Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Ugruntowanie się ustroju demokracji szlacheckiej, ustroju, jaki panował w Polsce od XVI do XVIII w., nastąpiło ostatecznie w czasie dwóch pierwszych bezkrólewi.
7 VII 1572 r. zmarł bezpotomnie Zygmunt II August, ostatni król z dynastii Jagiellonów. Doszło do poważnego kryzysu w państwie, ponieważ król nie pozostawił żadnych wskazówek co do formy elekcji, miejsca i osób uprawnionych do udziału w wyborze nowego władcy. W kraju sytuację potęgowało napięcie między szlachtą a magnaterią i skomplikowana sytuacja międzynarodowa.
Szlachta zawiązała konfederację, związki w ziemiach i województwach tzw. kaptury. Dbały one o porządek i bezpieczeństwo publiczne. Powołano sądy kapturowe, w których zasiadła szlachta. W sprawie powołania osoby interrexa, czyli międzykróla, katolicy przeforsowali kandydaturę prymasa Jakuba Uchańskiego, w kolejnych elekcjach praktyka ta została potwierdzona. Protestanci wywalczyli to, że marszałek wielki koronny Jan Firlej (kalwin), a w przyszłości jego następcy mieli od nowych władców odbierać przysięgę. W wyniku długotrwałych dyskusji zaakceptowano propozycję Piotra Zborowskiego o dopuszczeniu do elekcji całej szlachty i głosowaniu większością głosów, elekcja viritim. Zasady te zostały przyjęte na sejmie konwokacyjnym w styczniu 1573 r. w Warszawie. Został także wyznaczony termin i miejsce elekcji, uchwalony tekst Konfederacji Warszawskiej, i zagwarantowany pokój religijny w państwie.
W kwietniu i maju 1573 r. pod Warszawą we wsi Kamień na sejmie elekcyjnym doszło do wyboru króla. Nieoczekiwanie został nim książę francuski Henryk de Valois (Walezy), brata króla Francji Karola IX. Król-elekt był aktywnym uczestnikiem nocy św. Bartłomieja i z obawy przed prześladowaniami religijnymi i dążeniem do absolutyzmu szlachta ułożyła warunki objęcia władzy i panowania Henryka w Rzeczypospolitej. Warunki wyboru króla zostały zawarte w tzw. artykułach henrykowskich. Stały się one podstawą ustroju Rzeczypospolitej. Były stałe i niezmienne, przysięgali na nie wszyscy królowie elekcyjni. Były podstawą prawną funkcjonowania naszego państwa i demokracji szlacheckiej.
Gwarantowały:
- wolną elekcję,
- konieczność zwoływania sejmu walnego przez króla raz na dwa lata na 6 tygodni, a w razie potrzeby wcześniej na 2 tygodnie, wyrażanie przez sejm walny akceptacji na zwoływanie pospolitego ruszenia, nakładanie ceł i podatków, współdecydowanie przez senat o polityce zagranicznej państwa, a szczególnie o wojnie i pokoju,
- ustanawiały instytucję senatorów-rezydentów w liczbie szesnastu, którzy mieli doradzać i kontrolować króla,
- wprowadzały zasadę opłacania przez króla pospolitego ruszenia za granicami państwa i utrzymywanie przez władcę wojska kwarcianego,
- przestrzeganie Konfederacji Warszawskiej o tolerancji religijnej,
- prawo szlachty do rokoszu - wypowiedzenia posłuszeństwa królowi, gdyby nie przestrzegał wszystkich artykułów henrykowskich i praw Rzeczypospolitej.
W Paryżu król-elekt zaprzysiągł jeszcze osobiste zobowiązania wobec Rzeczypospolitej - pacta conventa. Panowanie w Polsce Henryka Walezego nie trwało długo, już w nocy z 18 na 19 czerwca 1574 r. król potajemnie opuścił Kraków, udając się do Francji. Po rocznym oczekiwaniu na władcę ogłoszone zostało bezkrólewie, czyli interregnum i termin nowej elekcji.
Druga elekcja utwierdziła organizację naszego państwa w czasie bezkrólewia, ale w przeciwieństwie do pierwszej była rozbita. Magnaci opowiedzieli się za cesarzem Maksymilianem II Habsburgiem, szlachta i część senatorów była tej kandydaturze przeciwna z obawy przed rządami absolutnymi Habsburga, a także z obawy rozpoczęcia wojny z Turcją, którą wybór Maksymiliana mógł spowodować. 12 grudnia 1575 r. prymas Jakub Uchański ogłosił królem polskim Maksymiliana II Habsburga. W trzy dni później, 15 grudnia, szlachta i część senatorów wybrała królem tzw. Piasta, rodzimego kandydata - Annę Jagiellonkę, siostrę Zygmunta Augusta, dając jej za męża księcia Siedmiogrodu, Stefana Batorego. Pospolite ruszenie szlacheckie pod Jędrzejowem poparło Annę i Stefana Batorego, Kraków został opanowany przez zwolenników Batorego. Na początku 1576 r. Stefan Batory koronował się wspólnie z Anną na króla Polski potwierdził artykuły henrykowskie w pełnym brzmieniu, łącznie z punktem o tolerancji religijnej.
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.