Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Panowanie dwóch ostatnich Jagiellonów Zygmunta I Starego (1506- 1548) i Zygmunta II Augusta (1548-1572) w polityce wewnętrznej naszego państwa, to rywalizacja starych rodów możnowładczych i nowej, średniej szlachty. Na przełomie XV i XVI w. do dużego znaczenia doszła średnia szlachta - wzrost potęgi gospodarczej tej grupy opierał się na rozwoju folwarku pańszczyźnianego natomiast wzrost znaczenia politycznego zapewniały liczne przywileje stanowe. Król Aleksander Jagiellończyk (1501-1506) i Zygmunt Stary faworyzowali stare rody możnowładcze, nadając im liczne urzędy i dobra ziemskie - królewszczyzny. Młoda, średnia szlachta zaczęła upominać się o swoje prawa i domagać od króla współpracy z nią.
Na początku XVI w. kanclerzem królestwa został Jan Łaski, rzecznik interesów młodej szlachty, która rozpoczyna walkę z możnowładztwem. Na sejmie kanclerz Łaski wystąpił z projektem zakazu odstępowania i sprzedaży królewszczyzn bez zgody senatu i izby poselskiej. Domagał się także zakazu łączenia w jednych rękach niektórych urzędów i godności (tzw. zasada incompatibilitates).
W 1505 r. na sejmie w Radomiu została uchwalona konstytucja Nihil novi (nic nowego). Był to wielki sukces średniej szlachty, która od tej pory stała się pełnoprawnym elementem funkcjonowania państwa polskiego. W 1506 r. zostały wydane przez Łaskiego tzw. „statuty Łaskiego” - zebrane prawo pisane. Celem było ujednolicenie i centralizacja państwa. Prawa te stały się podstawą prawną ruchu średnioszlacheckiego - ruchu egzekucji praw, który połowę wieku prowadził walką o ich przestrzeganie i wykonywanie. Szlachta domagała się, by król zgodnie z konstytucjami sejmu piotrkowskiego z 1504 r. nie rozdawał królewszczyzn bez zgody sejmu walnego, oraz by dobra bezprawnie rozdane by zostały zwrócone. Ruch egzekucji dóbr stawiał sobie za cel odebranie bezprawnie rozdanych królewszczyzn i zwiększenie dochodów królewskich. Już od lat 20. XVI w. szlachta domagała się zwołania sejmu sprawiedliwości i przyjęcia na nim zasady egzekucji praw i dóbr. Reformacja w Polsce wystąpiła z żądaniami obciążenia duchowieństwa podatkami, przekazania części dóbr kościelnych na obronę państwa, zakazania odbywania sądów duchownych nad świeckimi, niewysyłania opłat do Rzymu. Między innymi te warunki postawiła szlachta królowi w 1537 r. pod Lwowem przy okazji wyprawy na Wołoszczyznę. Król żądań nie przyjął, a szlachta wywołała rokosz - tzw. wojna kokosza. Tam też szlachta jeszcze raz przedstawiła hasła obozu egzekucyjnego: kodyfikacji, czyli zebrania, spisania i przestrzegania praw pisanych po polsku, reformy skarbu przez odebranie bezprawnie przetrzymywanych królewszczyzn, uwolnienia szlachty od ciężarów ponoszonych na rzecz Kościoła, ściślejszego połączenia z Koroną Litwy, Prus Królewskich, Mazowsza i księstw śląskich, przeprowadzenia reform wojskowych i ustrojowych.
Do sukcesów ruchu egzekucyjnego szlachty można zaliczyć: ściślejsze zespolenie ziem Rzeczypospolitej, Korona i Litwa zostały połączone trwałą unią realną, ugruntowała się demokracja szlachecka w Polsce i samorząd, wprowadzono wolność religijną i równouprawnienie polityczne wyznawców różnych wyznań chrześcijańskich, przeprowadzono niezbędne reformy administracyjne, skarbowe i wojskowe. Przedwczesna śmierć Zygmunta II Augusta, zwolennika ruchu egzekucyjnego, i rządy kolejnych królów elekcyjnych osłabiły siłę ruchu średniej szlachty. Utworzenie w 1578 r. Trybunału Koronnego, w którym zasiadali przedstawiciele szlachty, a sam Trybunał był najwyższym sądem w Koronie, a od 1581 r. na Litwie (Trybunał Litewski) i powołanie stałego wojska, czyli piechoty wybranieckiej, było ostatnim osiągnięciem obozu egzekucyjnego szlachty.
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.