Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
7 lipca 1572 roku umarł bezpotomnie ostatni król z dynastii Jagiellonów, Zygmunt August. Jeszcze za życia króla postanowiono, że wyboru nowego króla dokona szlachta w drodze tzw. wolnej elekcji. Określenie „elekcja viritim” („mąż w męża”) oznaczało, że w wyborach nowego władcy mógł uczestniczyć osobiście każdy polski i litewski szlachcic. Na okres bezkrólewia najwyższą władzę w państwie powierzono interreksowi - prymasowi (tu: Jakub Uchański). W styczniu 1573 r. zwołano sejm konwokacyjny (sejm zwoływany podczas bezkrólewia, mający za zadanie zabezpieczyć państwo do czasu wyboru króla, ustalić termin elekcji i sformułować pacta conventa). Na miejsce elekcji wybrano Kamień pod Warszawą.
O tron starali się m.in. Iwan IV Groźny - car Rosji, Ernest Habsburg - syn cesarza, Henryk książę d’Anjou de Valois (Henryk Walezy) - brat króla Francji. W maju 1573 r. sejm elekcyjny spośród wielu kandydatów wybrał Henryka Walezego. Jednak warunkiem objęcia przez niego tronu było zaprzysiężenie najważniejszych zasad ustrojowych Rzeczypospolitej:
- król nie może wprowadzić dziedziczności tronu,
- powinien zwoływać sejm co 2 lata,
- musi przestrzegać wszystkich przywilejów szlacheckich,
- nie może bez zgody sejmu powołać pospolitego ruszenia, nakładać podatków, wypowiadać wojny i zawierać pokoju,
- szlachta miała prawo wypowiedzieć królowi posłuszeństwo, gdyby nie dotrzymał któregoś ze zobowiązań.
Pierwszym królem, który te zobowiązania podpisał, był Henryk Walezy, dlatego też dokument nazwano artykułami henrykowskimi (każdy król elekcyjny musiał te artykuły podpisać - były stałe). Oprócz tych artykułów przyszły król musiał podpisać pacta conventa, czyli osobiste zobowiązania wobec Królestwa (były one indywidualne dla każdego króla - np. Henryk Walezy miał poślubić Annę Jagiellonkę). Panowanie pierwszego króla elekcyjnego trwało krótko, opuścił Polskę, aby objąć tron we Francji.
Artykuły henrykowskie
1. Tron w Polsce nie jest dziedziczny. Król nie może wyznaczyć następcy. Po jego śmierci musi się odbyć wolna elekcja.
2. Król nie może wyprowadzić pospolitego ruszenia poza granice kraju.
3. Król ma obowiązek zwoływać sejm nie rzadziej niż co dwa lata.
4. Król powinien strzec pokoju między poddanymi wyznającymi różne religie.
5. Król ma obowiązek utrzymania wojska kwarcianego.
6. O wojnie i pokoju król może decydować tylko w porozumieniu z sejmem.
7. Przy podejmowaniu ważnych decyzji król powinien radzić się otaczających go senatorów.
8. W razie nieprzestrzegania przez władcę obowiązujących go praw poddani mogą mu wypowiedzieć posłuszeństwo.
Tego typu zobowiązania mieli podpisywać wszyscy wybierani elekcyjnie władcy.
Po ucieczce Henryka Walezego szlachta 15 XII 1575 r. okrzyknęła królem Annę Jagiellonkę, przeznaczając jej na męża księcia Siedmiogrodu, Stefana Batorego (1 V 1576 r. odbył się jej ślub z Batorym).
Batory szybko pokazał, że nie jest królem „malowanym”, jak sam o sobie mówił. W 1577 roku, w wyniku działań wojennych, doprowadził do tego, że Gdańsk uznał jego królewską władzę. Jeszcze w 1576 roku zmarł cesarz Maksymilian II. Rozsypało się tym samym misternie montowane przymierze cesarza z Moskwą, co dla Batorego oznaczało dużą ulgę w przededniu planowanej wojny Rzeczypospolitej z Rosją o Inflanty, które car Iwan IV Groźny zajął prawie w całości w latach 1575-1577. Batory przeprowadził reformę wojskową: unowocześnił armię polską, tworząc piechotę wybraniecką, zaangażował oddziały saperskie do budowy mostów, sypania umocnień i drążenia podkopów. Kazał przygotować mapy, które ułatwiały prowadzenie walk na nieznanym terenie.
Wojna Rzeczypospolitej z Rosją trwała od roku 1579 do 1582. W 1579 roku Polacy zdobyli Połock. W 1580 roku wojska Batorego zajęły Wielkie Łuki, Chołm i Woroniec. W 1581 roku Batory uderzył na Psków, którego jednak nie udało się zdobyć. Rozpoczęto tam rokowania, które w 1582 roku doprowadziły do podpisania układów w Jamie Zapolskim. Postanowiono tam, że między Rzeczpospolitą a Rosją nastąpi 10--letni rozejm w działaniach wojennych. Rosja zwróciła Rzeczypospolitej zajęte wcześniej Inflanty i zrzekła się ziemi połockiej. Kraj ten w wyniku działań wojennych i akcji podejmowanych przez Szwedów został na ponad 120 lat odepchnięty od wybrzeży bałtyckich.
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.