Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Folwark to duże gospodarstwo rolne, którego produkcja była przeznaczona głównie na zbyt. W XVI w. podstawą prowadzenia i dochodów folwarku była uprawa zbóż.
Od czasu zdobycia za Kazimierza Jagiellończyka dostępu do Bałtyku rozwinął się spław zboża Wisłą do portu w Gdańsku. Polskie zboże było chętnie kupowane i osiągało wysokie ceny w Zachodniej Europie.
Szlachta dążyła do produkowania jak największej ilości zboża, co przynosiło jej wielkie zyski. W ten sposób rozszerzano obszar upraw rolnych i powiększano folwarki. Wzrost produkcji rolnej odbywał się głównie przez obsiewanie nieużytków, karczowanie lasów, oraz przez wykupywanie ziemi od sołtysów lub przenoszenie chłopów na ziemie mniej urodzajne. Drugim sposobem zwiększania produkcji zboża było podnoszenie ilości dni bezpłatnej i przymusowej robocizny chłopów na gruntach folwarcznych (tzw. pańszczyzny). W 2. połowie XVI wieku wymiar pańszczyzny wynosił przeciętnie od 1 do 3 dni w tygodniu pracy „na pańskim”.
Aby zatrzymać włościan na wsi, szlachta wymogła przywileje ograniczające ich prawo do opuszczania wsi, a na początku XVI wieku postanowienia sejmowe przywiązały ich do ziemi (1496 r. Piotrków - „chłopom nie wolno przenosić się ze wsi do miasta bez zgody panów”). Chłopi podlegali również sądowi dziedzica - król Zygmunt Stary nadał szlachcie prawo sądzenia chłopów. Ta sądowa i osobista zależność chłopów od właścicieli ziemi, nazwana została poddaństwem.
Zapamiętaj!
Rozkwit folwarku, opierającego swą gospodarkę przede wszystkim na pracy chłopów pańszczyźnianych, nazywamy gospodarką folwarczno-pańszczyźnianą.
Pomimo ograniczania wolności i niezależności chłopów, w XVI wieku jeszcze utrzymały się w Polsce wydajne i zamożne gospodarstwa chłopskie (kmiece).
Gospodarka folwarczno-pańszczyźniana miała decydujący wpływ na rozwój życia gospodarczego i na stosunki społeczne w Polsce XVI wieku.
Handel polskim zbożem w XVI wieku przyczynił się również do rozkwitu i bogacenia się miast, zwłaszcza nadwiślańskich. W 2. połowie XVI wieku na ziemiach polskich znajdowało się około 1000 miast i miasteczek, ale tylko 8 liczyło powyżej 10 tys. mieszkańców: Kraków, Gdańsk, Toruń, Elbląg, Warszawa, Poznań, Lublin i Lwów.
Mieszczanie zajmowali się handlem (kupcy) i rzemiosłem, a w małych miasteczkach uprawą roli. Rzemieślnicy o różnych zawodach należeli do cechów: złotników, sukienników, płatnerzy, szewców, krawców, kuśnierzy i drukarzy. Organizacje rzemieślników o tej samej specjalności to cechy. Strzegły one monopolu (czyli wyłączności wytwarzania towaru i jego ceny).
Konkurencją dla nich byli partacze (rzemieślnicy nie należący do cechu, sprzedający tanio swój towar).
Mieszczanie i miasta nie posiadały równych praw z uprzywilejowanym stanem szlacheckim - byli pozbawieni uprawnień do sprawowania urzędów państwowych, kościelnych oraz zasiadania w sejmie. Ponadto szlachta w celu osiągnięcia jak największych korzyści z handlu zbożem i innymi towarami dążyła do usunięcia konkurencji mieszczan i w tym celu:
a) mieszczanie zostali zmuszeni do płacenia cła przy wywozie towarów i sprowadzania ich z obcych krajów, szlachta została zwolniona z płacenia ceł;
b) szlachta ustalała ceny na towary w miastach, popierała partaczy;
c) wprowadziła zakaz nabywania i posiadania przez mieszczan dóbr ziemskich.
Te poczynania szlachty prowadziły do stopniowego upadku miast, choć w XVI wieku przeżywały one jeszcze swój „złoty wiek” dobrobytu.
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.