Wybierz szkołę

Wybierz dział

Zaproszenie do wspólnej nauki

zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek

Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
Odrzuć

Wojny Rzeczypospolitej w XVII w.

Wojny Rzeczypospolitej w XVII w.

Wojny ze Szwecją

Po śmierci Stefana Batorego na króla wybrano Zygmunta Wazę (1587-1632) - syna jednej z córek Zygmunta Starego i króla Szwecji, Jana III. Dynastia Wazów panowała w Polsce do 1668 roku. Następcami Zygmunta III (który był również królem szwedzkim w latach 1592-1599) byli jego synowie: Władysław IV (1632-1648) i Jan Kazimierz (1648-1668) - wybierani drogą elekcji.

Dążeniem nowego monarchy było odzyskanie utraconego tronu szwedzkiego.

Główną przyczyną wojen był zamiar opanowania Inflant przez Szwecję.

Przebieg działań Warunki pokoju
stroną atakującą byli Szwedzi;
1605 r. - pod Kircholmem zwycięstwo hetmana J. K. Chodkiewicza z udziałem polskiej husarii; w ręce polskie wpadł cały obóz króla Szwecji, armaty i sztandary szwedzkie
1621 r. - Szwedzi zajęli Rygę i opanowali Inflanty
1622 r. - rozejm w Mitawie, na mocy którego Szwedom przyznano Inflanty aż po Dźwinę
1627 r. - zwycięstwo floty polskiej pod Oliwą i lądowe pod Trzcianą (hetman S. Koniecpolski) 1629 r. - rozejm w Starym Targu; Polska zrzekła się Inflant i portów pruskich (bez Gdańska, Pucka i Królewca)
1635 r. - pokój w Sztumskiej Wsi, Szwedzi wycofali się z portów pruskich

W wyniku wojen ze Szwecją w latach 1600-1635 Polska utraciła większość terytorium Inflant, z wyjątkiem południowo-wschodniej części, tzw. Inflant Polskich.

Potop Szwedzki 1655-1660

Potop Szwedzki - przyczyny

Wkroczenie armii Karola Gustawa na ziemie Rzeczypospolitej w 1655 roku

W ciągu 3 miesięcy Szwedzi zajęli prawie całe terytorium Rzeczypospolitej, a król Jan Kazimierz musiał szukać schronienia na Śląsku (poza granicami kraju).

Bezwzględne metody postępowania Szwedów - nakładanie na ludność podatków, rabunki i wywóz do Szwecji przedmiotów mających wartość materialną (również z kościołów) - wywołały działania obronne (wojna obronna), do których przystąpiło całe społeczeństwo Polski: chłopi, mieszczanie i szlachta.

Czy wiesz, że...

Momentem przełomowym w czasie „potopu” szwedzkiego była obrona klasztoru na Jasnej Górze w Częstochowie, którego nie zdobyła załoga szwedzka w ciągu 40 dni oblężenia.

Działaniami zbrojnymi przeciw Szwedom i ich sojusznikom (Brandenburgii, Siedmiogrodzianom, Kozakom) dowodził Stefan Czarniecki - od 1657 r. hetman polny koronny. Prowadził on wojnę partyzancko-podjazdową, w której nękał przeciwnika, unikając otwartych bitew. W 1656 r. zwyciężył Szwedów pod Warką, a następnie pokonał księcia Siedmiogrodu - Rakoczego.

Walki ze Szwedami zakończyły się w roku 1659 wyparciem najeźdźców z terenu Rzeczypospolitej. Wojnę zakończył traktat pokojowy w Oliwie (1660 r.), w którym Jan Kazimierz zrezygnował z praw do korony szwedzkiej i Rzeczpospolita zrzekła się większej części Inflant.

Powstanie Chmielnickiego i wojny z Rosją

Ziemie nad rzeką Dniepr (południowo-wschodnia granica Rzeczypospolitej) były słabo zaludnione. Udawali się tam chętnie zbiegli chłopi, uboższa ludność miejska i drobna szlachta. Mieszkańców tych ziem nazywano Kozakami. Ludność ta słynęła ze śmiałych wypraw zbrojnych przeciw Turkom i Tatarom, których celem było zdobycie łupów wojennych.

W połowie XVI wieku Kozacy stworzyli własną organizację wojskową ze starszym (hetmanem - ataman) na czele, ich ośrodkiem była Sicz - obwarowany obóz na jednej z wysp Dniepru.

Królowie polscy, pragnąc ograniczyć samodzielność Kozaków, próbowali stworzyć z nich wojsko (Stefan Batory). W ten sposób część z nich wpisano do rejestru (Kozacy rejestrowi), przyznając im żołd ze skarbu koronnego za pełnienie służby wojskowej.

W 1648 r. wybuchło powstanie Kozaków pod wodzą Bohdana Chmielnickiego.

Przyczyny wybuchu powstania:

- podział Kozaków na rejestrowych (posiadających przywileje) i nierejestrowych był powodem antagonizmów wśród społeczności kozackiej;

- dążenie Rzeczypospolitej do powstrzymania wypraw łupieskich Kozaków, które powodowały wojny z Turcją;

- usiłowania magnatów kresowych do przekształcenia Kozaków w poddanych chłopów;

- konflikt na tle wyznaniowym (szlachta polska była katolicka, a poddani prawosławni).

Czy wiesz, że...

Magnaci kresowi to właściciele ogromnych majątków ziemskich, znajdujących się w Wielkim Księstwie Litewskim i na Ukrainie (ziemie wschodnie Rzeczypospolitej).

Etapy powstania Chmielnickiego:

- pierwszy okres to walki powstańców pod wodzą B. Chmielnickiego z Rzecząpospolitą (1648-1653);

- drugi okres to rozszerzenie konfliktu polsko-kozackiego, co ostatecznie wywołało wojnę polsko-rosyjską po poddaniu się Kozaków pod zwierzchnictwo cara rosyjskiego (1654-1667).

Wojny z Rosją zakończyły się zawarciem pokoju w 1686 r. Ukraina została podzielona między Rzeczpospolitą a Rosję.

Wojny z Turcją

Przyczyny:

- rywalizacja polsko-turecka o wpływy w Mołdawii,

- samowolne wyprawy Kozaków przeciw Turcji,

- najazdy tatarskie na województwa południowo-wschodnie Rzeczypospolitej.

Przebieg działań Warunki pokoju
1620 r. - polska wyprawa do Mołdawii zakończona porażką wojsk polskich pod Cecorą, a następnie, podczas odwrotu, klęską i śmiercią dowodzącego, hetmana Stanisława Żółkiewskiego. Bohaterski hetman został pochowany w kościele w Żółkwi, a na grobowcu wyryto słowa: „Słodko i pięknie jest umrzeć za Ojczyznę”.

1621 r. - odwetowa wyprawa turecka na Rzeczpospolitą została zatrzymana pod Chocimiem. Warowny obóz był oblegany przez armię turecko-tatarską. Wojskami polskimi dowodził hetman J. K. Chodkiewicz, który podtrzymywał na duchu wycieńczoną załogę. Jego śmierć zatajono, aby nie dopuścić do paniki wśród wojska. Ostatecznie Turcy odstąpili od oblężenia.
pod Chocimiem zawarto w 1621 r. pokój, przywracający granicę polsko-turecką na Dniestrze

W 1672 roku Turcy zaatakowali ponownie, zdobywając Kamieniec Podolski (twierdzę, którą zniszczył wybuch prochowni i Turcy zdobyli ruiny).

W 1673 roku hetman wielki koronny i znakomity wódz, Jan Sobieski, odniósł zwycięstwo nad Turkami pod Chocimiem, spychając wroga ku rzece Dniepr. Zwycięskiego hetmana wybrano na króla.

Agresywna (agresja - zbrojna napaść) polityka Turcji zagrażała nie tylko Polsce, ale również krajom znajdującym się pod panowaniem Habsburgów oraz wywołała zaniepokojenie papieża. W 1683 roku Rzeczpospolita zawarła sojusz z Austrią, skierowany przeciw Turcji - w razie zagrożenia Krakowa lub Wiednia państwa przyrzekały sobie pomoc wojskową.

W lipcu 1683 r. armia turecka dowodzona przez wielkiego wezyra (dowódca wojsk) Kara Mustafę rozpoczęła oblężenie stolicy Austrii - Wiednia.

Jan III Sobieski pospieszył na odsiecz Wiedniowi (odsiecz - pomoc wojskowa dla oblężonego miasta, twierdzy) z 25-tysięczną armią polską. 12 września 1683 r. rozegrała się bitwa między sprzymierzonymi wojskami polskimi, austriackimi i niemieckimi (ogółem 70 tys. żołnierzy), którymi dowodził król polski Jan III, a oblegającą Wiedeń armią turecką (ok. 115 tys. żołnierzy - dowódca wielki wezyr Kara Mustafa).

Ziemie Rzeczypospolitej w końcu XVII wieku

W wyniku starcia, w czasie którego wyróżniła się taktyka polskiej artylerii oraz atak polskiej husarii, zniszczono główne siły tureckie, a Polacy zdobyli cały obóz turecki. Zwycięstwo króla Jana III przyniosło mu wielką sławę jako wodzowi, a Polska zdobyła rozgłos jako kraj będący „obrońcą Europy” i „przedmurzem chrześcijaństwa”.

Odsiecz wiedeńska i klęska Turków przyczyniły się do zakończenia panowania Imperium Osmańskiego w Europie. Po śmierci króla Jana III w 1699 roku między Rzecząpospolitą a Turcją podpisano pokój, na mocy którego Polska odzyskała Podole z Kamieńcem i Ukrainę na prawym brzegu Dniepru.

Zobacz podobne opracowania

  • Podstawowa
  • Historia
  • Czasy nowożytne - od renesansu do oświecenia
  • Podstawowa
  • Historia
  • Czasy nowożytne - od renesansu do oświecenia
  • Podstawowa
  • Historia
  • Czasy nowożytne - od renesansu do oświecenia
  • Podstawowa
  • Historia
  • Czasy nowożytne - od renesansu do oświecenia
  • Podstawowa
  • Historia
  • Czasy nowożytne - od renesansu do oświecenia

Ciekawostki (0)

Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.

Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG

Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka

Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.