Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
W drugiej połowie XVIII w. we Francji nastąpił znaczny postęp cywilizacyjny, upowszechniły się nowe formy gospodarowania i idee oświeceniowe. Dominował ustrój feudalny. Stopniowo do głosu zaczęły dochodzić nowe grupy społeczne, szczególnie burżuazja. Walka o władzę między przedstawicielami starego systemu - szlachtą na czele z monarchą, a przedstawicielami nowego - burżuazją najbardziejgwałtowny przebieg miała we Francji, a cały ciąg kilku rewolucji w latach 1789-1799 to okres zwany Wielką Francuską Rewolucją Burżuazyjną.
Francja przed rewolucją to państwo zaliczane do potęg politycznych, militarnych i ekonomicznych w Europie i świecie. Dysponujące potencjałem ponad 26 mln ludności społeczeństwo miało charakter rolniczy, religią panującą był katolicyzm (97% ludności). Francja to monarchia absolutna z podziałem społeczeństwa na stany. Wielkimi przywilejami dysponował kler francuski, który ogółem liczył ok. 110 tys. osób, zróżnicowany wewnętrznie pod względem pochodzenia i majątku. Stan szlachecki, także wewnętrznie zróżnicowany i podzielony (szlachta rodowa i szlachta urzędnicza) był grupą uprzywilejowaną. Łącznie stan szlachecki przed rewolucją liczył ok. 200 tys. osób, a wspólnie z duchowieństwem stanowiło to ok. 1% społeczeństwa Francji. Reszta społeczeństwa francuskiego, 99%, to tzw. „stan trzeci” - mieszkańcy miast, miasteczek i wsi. Zróżnicowany wewnętrznie, stanowiąc wielką siłę ekonomiczną, nie posiadał żadnych praw i przywilejów. Łączyła go niechęć do króla i całego systemu. Członkowie tego stanu, uważający się za naród, chcieli dopuszczenia do władzy.
Monarchia absolutna we Francji od połowy XVIII w. przechodziła poważny kryzys. Nastąpił upadek prestiżu monarchy (rządy Ludwika XVI 1774-1792 i jego żony Marii Antoniny ośmieszyły monarchię francuską), fatalna sytuacja gospodarcza (przegrana wojna 7-letnia z Anglią 1756- 1763, zaangażowanie się Francji w pomoc Amerykanom w ich walce o niepodległość), krach finansowy państwa związanym z prowadzonymi wojnami, fatalnymi latami dla rolnictwa, nadmiernymi podatkami, rozrzutnością dworu królewskiego - osłabiały państwo. Generalni kontrolerzy finansów, ministrowie Anne Robert Turgot, Jakub Necker i Charles Calonne, próbowali ratować finanse Francji. Nie udało się opodatkować szlachty, ani ograniczyć wydatków dworu królewskiego. Deficyt zwiększał się. Zwołane w 1787 r. Zgromadzenie Notabli (przedstawiciele stanów uprzywilejowanych) nie zgodziło się na uchwalenie odpowiednich podatków.
Po rozwiązaniu Zgromadzenia Notabli król samowolnie próbował nałożyć podatki, co wywołało zdecydowany sprzeciw Parlamentu paryskiego, usuniętego z miasta przez króla. Spowodowało to wzrost popularności burżuazji najliczniej reprezentowanej w parlamentach, i coraz głośniejsze żądanie zwołania Stanów Generalnych. Na prowincji dochodziło do starć i aresztowań przez wojska królewskie członków lokalnych parlamentów. W opozycji do króla stanęła nie tylko szlachta i możni, ale także burżuazja podejmująca walkę nie tylko o swoje prawa, ale walkę z ustrojem. Król zmuszony został do odwołania ministra de Brienne i powołania ponownie na urząd kontrolera finansów Neckera. Zaciągane nowe pożyczki na pokrycie finansowania wydatków państwa nie przyniosły długotrwałych skutków. Broszura autorstwa księdza Emanuela Józefa Siéyes’a Co to jest stan trzeci? miała duży wpływ na umysły współczesnych. W pracy autor wyjaśniał pojęcie narodu, uznając za niego cały „stan trzeci”, który ma wyłączne prawo decydować o sprawach ogółu. Musi współdecydować o losach państwa wspólnie ze stanami uprzywilejowanymi, a może nawet samodzielnie.
5 V 1789 r. w Wersalu król uroczyście otworzył obrady Stanów Generalnych. Stan pierwszy i drugi liczyły w sumie prawie tyle samo przedstawicieli ile stan trzeci (578). Część duchowieństwa przyłączyła się do obrad wspólnie ze stanem trzecim. 17 VI na wniosek Siéyes’a stan trzeci, uznając się za reprezentację 96% społeczeństwa, przekształcił się w Zgromadzenie Narodowe, które uznało się za jedyną instytucję mogącą nakładać podatki i decydować o zmianie prawa. W lipcu 1789 r. Zgromadzenie przekształciło się w Zgromadzenie Narodowe Konstytucyjne - Konstytuantę, stawiając sobie za cel opracowanie i uchwalenie konstytucji. Wydarzenia te noszą miano tzw. rewolucji prawników. W Paryżu powstała gwardia mieszczańska. W dniach 10-12 lipca na ulicach Paryża trwały zamieszki, padli zabici i ranni, plądrowano sklepy, magazyny żywnościowe. Demonstranci zachęceni przez Kamila Desmoulins ruszyli i zdobyli koszary Inwalidów, tłum ruszył na Bastylię, którą 14 lipca zdobył. Rozpoczął się tzw. ludowy etap rewolucji francuskiej. Wydarzenie to do dziś jest obchodzone jako święto narodowe Francji. Gwardia mieszczańska przekształcona została w Gwardię Narodową, nad którą komendę objął markiz Józef de La Fayette. Na wzór wypadków paryskich na prowincji zmieniano urzędników, niszczono cytadele, powoływano gwardie narodowe. Wielu arystokratów udało się na emigrację podejmując tam wspólnie z obcymi walkę z rewolucją. Na prowincji rozpoczęły się walki, rabunki, napadanie chłopów na dwory, palenie dokumentów, znoszenie powinności feudalnych. Burżuazja nie popierała tzw. rewolucji chłopskiej. Zgromadzenie Narodowe w nocy z 4 na 5 sierpnia, na wniosek arystokratów zniosło przywileje stanowe, wprowadzając formalną równość obywateli wobec prawa. Zniesienie powinności feudalnych dotyczyło jedynie chłopów, nie naruszało jednak prawa własności szlachty i burżuazji do ziemi.
Zapamiętaj!
26 VIII 1789 r. został uchwalony tekst Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela jako wstęp konstytucji. Uznano w nim za naturalne i niezbywalne prawa człowieka, do których zaliczono: wolność, własność, braterstwo i opieranie się uciskowi, suwerenność ludu, równość, tolerancję religijną, swobodę głoszenia słowa, wolność prasy, odpowiedzialność władzy przed narodem. Prawo własności uznano za prawo święte i nienaruszalne.
Na początku października 1789 r. król i Zgromadzenie Narodowe pod opieką Gwardii Narodowej La Fayette’a udali się do Paryża. Przyspieszono prace nad konstytucją. W Konstytuancie ścierały się różne stanowiska i opinie, ożywioną działalność prowadziły kluby i stowarzyszenia polityczne. Prawica - arystokraci i większość stanu pierwszego i drugiego. Występowali przeciw konstytucji ograniczającej pozycję monarchy, byli za silną władzą królewską zdolną zapewnić swobody i prawa szlachty i duchowieństwa. Inna grupa tzw. „przyjaciele konstytucji” chciała wprowadzenia ustroju podobnego do angielskiego, monarchii konstytucyjnej, przy większym wpływie króla na władzę ustawodawczą. Najliczniej byli reprezentowani tzw. patrioci-konstytucjonaliści. Chcieli wprowadzenia ustroju na wzór amerykański. Dużą rolę odgrywały kluby polityczne z najsłynniejszym z nich Klubem Bretońskim - Stowarzyszenie Przyjaciół Konstytucji, od września 1792 r. zwanym jakobinami. Na prowincji działały filie jakobińskie, ich członkowie płacili składki członkowskie. W kwietniu 1790 r. część umiarkowanych członków Klubu Bretońskiego - Siéyes, Mirabeau, La Fayette, Talleyrand założyło nowe ugrupowanie Stowarzyszenie Roku 1789, które w 1791 r. zmieniło nazwę na feuillanci. Do najsłynniejszych stowarzyszeń należeli kordelierzy (zbierali się w klasztorze franciszkanów, nazwa od słowa sznur - la corde), w 1790 r. utworzyli Stowarzyszenie Przyjaciół Praw Człowieka i Obywatela - Klub Kordelierów. Z klubu wywodził się prawnik Georges Danton.
Konstytuanta podjęła szereg doniosłych aktów prawnych - przeprowadzono licytację dóbr narodowych, zniesiono cła wewnętrzne, cechy, monopole. Sekularyzowano dobra kościelne (duchowni otrzymali pensje płacone przez państwo), rozwiązano część zakonów. Duchowni zostali poddani kontroli państwa. Król po uchwaleniu ustawy cywilnej o duchowieństwie zraził się do reform. Szukał poparcia za granicą. W czerwcu podjął nieudaną próbę ucieczki ze stolicy. Spisek został wykryty, władcę aresztowano w jego pałacu - wywołało to powszechne wzburzenie. 3 września Konstytuanta uchwaliła tekst konstytucji.
Zapamiętaj!
14 września 1791 r. król Ludwik XVI podpisał tekst pierwszej konstytucji francuskiej. Wstęp zawierał zapisy Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela.
Ustawa zasadnicza spełniała żądania burżuazji. Została zagwarantowana swoboda bogacenia się, wprowadzony zakaz strajków i możliwości zrzeszania się robotników. Dokument wprowadzał teoretyczną wolność i równość. Obywateli podzielono na 4 klasy majątkowe z odpowiednim cenzusem wyboru. Jedynie najbogatsi mieli pełnię praw. Władza ustawodawcza to wybierane co dwa lata Zgromadzenie Prawodawcze. Władza wykonawcza to król i ministrowie wykonujący decyzje monarchy. Ministrowie byli odpowiedzialni przed Zgromadzeniem, król miał prawo weta zawieszającego w stosunku do uchwał Zgromadzenia. Władzę sądowniczą sprawowały niezawisłe sądy.
Konstytucja z 1791 r. wprowadziła we Francji monarchię konstytucyjną. Faktyczną władzę posiadała arystokracja i burżuazja, nastąpił nowy podział kraju na 83 departamenty, dystrykty i kantony złożone z gmin.
W lecie 1791 r. zostało wybrane Zgromadzenie Prawodawcze - Legislatywa. Przewagę mieli zwolennicy konstytucji i umiarkowani zwolennicy monarchii. Lewicę zdominowali jakobini, kordylierzy i radykalni żyrondyści z Jakubem Brissotem. Żyrondyści atakowali króla, religię, dążyli do przejęcia władzy. Liczną grupę w Legislatywie tworzyli tzw. Niezależni. Byli umiarkowanymi zwolennikami monarchii, zestrachu byli skłonni popierać tych, którzy byli przy władzy. Król, jak i prawie wszystkie stronnictwa i kluby polityczne, dążyły do wojny z Austrią choć robili to z zupełnie innych przesłanek i powodów. Arystokracja francuska na czele z braćmi królewskimi, Ludwikiem hr. Prowansji i Karolem hr. Artois, udała się na emigrację, uzyskując pomoc państw europejskich.
Działalność spiskowa emigrantów francuskich stała się pretekstem do wypowiedzenia przez Francję w 1792 r. (kwiecień) wojny cesarzowi Franciszkowi II, który sprzymierzył się z Prusami. Francja do wojny nie była przygotowana. Wyraźne były braki kadrowe wśród oficerów, złe uzbrojenie, korupcja i niedostateczne zaopatrzenie w żywność. Mimo to król liczył na przegraną i restaurację swojej władzy, żyrondyści liczyli na tzw. eksport rewolucji i walkę z feudalną Europą.
Wojska francuskie ponosiły klęski na wszystkich frontach. Głównodowodzący armią francuską gen. Charles Dumouriez okazał się nieudolny. Przegrane na frontach doprowadziły do wzrostu nastrojów radykalnych. W czerwcu 1792 r. w Paryżu wybuchły zamieszki spowodowane szerzącymi się informacjami o zagrożeniu stolicy i obawami przed klęską głodu. 11 lipca 1792 r. żyrondyści w Legislatywie przeforsowali ustawę „Ojczyzna w niebezpieczeństwie”. W praktyce równało się to ogłoszeniem stanu wojennego, wezwano wszystkich obywateli pod broń. Szerokim rzeszom zaczął się udzielać zapał rewolucyjny. Winą za niepowodzenia francuskie obciążano zdrajców - króla i jego otoczenie. Jakobini z Robespierre’em winę zrzucali na Zgromadzenie Prawodawcze. 10 sierpnia podburzany przez Dantona tłum paryski zdobył pałac Tuileries (siedziba króla), aresztowano władcę. Zgromadzenie Prawodawcze powołało Radę Wykonawczą (6 osób z Dantonem na czele), zarządziło wybory do nowego parlamentu, czyli Zgromadzenia Narodowego (wszyscy pełnoletni Francuzi). Danton posiadał władzę prawie dyktatorską. Król został osadzony w więzieniu w Temple.
Zapamiętaj!
10 sierpnia 1792 r. została we Francji obalona monarchia. Władzę objęła burżuazja. Została wprowadzona republika demokratyczna - tzw. Komuna Paryska.
Na prowincji i w Paryżu zwycięzcy zaczęli wprowadzać nowe porządki, siłą stosując surowe represje i terror rewolucyjny, co szczególnie uwidaczniało się w walce z Kościołem i duchownymi. Przyczynami fal represji i mordów były wieści napływające z frontu o przegranych francuskich i chęć rozprawienia się ze spiskowcami (uważano ich za odpowiedzialnych za klęskę). Bitwa pod Valmy (wrzesień 1792) między wojskami francuskimi a pruskimi (odparcie wojsk pruskich) była momentem przełomowy w wojnie. Francuzi przeszli do kontrofensywy, wypierając Austriaków i Prusaków z Francji. Wkroczono do Sabaudii, która została przyłączona do Francji. Tereny niemieckie nad Renem przyłączone zostały do rewolucyjnej Francji. W listopadzie 1792 r. pokonano Austriaków pod Lille i zajęto Belgię. Zwycięstwa armii rewolucyjnych utrwaliły władzę jakobińską we Francji.
We wrześniu 1792 r. w powszechnym głosowaniu został wybrany Konwent - Zgromadzenie Narodowe. 22 września, z inicjatywy jakobinów, została formalnie zniesiona monarchia. Po długotrwałym procesie i dwukrotnym głosowaniu postawiono królowi zarzut zdrady, skazano go na śmierć. 21 stycznia 1793 r. Ludwik XVI (obywatel Ludwik Kapet) został ścięty.
Do wojny z rewolucyjną Francją przystąpiła Wielka Brytania, Hiszpania i księstwa włoskie. Prawie cała Europa z wyjątkiem Danii, Szwecji, Szwajcarii i Turcji przystąpiła do I koalicji przeciwko Francji, choć interesy członków koalicji były różne i często sprzeczne. Walki prowadzone na wiosnę i latem 1793 r. były niekorzystne dla Francji - utrata Belgii, ziem nadreńskich, Nicei i Sabaudii, Anglicy opanowali Tulon, od południa wkroczyły do Francji wojska hiszpańsko-portugalskie. W Wandei wybuchła wojna domowa, zaczęła się szerzyć kontrrewolucja. Coraz gorsza była wewnętrzna sytuacja Francji. Szalała drożyzna i anarchia, wzmagał się głód i bezrobocie. Taka sytuacja groziła wybuchem powszechnego niezadowolenia. Konwent wprowadził uchwały przeciwko spekulantom, ceny maksymalne na zboże i ceny maksymalne na żywność. Atmosfera strachu przed kontrrewolucją i klęskami na frontach była na rękę jakobinom - rozpoczęli walkę z żyrondystami będącymi teraz umiarkowanymi zwolennikami rozszerzenia rewolucji.
5 kwietnia 1793 r. został wybrany Komitet Ocalenia Publicznego - rząd, do którego wszedł Danton.
Zapamiętaj!
2 czerwca 1793 r. nastąpił przewrót jakobiński. W Konwencie zostali aresztowani żyrondyści. Rozpoczęła się dyktatura jakobińska.
W czerwcu 1793 r. jakobiński Konwent uchwalił nową konstytucję roku I Republiki. Wstępem była zdemokratyzowana Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela (nakładała obowiązek zapewnienia przez państwo oświaty obywatelom, pomoc państwa dla bezrobotnych). Konstytucja wprowadzała powszechne prawo wyborcze dla obywateli, którzy skończyli 21 lat. Władzę ustawodawczą sprawowało Ciało Prawodawcze z kadencją jednego roku. Konstytucja przewidywała instytucję referendum ludowego, które miało zatwierdzać wszystkie ustawy. Władza wykonawcza to 24 członków Rady Wykonawczej.
Konstytucja uchwalona w referendum ludowym, ogłoszona w dniu 10 sierpnia 1793 r., nie weszła w życie. Uzasadniono to powstaniem i wojną domową, złą sytuacją gospodarczą i militarną, koniecznością zastosowania nadzwyczajnych środków rewolucyjnych. Robesspierre wszedł do zreorganizowanego Komitetu Ocalenia Publicznego, sprawując faktycznie najwyższą władzę w sprawach prowadzenia wojny, zwalczania kontrrewolucji. Zreorganizowany Komitet Bezpieczeństwa Powszechnego prowadził walkę z kontrrewolucją za pomocą wszechwładnej tajnej policji. Powszechnie panujący terror był dziełem działającego w Paryżu Trybunału Rewolucyjnego, wydającego wyroki w trybie doraźnym na przestępców politycznych, którymi mogli być wszyscy. Dla zlikwidowania niedoborów żywnościowych wprowadzono ceny maksymalne, rekwirowano żywność, wprowadzono maksymalne płace, zakaz strajków i wprowadzono bardzo surowe kary. W ciągu kilku miesięcy terroru jakobińskiego w samym Paryżu zgilotynowanych zostało 4 tys. ludzi, wielu wybitnych działaczy wydarzeń lat 1789-1791. Zginęła królowa Maria Antonina.
Ze szczególną agresją prowadzono walkę z Kościołem katolickim, który został ostatecznie oddzielony od państwa. Wprowadzono republikański kalendarz z nowymi nazwami miesięcy, podzielonymi na dekady. Pierwszym dniem w roku był 22 września 1792 r. (dzień pierwszy miesiąca Vendémiaire’a roku I). W wyniku walk między stronnictwami zlikwidowano Klub Kordelierów (III 1794), przywódcy zginęli. Robespierre oskarżył Dantona o potajemne sprzyjanie Anglii i blokowanie postępów rewolucji. Danton, mimo wspaniałej mowy obrończej, został także zgilotynowany (5 IV). Z nim zginęli inni „wrogowie rewolucji”. Faktycznym dyktatorem Francji został Maksymilian Robespierre. Wzmógł się terror jakobiński, oskarżeni pozbawieni byli prawa do obrońców, trybunały skazywały bez przesłuchania świadków. W wyniku działalności jakobinów zwiększono produkcję broni i prochu, wprowadzono masowy pobór do wojska, zaprowadzono karność w szeregach.
Od połowy 1794 r. Francuzi zaczęli odnosić na frontach zwycięstwa: zajęto Belgię i Holandię. O zwycięstwach Francuzów zadecydowało odsunięcie się od wojny Prus i innych państw. Powodem była zwłaszcza sprawa polska i zaangażowanie się Prus we współpracy z Rosją w II rozbiór Polski. To zaniepokoiło Austrię, obawiającą się wzrostu potęgi Prus. Zaangażowanie części sił austriackich i pruskich w tłumienie powstania polskiego (insurekcja kościuszkowska) pozwoliło Francuzom w 1794 r. odrzucić wojska austriackie za Ren, opanowując ziemie niemieckie na wschodnim brzegu rzeki. Na początku 1795 r. powstała Republika Batawska (dawna Holandia, ustrój zbliżony do francuskiego). W kwietniu 1795 r. Prusy zawarły pokój z Francją w Bazylei i nastąpił formalny rozpad pierwszej koalicji.
Rządy jakobinów miały coraz więcej przeciwników. Katolicy byli niechętnie nastawieni do jakobinów za ich walkę z Kościołem i religią, robotnicy za ustanowienie minimalnych płac i zakaz strajków, chłopi znienawidzili jakobinów za rekwirowanie żywności, burżuazja za ograniczenia handlowe i przemysłowe. Wielu Francuzów uważało, że wobec odnoszonych zwycięstw w wojnie z koalicją, możliwy jest powrót do sytuacji sprzed przewrotu jakobińskiego i do rządów parlamentarnych. W Konwencie zawiązała się opozycja wobec Robespierre’a. Po zapowiedziach Robespierre’a ujawnienia spisku w Konwencie i zdemaskowaniu opozycji 9 Thermidora (27 VII) 1794 r. nastąpił przewrót termidoriański. Robespierre został aresztowany, zginął na gilotynie. Władzę przejęła ponownie burżuazja. Nastał czas terroru termidoriańskiego, odchodzenia od rewolucji.
Zapamiętaj!
Lata 1794-1799 - rządy Dyrektoriatu - charakteryzują się grabieżą majątku publicznego, defraudacją wielkich pieniędzy państwowych, wielką drożyzną i czasami głodu. Część ludzi, związana z władzą, żyła w wielkim przepychu, część cierpiała głód. Demonstranci i rozruchy wybuchające w Paryżu były tłumione siłą przez wojsko, oporni skazywani na śmierć lub zsyłani na wygnanie.
22 VIII 1795 r. Konwent uchwalił nową konstytucję tzw. termidoriańską. Na jej mocy wprowadzono we Francji system rządów zwany Dyrektoriatem. Została przywrócona w brzmieniu z 1789 r. Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela, konstytucja przewidywała wolność przemysłu i handlu, gwarantowała nienaruszalne prawo własności. Władzę ustawodawczą stanowił dwuizbowy parlament złożony z Rady Pięciuset (deputowanych mających minimum 30 lat; ta Rada uchwalała projekty praw) i Rady Starszych (minimum 40 lat; uchwały zapadające w niej otrzymywały moc prawa). Czynne prawo wyborcze otrzymał każdy obywatel, który ukończył 21 lat i płacił podatek bezpośredni, bierne prawo wyborcze przysługiwało ludziom, którzy ukończyli 25 lat i byli jednocześnie właścicielami lub dzierżawcami majątku. Władza wykonawcza - 5 Dyrektorów wybieranych na 5 lat z Rady Starszych, co roku wymieniano jednego Dyrektora. Konstytucja wprowadzała tolerancję religijną. Powstanie ludności, które wybuchło w Paryżu, zostało krwawo stłumione przez generała Napoleona Bonaparte (październik 1795). W ten sposób ugruntowała się władza burżuazji.
Na frontach wojny po wycofaniu się Prus i rozpadzie I koalicji na placu boju pozostała jedynie Anglia i Austria. W jesieni 1795 r. nad Renem udało się Austriakom odnieść kilka zwycięstw nad Francuzami, od 1796. sytuacja zmieniła się zdecydowanie. Otwarto drugi front we Włoszech, gdzie wojskami francuskimi dowodził generał Napoleon Bonaparte. Austriacy lekceważyli ten odcinek walk, dlatego wojska francuskie mogły odnosić wielkie sukcesy. Armiami francuskimi nad Renem dowodzili Jan Wiktor Moreau i generał Jan Jourdan. Na froncie reńskim po początkowych sukcesach francuskich Francuzi zostali zmuszeni do wycofania się za Ren. W kwietniu 1796 r. wojska francuskie gen. Bonaparte odniosły sukcesy w walkach z Piemontem, zmuszając króla Wiktora Amadeusza III do zawarcia pokoju w Paryżu (Nicea i Sabaudia zostały przyłączone do Francji). Wojska francuskie pomaszerowały nad Pad. Pod Lodii Austriacy ponieśli klęskę. W Mediolanie, po uroczystym wjeździe Bonapartego, proklamowano powstanie Republiki Lombardzkiej. Kolejnym etapem kampanii było wkroczenie do Państwa Kościelnego (czerwiec 1796) i doprowadzenie do zawieszenia broni. W lipcu 1796 r. udało się Francuzom pokonać dwie armie austriackie. Pod bokiem Bonapartego powstały dwie republiki we Włoszech - Republika Cispadańska (październik 1796, prawy brzeg Padu) i Republika Transpadańska (Lombardzka). W dwóch bitwach: pod Arcole k. Mantui (15-17 XI 1796) i pod Rivoli (14 I 1797) armie austriackie zostały rozbite i kapitulowała Mantua. Armie francuskie nad Renem zaczęły odnosić zwycięstwa, wojska francuskie podchodziły pod Wiedeń, Austriacy podpisali warunki wstępne pokoju z Francją w Leoben (kwiecień 1797). Do Wenecji wkroczyli Francuzi i powstała tam republika. Decyzje Bonapartego we Włoszech były samowolne, Dyrektoriat wszystkie je zaaprobował. Tak było z uznaniem powstałej Republiki Liguryjskiej (Genueńska, VI 1797). Bonaparte połączył także republiki Lombardzką i Cispadańską w Republikę Cisalpińską (VI 1797).
Na mocy pokoju francusko-austriackiego zawartego w październiku 1797 r. w Campo Formio cesarz Franciszek II zrzekł się praw do Belgii, Lombardii i terenów Rzeszy na zachód od Renu, zyskał ziemie Wenecji z wyjątkiem wybrzeża dalmatyńskiego i Wysp Jońskich, które pozostały przy Francji. W 1798 r. wojska francuskie wkroczyły do Rzymu, usuwając papieża. Powstała republika. Papież został przewieziony do Francji, gdzie niebawem zmarł.
Dzięki zwycięstwom Bonapartego we Włoszech i powstaniu siostrzanych republik włoskich idee i hasła rewolucji francuskiej wyszły poza Francję. Pod wpływem tych wypadków działacze lewicowi i rewolucyjni w Szwajcarii w 1798 r. wywołali powstanie. Do kraju wkroczyły wojska francuskie, pokonując wojska kantonów szwajcarskich. Zwycięzcy przeprowadzili referendum ludowe, którym wprowadzono konstytucję centralizującą państwo i nową nazwę państwa - Republika Helwecka.
Po rozpadzie pierwszej koalicji i zwycięstwach francuskich we Włoszech po 1797 r. wojnę z Francją prowadziła jeszcze Wielka Brytania. Francuski atak na Wyspy Brytyjskie był niemożliwy - zbyt szczupłe były siły morskie Francuzów, dlatego z szerokim uznaniem spotkał się pomysł ministra spraw zagranicznych Dyrektoriatu Talleyranda, by opanować Egipt, który miał być pomostem w drodze do opanowania Indii (posiadłości brytyjskie). Sytuacja w Egipcie mogła rokować szanse powodzenia wyprawy - wewnętrzne walki między paszami tureckimi a lokalnymi wielkimi właścicielami ziemskimi - bejami.
W maju 1798 r. z portu w Tulonie ruszyła kilkudziesięciotysięczna armia francuska. Towarzyszyli jej wybitni uczeni różnych dziedzin wiedzy, mający za zadanie zbadać wszechstronnie Egipt. Po drodze opanowana została Malta. W lipcu armia francuska bez przeszkód przybyła do Egiptu. W bitwie pod piramidami (21 VII) została rozbita lokalna armia mamelucka, a Francuzi wkroczyli do Kairu. Mimo że angielski admirał Horacy Nelson rozbił flotę francuską pod Abukirem, to jednak Bonaparte z główną armią zwalczał lokalne powstania i ruszył do Palestyny, gdzie pod górą Tabor (IV 1799) pokonał armię turecką.
Sytuacja Francuzów stawała się w Egipcie coraz trudniejsza. Anglia, wykorzystując pobyt Bonapartego na wschodzie, doprowadziła do zawiązania się w grudniu 1798 r. drugiej koalicji antyfrancuskiej, która niebawem skupiła większość państw europejskich walczących z Francją. Wojna II koalicji była początkowo pomyślna dla koalicjantów - zwycięstwa we Włoszech (utrata przez Francję Neapolu), od czasu przybycia wojsk rosyjskich pod wodzą gen. Aleksandra Suworowa Francuzi ponosili klęski w północnych Włoszech. Austriacy wiązali siły francuskie nad Renem. Mimo przewagi koalicji nie udało się opanować Szwajcarii, którą obronił korpus francuski gen. André Masseny. Niepowodzeniami skończyły się walki koalicji w Holandii. W konsekwencji car rosyjski Paweł I wycofał wojska rosyjskie z koalicji. Wojna jednak trwała nadal.
Sytuacja wewnętrzna Francji Dyrektoriatu była skomplikowana. Lud burzył się przeciw podatkom i poborowi do wojska, burżuazja czuła się zagrożona coraz większymi wpływami jakobińskimi, panował chaos. 20 października 1799 r. przybyłz Egiptu do Frejus we Francji gen. Napoleon Bonaparte. Witany owacyjnie pomaszerował prosto na Paryż.
Zapamiętaj!
Z 18 na 19 Brumaire’a roku VII (z 9 na 10 listopada 1799) Rada Starszych zadecydowała o zebraniu się ciał prawodawczych w Saint-Cloud pod Paryżem. Dyrektorzy Siéyes, Ducos i Barras złożyli urząd, wojsko otoczyło obradujące izby, Lucjan Bonaparte, brat Napoleona, wezwał wojsko do zaprowadzenia spokoju. Rada Pięciuset została rozpędzona, a Rada Starszych powołała komisję trzech konsulów. Jednym z nich został Napoleon Bonaparte, który mając pod swoją komendą wojsko stał się dyktatorem Francji.
Konstytucja Konsulatu (24 XII 1799) oddawała pełnię władzy w ręce konsulów. Pierwszym na 10 lat został Bonaparte. Konsulowie posiadali władzę wykonawczą - prawo inicjatywy ustawodawczej; władza ustawodawcza - Rada Stanu redagowała tekst ustaw, omawiał je Trybunał, zatwierdzało Zgromadzenie Prawodawcze. Konstytucja nic nie wspomniała o prawach obywatelskich, wybory do ciał przedstawicielskich były wielostopniowe z list ustalanych przez rząd.
Przejęcie władzy przez Napoleona Bonaparte kończy okres rewolucji francuskiej.
Znaczenie rewolucji francuskiej:
- został zlikwidowany feudalizm (zniesione stany, przywileje stanowe),
- chłopi otrzymali ziemię na własność - wykupując ją stawali się prawnie jej właścicielami, otrzymywali zagwarantowane prawo własności,
- władzę przejęła burżuazja, zapoczątkowując wielkie przemiany społeczne i gospodarcze,
- powstało społeczeństwo obywatelskie (ludzie-obywatele stali się pełnoprawnymi członkami swojego państwa, mając możliwość współdecydowania o jego losach i wybierania swoich przedstawicieli do władz),
- rewolucja zapewniała równość wobec prawa, wolność słowa, wyznania, nietykalność osobistą i majątkową, upowszechnienie oświaty,
- armia francuska stała się wojskiem obywatelskim.
Prawodawstwo rewolucyjne stało się dla innych wzorem do budowania społeczeństw obywatelskich. Konstytucja jakobińska z 1793 r. i jej założenia stały się w XIX w. programem demokratów i socjalistów francuskich. Konstytucja z 1791 r. stała się ideałem dla liberalnej burżuazji w kolejnym stuleciu.
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.