Góry
W Polsce występują
Tatry
Krajobraz górski jest bardzo zróżnicowany, występują wysokie wzniesienia i strome doliny, rzeki, strumienie i wodospady. Na południu Polski występuje rozległy łańcuch górski - Karpaty, jego najwyższą częścią są Tatry, które leżą po stronie polskiej i słowackiej.
Część polska to Tatry Wysokie i Tatry Zachodnie, tutaj najwyższym szczytem są Rysy - 2499 m n.p.m. Najwyższy szczyt Tatr to Gerlach - 2655 m n.p.m. - jest on po stronie słowackiej.
W Tatrach występuje krajobraz wysokogórski, jego cechy to:
- ostre, skaliste wierzchołki gór nazywane turniami;
- turnie przechodzą w ostre poszarpane grzbiety zwane graniami;
- grzbiety górskie porozdzielane są obniżeniami zwanymi przełęczami;
- zbocza są strome;
- występują głębokie doliny z kamienistym korytem, którymi płyną potoki;
- na progach skalnych występują wodospady (Wielka Siklawa, Wodogrzmoty Mickiewicza);
- głębokie jeziora górskie (Morskie Oko, Czarny Staw Gąsienicowy).
Inne tatrzańskie szczyty to: Giewont, Kasprowy Wierch, Mnich, Czerwone Wierchy, Ornak.
Krajobraz Tatr Zachodnich jest trochę łagodniejszy, występują tu skałki rozsiane po stokach, wierzchołkach gór, brak jezior, występują malownicze doliny i jaskinie.
W Tatrach utworzono Tatrzański Park Narodowy, taki park istnieje również po stronie słowackiej. W górach i u ich podnóża rozwija się turystyka. U podnóża Tatr leży najsłynniejsza miejscowość górska, Zakopane. Są tutaj domy wczasowe, schroniska, hotele, sanatoria, ośrodki sportowe. Stąd wyrusza się na wycieczki i wyprawy górskie, pieszo, bądź kolejkami: linową na Kasprowy Wierch czy naziemną na Gubałówkę. W górach są wyznaczone szlaki turystyczne, którymi można wędrować. W zimie czynne są wyciągi narciarskie, można zjeżdżać ze stoków, odbywają się zawody narciarskie, konkurs skoków. W Zakopanem są muzea, m.in. Muzeum Tatrzańskie, Muzeum Kornela Makuszyńskiego, Karola Szymanowskiego w willi Atma, liczne galerie artystyczne, teatr. Ma tutaj siedzibę Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, które czuwa nad bezpieczeństwem turystów i gotowe jest w każdej chwili udzielić pomocy potrzebującym.
Pogoda w Tatrach:
- jest bardzo zmienna;
- między wierzchołkami gór a dnami dolin występują duże różnice temperatury;
- duże różnice temperatury są również między stokami południowymi a północnymi;
- sumy opadów rocznych są wyższe niż na nizinach;
- śnieg leży długo;
- zimy są długie, lata chłodne i krótkie;
- istnieje niebezpieczeństwo lawin;
- często wieją silne i dokuczliwe wiatry, szczególnie dokuczliwy jest wiatr halny.
Roślinność tatrzańska
Roślinność tatrzańska uzależniona jest od temperatury i wilgotności powietrza, wiatru i gleby. Zmienia się wraz z wysokością i tworzy piętra:
- pola uprawne - poniżej 1000 m n.p.m., lasy mieszane, osiedla ludzkie;
- regiel dolny - powyżej 1000 m n.p.m., lasy mieszane: buki i świerki;
- regiel górny - powyżej 1250 m n.p.m., gęste lasy szpilkowe: świerk, modrzew, limba, jest to górna granica lasów;
- kosodrzewina - powyżej 1550 m n.p.m., występuje krzewiasty gatunek sosny - kosodrzewina, odporna na silne wiatry i niskie temperatury, tworzy na stoku gąszcz, który chroni go przed działaniem wiatru i deszczu;
- hale - powyżej 1800 m n.p.m., czyli wysokogórskie łąki, występują trawy, rośliny zielne, krzewinki;
- turnie - prawie pozbawione roślinności, rośliny występują tylko w szczelinach i na półkach skalnych, głównie porosty i mchy, na skałach wapiennych występuje szarotka.
Zwierzęta tatrzańskie
Niedźwiedź brunatny, kozice i świstaki zamieszkują piętro hal i turni, występuje wiele gatunków ptaków, wśród nich orzeł, oraz wiele gatunków owadów.
Góry Świętokrzyskie
Góry Świętokrzyskie otoczone są Wyżyną Kielecko-Sandomierską, leżą między Pilicą a Wisłą.
Najwyższe pasmo: Łysogóry.
Najwyższe szczyty: Łysica 612 m n.p.m., Łysa Góra 594 m n.p.m.
Zbudowane są z różnorodnych skał: piaskowca kwarcytowego i innych piaskowców oraz wapieni. Są to góry stare, jedne z najstarszych w Europie, kiedyś były to góry wysokie, ale czas, czynniki atmosferyczne i wody zmieniły je w góry niskie. Wzniesienia są tu łagodne, rozdzielone obniżeniami i dolinami rzecznymi. Wysokości względne i bezwzględne są niewielkie. Stoki Łysogór porasta puszcza jodłowa z domieszką buka, w innych miejscach występują gołoborza.
Zapamiętaj!
Gołoborze - miejsce, gdzie występują bloki twardych piaskowców kwarcytowych o ostrych krawędziach. Gołoborza powstały w wyniku działania zamarzającej wody, która rozsadzała skały na bloki skalne. Bloki te pozostały na miejscu, brak tu gleby i roślin.
W części Gór Świętokrzyskich, które mają budowę wapienną powstały liczne jaskinie wyrzeźbione przez wodę. Najpiękniejsza z nich to Jaskinia Raj.
Bogactwa naturalne to: wapienie, marmury, piaskowce, zlepieńce, glinki ceramiczne. W dawnych czasach wydobywano tu rudy żelaza.
W Łysogórach utworzono Świętokrzyski Park Narodowy chroniący Puszczę Jodłową, rezerwaty przyrody ożywionej i nieożywionej.
Sudety
Leżą w południowo-zachodniej Polsce. Są to jedne ze starszych gór w Europie. Zasięg mórz i oceanów, zmiany klimatu, czynniki atmosferyczne zmieniły ich rzeźbę, z gór wysokich stały się średnimi. Mają wyrównane grzbiety, ale łagodne lub ostre stoki, można tu spotkać samotne skały i kotły polodowcowe.
Sudety tworzą: Karkonosze, Góry Izerskie, Góry Stołowe, Góry Kaczawskie, Rudawy Janowickie.
Najwyższe pasmo Sudetów to Karkonosze, ich najwyższy szczyt to Śnieżka 1602 m n.p.m. Ich grzbiet jest szeroki, wyrównany o długości 36 km, ponad nim wznoszą się pojedyncze szczyty pokryte rumowiskami skalnymi: Śnieżka, Wielki Szyszak (1509 m n.p.m.) i Łabski Szczyt (1471 m n.p.m.). Stoki są bardzo strome. Na stokach powstają głębokie doliny utworzone przez potoki, w dolinach licznie występują progi i wodospady. Największy wodospad to Wodospad Kamieńczyka (wys. 27 m). W kotlinach polodowcowych występują stawy górskie, największe z nich to: Mały Staw i Wielki Staw.
Zbudowane są z twardego granitu i z łupków krystalicznych.
Na najwyższych szczytach panuje klimat górski: częste są tu niskie temperatury, duże opady, silne wiatry, pokrywa śnieżna w najwyższych partiach leży nawet 8 miesięcy.
Dla ochrony przyrody w Karkonoszach powstał Karkonoski Park Narodowy. Na północy Karkonosze opadają ku Kotlinie Jeleniogórskiej, która jest rejonem pięknym krajobrazowo. Największe miasto tego rejonu to Jelenia Góra.
W Górach Stołowych też powstał park narodowy: Park Narodowy Gór Stołowych, chroni on malownicze skały, którym wiatr, woda i mróz nadały niepowtarzalne kształty. Nie ma tu już naturalnych lasów, są drzewostany posadzone przez człowieka, głównie bory świerkowe.
W Sudetach występują źródła ciepłej, leczniczej wody, wokół nich powstały liczne uzdrowiska: Szczawno Zdrój, Kudowa Zdrój, Duszniki Zdrój, Polanica Zdrój, Lądek Zdrój, Świeradów Zdrój.
Sudety są górami, w których wielkie spustoszenie uczynił człowiek przez:
- rozwój osadnictwa, duże zaludnienie tego terenu,
- wypasanie zwierząt,
- wyrąb lasów,
- wydobywanie surowców: rudy metali, surowce do produkcji szkła,
- rozwój przemysłu: elektrownie w Polsce i Czechach,
- działanie zanieczyszczeń atmosferycznych, w tym kwaśne deszcze,
- duży ruch turystyczny.
W niektórych rejonach Sudetów lasy uległy całkowitemu zniszczeniu.
Porosty - organizmy występujące w górach
Porosty to organizmy, które powstały w wyniku symbiozy glonów i grzybów. Porosty żyją na skałach, drzewach, glebie, szczytach gór, pustyniach, stepach, lasach we wszystkich strefach klimatycznych. Plechę porostu tworzy grzyb, zawierający w swym ciele komórki glonu.
Funkcje życiowe to odżywianie: samożywność i rozmnażanie: przez urwistki, czyli fragmenty porostu zawierające glon otoczony strzępkami grzybni.
Znaczenie porostów w przyrodzie i gospodarce człowieka
1. Są organizmami pionierskimi, dzięki wytwarzaniu kwasów porostowych powodują kruszenie skał i wytwarzanie gleby.
2. Stanowią pokarm dla zwierząt, szczególnie w tundrze i tajdze.
3. Gatunki jadalne są wykorzystywane przez człowieka.
4. Używane są do wyrobu barwników.
5. Są wskaźnikami zanieczyszczenia atmosfery, szczególnie związkami siarki.
Opracowano specjalną skalę porostową, dzięki której możemy dokładnie przebadać stężenie dwutlenku siarki w powietrzu, sprawdzając występowanie określonych gatunków w badanym terenie.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.