy produkujące komórki rozrodcze; plemniki i komórki jajowe. W wyniku ich połączenia powstaje zygota czyli zapłodniona komórka jajowa, która daje początek nowemu organizmowi.
Organizmy mogą być:
U zwierząt spotykamy rozwój:
W rozwoju złożonym owadów występuje:
- przeobrażenie zupełne - z zapłodnionych jaj wylęga się larwa prowadząca bardzo aktywny (żarłoczny) tryb życia, następnie larwa zamienia się w poczwarkę, a ta z kolei w owada dojrzałego, np.: bielinek kapustnik, mucha;
- przeobrażenie niezupełne - z zapłodnionych jaj wylęga się larwa przypominająca swym wyglądem owada dorosłego np.: ważka, pasikonik.
Kręgowce
Kręgowce to zwierzęta jajorodne, jajożyworodne lub żyworodne. U zwieząt jajorodnych odbywających rozwój zarodkowy na lądzie zarodki są otoczone osłonkami.
1. Jaja gada otoczone są skórzastą osłonką i składane są do ziemi.
2. Jaja ptaków otoczone są wapiennymi skorupkami i są wysiadywane (ogrzewane) przez rodziców. Aby umożliwić rozwój zarodka w jaju, wytworzyły się błony płodowe, które:
- chronią zarodek,
- umożliwiają wymianę gazową,
- gromadzą uboczne produkty przemiany materii
Do nielicznych wyjątków należy nasza salamandra plamista. Samice salamandry „rodzą” w płytkich wodach górskich potoków i źródeł dobrze rozwinięte larwy w galaretowatych osłonkach, z których te natychmiast się uwalniają. Salamandra jest więc jajożyworodna.
U niektórych płazów występuje zjawisko neotenii, czyli przedłużania życia w stadium larwy (u płazów ogoniastych i bezogonowych) spowodowane przez warunki środowiska.
Zapamiętaj!
Gady, ptaki i ssaki to owodniowce, to znaczy w ich rozwoju pojawiają się błony płodowe, umożliwiające rozwój zarodka na lądzie. Dzięki nim zarodek ma do dyspozycji środowisko wodne, jest chroniony przed wstrząsami i uszkodzeniami, możliwa jest wymiana gazowa z otoczeniem.
Ryby są zwierzętami rozdzielnopłciowymi jajorodnymi. Zapłodnienie jest zewnętrzne. Jaja (czyli ikra), składane w wodzie przez samicę, są od razu polewane mleczem (płynem zawierającym plemniki) przez samca. Okres rozmnażania się ryb i towarzyszące mu rytuały godowe zwane są tarłem. Np.: samiec ciernika, małej rybki z naszych wód, buduje z roślin rodzaj gniazda. Następnie zwabia samicę, która składa w gnieździe ikrę. Często samce ryb przybierają wyraziste barwy godowe, czym różnią się od mniej barwnych samic. Może więc występować dymorfizm płciowy. Większość gatunków ryb składa ikrę na roślinach wodnych lub po prostu na dnie. Jednorazowo ryby mogą składać nawet kilkadziesiąt tysięcy ziarenek ikry. Niektóre ryby, na przykład pielęgnice, strzegą rozwijającej się ikry przed drapieżnikami.
Nieliczne gatunki ryb przechodzą zapłodnienie wewnętrzne i „rodzą”, młode rybki (są więc jajożyworodne). Takie zjawisko spotykamy u (hodowanych w akwariach) gupików („pawich oczek”) i mieczyków.
Wylęgający się z ikry narybek jest już dobrze ukształtowany, podobny do rodziców i prowadzi podobne życie jak ryby dorosłe. Ryby odbywają więc rozwój prosty.
W związku z rozmnażaniem niektóre ryby odbywają wędrówki. Węgorz płynie na tarło z naszych rzek 10 tysięcy kilometrów aż do Morza Sargassowego koło Ameryki Północnej. Po odbyciu tarła dorosłe węgorze giną. Podobny los czeka łososie, które żyją w morzu, a na tarło wpływają do rzek (odwrotnie niż węgorze). Wędrują one pod prąd skacząc przez wodospady, aby wreszcie dotrzeć do górskiego potoku, w którym się urodziły i tam składają ikrę.
Płazy są zwierzętami rozdzielnopłciowymi jajorodnymi. W okresie godów (w naszym klimacie na wiosnę) płazy gromadzą się masowo w wodach stojących i wolno płynących. Samce traszek przybierają w tym czasie piękne kolory, u niektórych gatunków tworzą się grzebienie godowe, z kolei samice są ubogo ubarwione (występuje więc dymorfizm płciowy).
W wodzie następuje zapłodnienie, i u płazów ogoniastych jest wewnętrzne, a u płazów bezogonowych - zewnętrzne. Niemal wszystkie płazyskładają jaja w wodzie. Z jaj po pewnym czasie wylęgają się larwy. Płazy są więc jajorodne.
Rozwój z przeobrażeniem (metamorfozą) występuje u żab.
Żaby swoje jaja (skrzek) składają w wodzie, występuje u nich zapłodnienie zewnętrzne.
Z jaj po zapłodnieniu wylęgają się larwy - kijanki, posiadające narządy umożliwiające im życie w wodzie, np.:
- ogon będący narządem ruchu,
- skrzela, służące do oddychania.
U gadów, zwierząt głównie jajorodnych zapłodnienie jest zawsze wewnętrzne (w odróżnieniu od płazów). Rozmnażaniu gadów towarzyszą różne ciekawe zachowania, czyli rytuały godowe. Większość samic gadów składa jaja do płytkiego dołka wygrzebanego w ziemi, po czym nie interesuje się ich dalszym losem. Jedynie małe krokodyle przebywają przez jakiś czas w pobliżu matki.
Ptaki są zwierzętami rozdzielnopłciowymi i jajorodnymi. Zapłodnienie jest wewnętrzne. W narządach rodnych samicy powstaje jajo.
Rola poszczególnych elementów jaja:
- skorupka wapienna stanowi ochronę przed wyschnięciem i uszkodzeniem zarodka, często jest maskująco ubarwiona,
- osłonka pergaminowa utrzymuje ciekłe białko, stanowi amortyzację,
- sznury białkowe utrzymują żółtko z tarczką zarodową w stałym położeniu,
- komora powietrzna zawiera zapas powietrza, umożliwiający wymianę gazową,
- białko stanowi zapas wody i substancji odżywczych dla rozwiniętego zarodka, tworzy wewnętrzne środowisko wodne,
- tarczka zarodkowa powstaje z niej zarodek, gdy jajo leży „na boku” w gnieździe, jest zwrócona zawsze do góry,
- żółtko materiał zapasowy umożliwiający rozwój zarodka.
Wylęgającymi się pisklętami opiekują się przeważnie oboje rodzice. Uwzględniając samodzielność piskląt po wykluciu z jaj, wyróżniamy ptaki:
- gniazdowniki: wykluwające się z jaj pisklęta są niezdolne do samodzielnego życia - wymagają opieki i karmienia przez rodziców w gnieździe: wróble, sikorki, dzięcioły, orły, gołębie
- zagniazdowniki: pisklęta od razu opuszczają gniazdo i chodzą lub pływają za matką, same zdobywając pożywienie: kury, bażanty, kaczki.
Ssaki to głównie zwierzęta żyworodne. Rozwój zarodkowy odbywa się w organizmie samicy w macicy. Rozwijający się w macicy ssaka płód dzięki istnieniu błon płodowych jest najlepiej chroniony przed szkodliwymi wpływami środowiska zewnętrznego spośród wszystkich kręgowców. Dodatkowo jest odżywiany przez organizm matki za pośrednictwem łożyska. Poprzez łożysko zachodzi również oddychanie zarodka i wydalanie zbędnych substancji. Łożysko tworzy się z kosmówki (jednej z błon płodowych) wrastającej w błonę śluzową macicy
Młode ssaki rodzą się podobne do osobnika dorosłego, jednak przez pewien okres czasu pozostają pod opieką matki odżywiając się mlekiem
Łożyskowcami są wszystkie ssaki występujące w Polsce, a także większość ssaków świata. W Australii przeważają inne ssaki - torbacze, nie posiadające łożyska, u których część rozwoju osobnika młodego przebiega w specjalnej torbie. Należą do nich np.: kangur i koala. W Australii i na sąsiednich wyspach przetrwały poza tym bardzo prymitywne ssaki - stekowce. W odróżnieniu od innych „zwykłych” ssaków składają one jaja, tak jak gady. Jednak wylęgające się młode są karmione, mlekiem matki.
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.