Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Alpy położone są w Europie, tworzą łuk na południu kontynentu. Ciągną się przez terytorium Francji, Niemiec, Szwajcarii, Lichtensteinu, Austrii, Włoch,
Słowenii. Są to najwyższe góry w Europie, najwyższy szczyt, Mont Blanc, ma wysokość 4807 m n.p.m. Zbudowane są ze skał wapiennych i granitowych. W części wapiennej Alp występują formy krasowe: kominy, banty, jaskinie. W części granitowej występują ostre i wysokie szczyty, jeziora, rzeki, rozległe doliny, najwyższe szczyty pokryte są lodowcami.
Alpy stanowią granicę klimatyczną między strefą umiarkowaną i podzwrotnikową. Po stronie północnej przeważa chłodniejsze powietrze polarno-morskie, od strony południowej dociera cieplejsze powietrze znad Morza Śródziemnego. W związku z tym, że rzeźba gór jest bardzo różnorodna i docierają tu masy powietrza o różnych właściwościach, w Alpach występują charakterystyczne wiatry regionalne, a w ich sąsiedztwie zimne wiatry.
Na północnych stokach Alp temperatura jest niższa niż na południowych, więc lodowce schodzą tutaj niżej. Od południa u podnóża gór rosną palmy i drzewa oliwne, rozpościerają się też winnice. Roślinność w Alpach rozmieszczona jest piętrowo. Na południu u podnóża gór występują dąbrowy, lasy kasztanowe, na wschodzie roślinność stepowa i leśna - lasy dębowe, na podgórzach północnych występują lasy liściaste i mieszane. Od wysokości 500-800 m rozciąga się piętro lasów górskich: buk, jodła, wyżej świerk, sosna, najwyżej modrzew i limba. Górna granica lasu leży w centrum gór na wys. 2000-2400 m. Ponad nią występuje piętro zarośli - kosodrzewina, a po stronie południowej różaneczniki. Wyżej jest piętro hal - występują trawy i turnie pozbawione roślinności. Roślinność Alp odznacza się wielkim bogactwem gatunków. Świat zwierzęcy został zniszczony przez człowieka. Typowe zwierzęta alpejskie występują głównie w strefie wysokogórskiej - ssaki: kozica, koziorożec alpejski, zając bielak, świstak, polnik śnieżny; ptaki: pomurnik, płochacz halny, pardwa, orzeł przedni, wrończyk, wieszczek i płazy: salamandra czarna oraz ślimaki, motyle. W celu ochrony przyrody utworzono wiele rezerwatów i parków narodowych. Alpy przecinają liczne drogi z tunelami i miastami.
Na terenie Alp rozwinęła się turystyka, w miejscach gdzie kiedyś były szałasy i pasiono owce, wybudowano ośrodki wypoczynkowe, kolejki linowe, stacje narciarskie.
Kordyliery ciągną się wzdłuż zachodniego wybrzeża Ameryki Północnej nad Oceanem Atlantyckim, od Alaski na północy po Kanał Panamski na południu. Kordyliery tworzą pasma Gór Nadbrzeżnych i Gór Skalistych oraz wyżyny, m.in. Wielką Kotlinę i Wyżynę Meksykańską. Najwyższy szczyt, McKinley, jest na Alasce, jego wysokość wynosi 6194 m n.p.m.
Kordyliery mają dużą rozciągłość południkową i przebiegają przez wszystkie strefy klimatyczne, od klimatu okołobiegunowego na północy do równikowego na południu. Ze względu na znaczną wysokość w całym paśmie występuje klimat górski z wyraźną piętrowością roślinności. Na północy występuje tundra arktyczna i bory świerkowe. Zachodnie stoki Gór Nad brzeżnych porastają bujne lasy iglaste z sekwoją, mamutowcem i żywotnikiem, wschodnie - lasy świerkowe. Na południu występuje roślinność odporna na suszę: twardolistne krzewy i drzewa. Góry ograniczają wpływ oceanu na klimat, jest on więc ostry, występują znaczne różnice temperatury pomiędzy stokami wschodnimi i zachodnimi. Najobfitsze opady występują na zachodnich stokach Gór Nadbrzeżnych, ich ilość maleje ku wschodowi, najsuchszym obszarem jest Wielka Kotlina i Wyżyna Kolorado.
Góry Skaliste - ostre granie, doliny rzeczne, zagłębienia wypełnione wodą, wierzchołki pokryte lodowcami. Roślinność ułożona jest piętrowo, poszczególne piętra zamieszkują duże zwierzęta - drapieżniki: niedźwiedzie grizzly, baribale, kojoty, wilki, a w najwyższych piętrach, w strefie wiecznych śniegów, żyją kozły śnieżne.
Parki Narodowe w Kordylierach
Park Narodowy Yellowstone - utworzony w 1872 r. na terenie Gór Skalistych, występują tu gejzery - gorące źródła, z których woda jest wyrzucana regularnie nawet na wys. 115 m.
Park Narodowy Yosemite - utworzony na terenie Gór Nadbrzeżnych, stoki porośnięte lasami iglastymi, występują tu sekwoje dorastające do 102 m wysokości.
Park Narodowy La Amstad - leży na pograniczu Panamy i Kostaryki w południowej części Kordylierów, wysokość szczytów do 3820 m n.p.m., występuje tu dużo opadów i duże wahania temperatury od 25°C u podnóży do 0°C na szczytach. Charakteryzuje się wielkim bogactwem roślin i zwierząt, żyje tu wiele gatunków węży, jaguary, tapiry, wiele ptaków, m.in. kolibry.
Park Narodowy Glacier - położony na granicy USA i Kanady, 1/9 pow. Po stronie Kanady - piękne jeziora, a w części amerykańskiej jest 60 lodowców, od których wywodzi się nazwa parku. Na terenie parku występują różnorodne krajobrazy: lodowce spływające w doliny, lasy iglaste na zachodnich stokach gór, stepy po stronie wschodniej. Żyją tu zwierzęta: niedźwiedź grizzly, kosy śnieżne, wilki.
Himalaje to najwyższe góry świata, leżą w Azji, na północ od zwrotnika Raka i doliny Gangesu, na południe od Wyżyny Tybetańskiej. Długość łańcucha wynosi 2500 km, a szerokość od 180 do 350 km. Pasma górskie są ułożone równolegle. Najwyższy szczyt to Mount Everest, inaczej Czomolungma, jeszcze inaczej Sagara - 8848 m n.p.m.
Wierzchołki gór są ostre, skaliste, pokryte lodowcami i wiecznymi śniegami. Lodowce schodzą do 3000 m n.p.m., tworząc szerokie doliny o płaskim dnie. Niektóre przełęcze przekraczają wysokość 5000 m n.p.m. Lodowce i wieczne śniegi występują na wysokości od 6000 m n.p.m., 10 szczytów osiąga wysokość powyżej 8000 m n.p.m.
Pogoda jest tutaj zmienna, w wysokich partiach nawet latem temperatura spada do -25°C, jesienią zaś do -40°C. Wieją tu silne, huraganowe wiatry o szybkości powyżej 150 km/h, panuje niskie ciśnienie atmosferyczne i niedobór tlenu.
Himalaje stanowią granicę między strefą klimatów zwrotnikowych na południu i podzwrotnikowych na północy. W związku z wysokimi wzniesieniami silnie wykształciła się piętrowość rozmieszczenia roślinności. Na stokach północnych występują stepy, na południowych zaś obfita roślinność ułożona piętrowo. U podnóża występują wilgotne, wiecznie zielone lasy równikowe z palmami i figowcami, bambusami. Żyją tu słoń indyjski, niedźwiedź himalajski, panda mała, małpy. Wyższe piętra roślinności tworzą lasy mieszane i iglaste, dalej zarośla górskie i łąki wysokogórskie, sięgające po wieczne śniegi. Na stokach północnych rozciągają się rozległe stepy.
Świat zwierzęcy jest zróżnicowany. W niższych piętrach żyją ssaki: słoń indyjski, niedźwiedź himalajski, panda mała, lampas, wiele gatunków małp, z ptaków: kur bankiwa, bażant. W piętrze wysokogórskim oraz na stokach północnych żyją: himalajska odmiana niedźwiedzia brunatnego, pantera śnieżna o nazwie irbis, wiele gatunków gryzoni, pustorożce: tar, argali, jak. Parki narodowe w Himalajach: Park Narodowy Sagarmatha, Park Narodowy Royal Chitwan. W Himalajach ma swoje źródła wiele rzek, m.in.: Indus, Ganges i Brahmaputra, które uchodzą do Oceanu Indyjskiego.
Hawaje - wyspy leżące na Oceanie Spokojnym, większość została utworzona z wierzchołków podmorskich gór wulkanicznych. Najwyższy stożek wulkaniczny Mauna Kea liczy 4205 m n.p.m. W zachodniej części archipelagu występują liczne atole koralowe. Powierzchnia wysp jest w większości górzysta, występują tu strome zbocza poprzecinane dolinami. Większość wulkanów to wulkany wygasłe, czynne znajdują się na terenie Parku Narodowego Wulkanów Hawajskich na wyspie Hawai, m.in. Mauna Kea - 4205 m n.p.m., Mauna Loa - 4169 m n.p.m. Wulkany typu hawajskiego mają rozległe kratery. Płynna lawa, uwolniona spomiędzy rozchodzących się płyt, rozlewa się, tworząc szeroką kopulastą górę. Kształt wulkanu zależy m.in. od rodzaju materiału, jaki wyrzuca. Lawa stygnie, tworząc czarną skałę - bazalt. Niektóre wulkany, np. na Hawajach, to po prostu szczeliny w powierzchni ziemi, z których sączy się lawa. W czasie erupcji z wulkanu jest wyrzucana lawa, odłamki skalne, para wodna i gazy: dwutlenek węgla, związki siarki. Popioły wulkaniczne użyźniają glebę w okolicy wybuchu, tereny te mimo zagrożenia są gęsto zaludnione. Wulkan innego rodzaju to Etna na Sycylii, jest to wulkan typu stożkowego. Ma on postać stożkowatej góry zbudowanej z materiału uwolnionego podczas gwałtownych erupcji.
Wulkan drzemiący - to taki, który nie wybuchał od dłuższego czasu, natomiast wulkan aktywny wybucha często.
Na Hawajach panuje klimat zwrotnikowy morski. Roślinność stanowią wiecznie zielone lasy z zaroślami palmowymi. Są tu żyzne gleby, wytworzone na lawach wulkanicznych. Rozwija się intensywnie rolnictwo, uprawia się ananasy, trzcinę cukrową, kawę, banany, kwiaty (m.in. liczne odmiany storczyków), warzywa, prowadzi się hodowlę bydła, rybołówstwo, rozwija się przemysł cukrowniczy.
Na wyspie Hawai utworzono Wulkaniczny Park Narodowy Hawai.
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.