Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Wystąpienie Marcina Lutra doprowadziło do podziału władców Rzeszy na dwa zwalczające się obozy - część książąt opowiedziała się za naukami Lutra, część dążyła do utrzymania przywilejów katolicyzmu we wszystkich księstwach niemieckich. Cesarz Karol V Habsburg domagał się od książąt protestanckich (nazwa od protestu złożonego przez książąt i miasta luterańskie na Sejmie Rzeszy Niemieckiej w Spirze w 1529 r.) podporządkowania się w sprawach religijnych, kwestionował prawo władców niemieckich do decydowania o wyznaniu w swoich państwach. Reformacja w Rzeszy miała dwa nurty: tzw. książęcy - popierany przez Lutra, mniej radykalny - ziemia kościelna w księstwach luterańskich miała przejść w ręce władców; oraz chłopski - radykalny, domagano się zmiany stosunków społecznych, zniesienia poddaństwa chłopów, prywatnej własności, występowano przeciwko uprawnieniom władców, płaceniu dziesięcin Kościołowi itp.
W Rzeszy Niemieckiej wybuchła wojna chłopska w latach 1524-1525. Objęła tereny Alzacji, Saksonii i Tyrolu. Dopiero wspólne wystąpienie książąt katolickich i protestanckich i pobicie chłopów pod Frankenhausen w Turyngii złamało powstanie. Przywódcy - Pfeiffer i MÜnzer - ponieśli śmierć w niewoli. Na chłopów spadły surowe kary.
Wojna chłopska nie zakończyła wojen między książętami katolickimi a protestanckimi. W Rzeszy wybuchły wojny domowe o podłożu religijnym, politycznym. W latach 1547-1548 I wojna religijna zwana szmalkaldzką (1531 r.: Związek Szmalkaldzki książąt i miast protestanckich, zawarty przeciwko polityce cesarza Karola V Habsburga). Zakończyła się ona ugodą w Augsburgu, która jednak nie zadowoliła żadnej ze stron. Na połowę wieku przypadł szczytowy okres rozwoju luteranizmu i reformacji w Niemczech. Północni, środkowi i wschodni książęta Rzeszy wprowadzili w swoich państwach nowe wyznania.
Zapamiętaj!
W latach 1552-1555 toczyła się tzw. II wojna religijna zakończona podpisaniem pokoju religijnego w Augsburgu. Przyjęto rozwiązanie w myśl zasady cuius regio, eius religio (czyje panowanie, tego wyznanie). Dawał on gwarancje tolerancji i swobody religijnej dla książąt niemieckich. Pokój augsburski potwierdził podział polityczny i religijny w Rzeszy Niemieckiej, dał książętom prawie pełną samodzielność w swoich państwach, zahamował proces jednoczenia się Niemiec aż do XIX w.
We Francji zwolenników poglądów głoszonych przez Jana Kalwina nazywano hugenotami. Około połowy XVI w. protestantyzm we Francji znalazł wyznawcówwśród szlachty i potężnych książąt z rodów Burbonów, Coligny i Condé. Wierni katolicyzmowi pozostali królowie z dynastii Walezjuszy i ich krewni książęta de Guise. Represje wobec hugenotów narastały, pogłębiał się kryzys skarbowy, władcy nakładali wysokie podatki. Podział na dwa obozy pokrywał się w przybliżeniu z podziałem na zwolenników silnej i scentralizowanej władzy królewskiej - król Karol IX Valois (1560-1574), matka regentka Katarzyna Medycejska i Gwizjusze (początki rządów absolutnych), i zwolenników ograniczenia znaczenia monarchy i zwiększenia uprawnień Stanów Generalnych i książąt - rody Burbonów i Colignych. Oba obozy miały wsparcie z zagranicy - katolicy od Hiszpanów i króla Filipa II Habsburga, a hugenoci od królowej angielskiej, Elżbiety I Tudor. Wzajemna rywalizacja obozów, idei i koncepcji państwa doprowadziła do wojen domowych o podłożu religijnym i politycznym. Z przerwami trwały one w latach 1562-1589. Punktem kulminacyjnym była rzeź hugenotów w Paryżu w nocy z 23 na 24 sierpnia 1572 r. tzw. „noc św. Bartłomieja”. Po tym wydarzeniu ze zdwojoną siłą wybuchły walki, w których o władzę w kraju rywalizowali król Henryk III Valois (1574-1589) i jego daleki kuzyn, król Nawarry Henryk de Burbon.
Zamordowanie króla Henryka III Walezego pod murami Paryża w 1589 r. zakończyło okres wojen religijnych we Francji. Król Henryk IV Burbon przeszedł na katolicyzm (1594, przypisuje mu się powiedzenie „Paryż wart jest mszy”). Dla uspokojenia sytuacji w kraju w 1598 r. wydał edykt tolerancyjny w Nantes (nantejski). Przywracał on pokój religijny we Francji, gwarantował wolność wyznania dla hugenotów i równał ich w prawach z katolikami. Hugenoci mogli odprawiać nabożeństwa we wszystkich większych miastach Francji z wyjątkiem Paryża, otrzymali w formie zabezpieczenia sto tzw. miejsc bezpieczeństwa, m.in. twierdzę La Rochelle.
Przyczyna reformacji w Anglii tkwiła w osobistym konflikcie między królem Henrykiem VIII Tudorem (1509-1547) a papieżem Klemensem VII. Król Anglii, żonaty z Katarzyną Aragońską, ciotką cesarza Karola V, nie mając z nią następcy tronu, chciał się rozwieść. Choć według prawa kanonicznego były podstawy unieważnienia małżeństwa, pod presją cesarza papież nie zgodził się na to. Spór z Rzymem doprowadził do ogłoszenia się przez króla Henryka VIII protektorem, czyli opiekunem Kościoła w Anglii. Majątki kościelne uległy sekularyzacji (zeświecczeniu), zakazano płacenia annat do Rzymu i odwoływania się do papieża. Król udzielił sobie rozwodu i poślubił Annę Boleyn. Papież obłożył Henryka VIII ekskomuniką. W odpowiedzi król w 1534 r. wydał akt o supremacji, którym formalnie zerwał związki z papiestwem i katolicyzmem. Nastąpiły krwawe represje. Henryk VIII nie zerwał z dogmatyką i obyczajowością katolicką. Zorganizował odrębny Kościół państwowy - anglikański, stanął na czele Kościoła jako jego najwyższy dostojnik.
Reforma Kościoła anglikańskiego w duchu kalwińskim nastąpiła dopiero w połowie XVI w. za panowania małoletniego syna Henryka VIII, Edwarda IV (1547-1553). Do Kościoła angielskiego zostały wprowadzone dogmaty i liturgia kalwińska, a także specjalne księgi modlitw w języku angielskim.
Na czas rządów królowej Marii I Tudor (1553-1558), gorącej katoliczki, przypadła próba rekatolizacji kraju. Z uwagi na krwawe represje, jakie spadły na anglikanów, Maria otrzymała przydomek „Krwawej”. Panowanie następczyni Marii, królowej Elżbiety I (1558-1603), przyniosło ostateczne okrzepnięcie i zakończenie organizowania się Kościoła anglikańskiego. Ponownie surowe represje i prześladowania spadły na katolików. To właśnie wtedy ostatecznie zostały zerwanie wszelkie związki z Rzymem. Na płaszczyźnie politycznej uwidoczniło się to wojną z ultrakatolicką Hiszpanią i popieraniem książąt protestanckich Rzeszy Niemieckiej.
W krajach skandynawskich władcy zaprowadzili luteranizm przede wszystkim z przyczyn politycznych. W Szwecji zerwanie unii kalmarskiej (od 1397) z Danią i objęcie władzy przez Gustawa I Wazę pociągało konieczność budowy państwa od podstaw. Nowy król spotkał się z opozycją wyższego duchowieństwa, znalazł jednak poparcie wśród luterańskich mieszczan miast nadbałtyckich. Na prowadzenie walki z Danią potrzebował także znacznych funduszy, które mógł mu dostarczyć Kościół szwedzki. W 1527 r. ogłosił luteranizm religią państwową, sekularyzował majątki kościelne - powstał państwowy Kościół luterański z królem jako jego opiekunem. Zwycięski Gustaw Erikksson Waza wzmocnił władzę królewską w Szwecji, ograniczając przedstawicielstwo stanów - Riksdag.
W Danii na luteranizm stopniowo przechodzili przedstawiciele arystokracji. Nowinki religijne były życzliwie przyjmowane na dworze królewskim. W 1527 r. wprowadzono wolność wyznania dla luteran i zerwano łączność z Rzymem. W kilka lat później wprowadzono formalnie luteranizm jako wyznanie państwowe i obowiązujące w Danii. Został także zorganizowany zhierarchizowany Kościół luterański. Te same zmiany nastąpiły w Norwegii, która była w ścisłej unii personalnej z Danią.
Znaczenie reformacji było bardzo duże. Wszyscy reformatorzy religijni zwracali szczególną uwagę na wykształcenie i wychowanie. Stąd nie tylko w teorii, ale przede wszystkim w praktyce ogromną wagę przywiązywali do zakładania, a następnie utrzymywania szkół, przeznaczając na ten cel znaczne środki finansowe. Nie mniejsze znaczenie miało przywiązanie do wychowania. Nacisk kładziono na wychowanie moralne, wpajano cnoty pracowitości, uczciwości, poszanowania własności, pracy na rzecz innych, nie tylko w życiu prywatnym, ale także zawodowym. Człowiek, który odniósł sukces w życiu zawodowym i prywatnym był wzorem do naśladowania. Etyka protestancka zaowocowała niebawem przyspieszonym rozwojem gospodarczym państw protestanckich przede wszystkim w Niderlandach i Anglii. Wprowadzenie przymusu nauczania przyniosło wzrost świadomości społecznej i ogólnego rozwoju cywilizacyjnego.
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.