Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Układ nerwowy:
Ośrodkowy układ nerwowy
Stanowi centrum koordynacji czynności życiowych organizmu. Tkanka nerwowa występuje tu w dwóch postaciach:
- istota szara - jest to skupienie ciał komórkowych, w mózgowiu znajduje się na powierzchni, tworząc korę mózgową, a w rdzeniu kręgowym w jego wnętrzu.
- istota biała - utworzona z wypustek komórek nerwowych, wypełnia wnętrze mózgowia, natomiast w rdzeniu kręgowym znajduje się na zewnątrz.
Ośrodkowy układ nerwowy jest odpowiednio chroniony i zabezpieczony przed urazami, poprzez:
1. otoczenie kostne: mózg położony jest wewnątrz czaszki, a rdzeń kręgowy biegnie kanałem wewnątrz kręgów.
2. obecność błon łącznotkankowych, zwanych oponami mózgowo-rdzeniowymi. Są to:
- twardówka (opona twarda) - najbardziej zewnętrzna błona, przylegająca od wewnątrz do kości czaszki i kręgosłupa
- pajęczynówka- delikatna błona środkowa, pod którą znajduje się płyn mózgowo-rdzeniowy - amortyzujący wstrząsy
- naczyniówka (opona miękka) - przylega ściśle do powierzchni mózgowia i rdzenia kręgowego. Jej rola polega na odżywianiu tkanki nerwowej dzięki obecności licznych naczyń krwionośnych. Naczynia te mają specyficzne właściwości - przechodzą przez nie tylko nieliczne substancje, np. woda, glukoza, tlen. Pozostałe są zatrzymywane, co chroni neurony przed kontaktem z substancjami mogącymi zakłócić ich funkcjonowanie. Nazywane jest to barierą krew - mózg.
Wewnątrz ośrodkowego układu nerwowego znajdują się wolne przestrzenie wypełnione płynem mózgowo-rdzeniowym. W rdzeniu jest to kanał rdzeniowy, a w mózgowiu komory mózgu.
Mózgowie
Podobnie jak u wszystkich kręgowców, mózgowie człowieka składa się z 5 części. Są to:
- kresomózgowie
- międzymózgowie
- śródmózgowie
- tyłomózgowie - w jego skład wchodzi móżdżek i most
- rdzeń przedłużony
Z medycznego punktu widzenia mózgowie dzieli się na:
- mózg obejmujący kresomózgowie i międzymózgowie
- móżdżek
- pień mózgu obejmujący śródmózgowie, most i rdzeń przedłużony.
Budowa i funkcje mózgowia
| Część mózgowia | Ważniejsze informacje o budowie i funkcji | |
|---|---|---|
| rdzeń przedłużony | Jest najbardziej pierwotną częścią mózgowia, położoną między rdzeniem kręgowym a mostem. Znajdują się tu ośrodki zawiadujące podstawowymi czynnościami fizjologicznymi, jak oddychanie, żucie i potykanie, praca serca, odruch ssania itp. Przebiegają tu też drogi nerwowe łączące rdzeń kręgowy z pozostałymi częściami mózgowia, przy czym ulegają one skrzyżowaniu (idące z lewej części ciała przechodzą na prawo i odwrotnie). | |
| tyłomózgowie | móżdżek | Składa się z dwóch półkul pokrytych pofałdowaną korą móżdżku. Znajdują się tu ośrodki koordynacji ruchowej i regulujące napięcie mięśni szkieletowych. |
| most | Znajduje się po brzusznej stronie móżdżku, nie występują tu żadne ważne ośrodki, jest miejscem przebiegu dróg nerwowych. | |
| śródmózgowie | Najmniejsza część mózgowia, nie odgrywa istotnej roli, mieszczą się tu ośrodki odruchów wzrokowych (np. odruch źreniczny). | |
| międzymózgowie | Jest centrum koordynacji nerwowo-hormonalnej, występują tu ważne gruczoły wydzielania wewnętrznego: podwzgórze i przysadka mózgowa. Położone są tu liczne ośrodki motywacyjne, czyli takie, dzięki którym odczuwamy popęd i podejmujemy działania zmierzające do zaspokojenia potrzeb. Są to: ośrodek głodu i sytości, pragnienia, rozrodczy, agresji. Ma tu także miejsce ośrodek termoregulacji. | |
| kresomózgowie | Jest największą częścią mózgowia, składa się z dwóch półkul połączonych spoidłem wielkim. Powierzchnia kresomózgowia pokryta jest zbudowaną z istoty szarej, silnie pofałdowaną korą mózgową. Na jej powierzchni widoczne są zakręty (wypukłości) oddzielone bruzdami. Powierzchnię każdej z półkul głębsze bruzdy dzielą na 4 płaty: czołowy, ciemieniowy, skroniowy i potyliczny. Są one siedzibą licznych ośrodków, odpowiedzialnych za wyższe czynności nerwowe. | |
Rdzeń kręgowy
Rdzeń kręgowy stanowi szlak komunikacyjny, którym biegną drogi wstępujące (od nerwów obwodowego układu nerwowego do mózgowia) i drogi zstępujące (od mózgowia do nerwów). Drogi te tworzą istotę białą znajdującą się w zewnętrznej części rdzenia. Część wewnętrzną (o przekroju w kształcie litery H) wypełnia istota szara. Są to skupienia ciał komórkowych neuronów ruchowych i czuciowych, których wypustki wychodzą poza rdzeń nerwami obwodowego układu nerwowego.
Obwodowy układ nerwowy
Na obwodowy układ nerwowy składają się nerwy symetrycznie z lewej i prawej strony odchodzące od ośrodkowego układu nerwowego:
- 12 par nerwów czaszkowych, odchodzących od mózgowia,
- 31 par nerwów rdzeniowych, odchodzących od rdzenia kręgowego.
Nerwy są pęczkami włókien nerwowych, otoczonych błoną łącznotkankową. Wzdłuż każdego nerwu, jego środkiem, biegnie też naczynie krwionośne i limfatyczne. W zależności od rodzaju występujących w nerwach włókien dzielimy je na:
- nerwy czuciowe, jeśli w ich skład wchodzą włókna neuronów czuciowych,
- nerwy ruchowe, zawierające włókna neuronów ruchowych,
- nerwy mieszane, zawierające obydwa typy włókien.
W obwodowym układzie nerwowym spotyka się też niewielkie skupienia ciał neuronów, tworzące zwoje nerwowe.
Układ nerwowy:
Somatyczny układ nerwowy
Rola układu somatycznego to:
- odbiór informacji ze środowiska zewnętrznego
- kierowanie pracą mięśni szkieletowych
- szybkie reagowanie na zmiany w środowisku zewnętrznym.
Ośrodki kierujące pracą tego układu znajdują się na obszarze ośrodkowego układu nerwowego.
Działanie somatycznego układu nerwowego podlega kontroli świadomości.
Autonomiczny układ nerwowy
Układ autonomiczny odpowiada za wegetatywne funkcje organizmu, takie jak trawienie, oddychanie, krążenie itp. Ośrodki kierujące jego pracą znajdują się zarówno na terenie ośrodkowego układu nerwowego, jak i poza nim, w zwojach nerwowych.
Rola autonomicznego układu nerwowego polega na kontrolowaniu pracy narządów wewnętrznych. Jego praca nie podlega kontroli świadomości.
Części układu autonomicznego (współczulna i przywspółczulna) działają w stosunku do siebie antagonistycznie.
Porównanie układu współczulnego i przywspółczulnego
| Uktad wspótczulny (sympatyczny) | Uktad przywspótczulny (parasympatyczny) | |
|---|---|---|
| rodzaj neuroprzekaźnika | noradrenalina, adrenalina | acetylocholina |
| ogólny wpływ na funkcjonowanie organizmu | mobilizujący | relaksujący |
| źrenice | rozszerzone | zwężone |
| oddychanie | przyspieszone | zwolnione |
| akcja serca | przyspieszona | zwolniona |
| wątroba | intensywny rozkład glikogenu i uwalnianie glukozy | brak reakcji |
| pocenie się | dość intensywne, szczególnie np. na dłoniach | umiarkowane i równomierne |
| trawienie | zahamowanie | pobudzenie |
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.