Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Przełom lat 1967/68 w państwach komunistycznych przyniósł nową sytuację:
- w ZSRR nasiliła się propaganda antyżydowska i antyinteligencka,
- w państwach komunistycznych zauważano pewne tendencje do szukania własnych dróg budowy socjalizmu - Węgry Janosa Kadara promowały własne reformy gospodarcze, a Rumunia Nicolae Ceaucescu wyłamała się z polityki antyizraelskiej, jaką prowadził Kreml i jego sojusznicy.
Oczy wszystkich przywódców państw socjalistycznych skierowane były na Czechosłowację. Stojący od stycznia 1968 roku na czele Komunistycznej Partii Czechosłowacji Aleksander Dubczek zmierzał do zbudowania w kraju socjalizmu „z ludzką twarzą” - zapowiedział reformy demokratyczne. Zniesiona została cenzura, ofiary systemu totalitarnego zostały zrehabilitowane, wprowadzono reformy gospodarcze, otwarto granice. Mimo że Dubczek nie zerwał z socjalizmem i deklarował ścisłe związki z Moskwą, jednak Kreml Leonida Breżniewa coraz uważniej przyglądał się sytuacji w Czechosłowacji. Dla Gomułki sytuacja u południowego sąsiada, przypominająca rok 1956 w Polsce, była nie do przyjęcia. Było to tym groźniejsze, że szczególnie wśród polskich intelektualistów, przedstawicieli środowisk akademickich, wielu popierało zamierzone reformy w Czechosłowacji i „czekało na polskiego Dubczeka”.
W lipcu 1968 r. Breżniew, Gomułka i Kadar wystosowali ultimatum do Dubczeka. 21 VIII na terytorium Czechosłowacji wkroczyły wojska Układu Warszawskiego. Breżniew sformułował swoją doktrynę uzasadniającą wkroczenie wojsk koniecznością obrony socjalizmu przed kontrrewolucją. Od Dubczeka zażądano cofnięcia reform. Wiosną roku następnego sprowokowano zajścia uliczne. Dubczek ustąpił, jego miejsce zajął G. Husak. Kolejne zajścia stłumiono siłą. „Praska wiosna” spowodowała odejście zachodnich partii komunistycznych od modelu radzieckiego i stworzenie własnego (eurokomunizm).
W lutym 1968 roku na Uniwersytecie Warszawskim odbyła się akcja zbierania podpisów pod protestem w sprawie zdjęcia w styczniu 1968 roku ze sceny Teatru Narodowego przedstawienia Dziadów Adama Mickiewicza w reżyserii Kazimierza Dejmka. Władze uważały, że fragmenty utworu są antyradzieckie (!), a społeczeństwo wita je oklaskami, co stanowiło w oczach władz prowokację.Z oburzeniem na prowokację władz zareagowali warszawscy literaci, którzy na nadzwyczajnym zebraniu Związku Literatów Polskich wystosowali protest przeciwko cenzurze, ograniczeniom w kulturze, żądając swobody twórczej.
Bezpośrednią przyczyną wystąpienia studentów i środowiska akademickiego Warszawy i miast polskich było bezprawne usunięcie z Uniwersytetu Warszawskiego zatrzymanych wcześniej Adama Michnika i Henryka Szlajfera. Była to prowokacja grupy partyjnej Moczara, który próbował wykorzystać nieobecność Gomułki w Polsce i przejąć władzę.
Studenci, oburzeni decyzją władz ministerialnych, 8 marca zebrali się na wiecu na dziedzińcu UW. Żądano powrotu relegowanych studentów na uczelnię. Wiec został rozpędzony przez robotników, którzy z inspiracji funkcjonariuszy MO i ORMO, w atmosferze nagonki antyinteligenckiej, próbowali wedrzeć się za bramy uczelni. Po nich brutalnie interweniowała milicja. W konsekwencji do więzień trafiło wielu studentów i pracowników akademickich - ponownie Jacek Kuroń i Karol Modzelewski. Władze rozpoczęły nagonkę na młodzież - w prasie i radiu pojawiły się wiadomości o ekscesach, chuligańskich wybrykach. W odpowiedzi 9 marca na Politechnice Warszawskiej odbył się wiec solidarności z UW, a pochód studencki został rozpędzony siłą.
Na znak solidarności z Warszawą w wielu miastach Polski - Krakowie, Poznaniu, Lublinie, Wrocławiu, Gdańsku - na uczelniach zwoływane były wiece i manifestacje - domagano się m.in. zlikwidowania cenzury, wyciągnięcia konsekwencji wobec winnych brutalnych metod interweniującej milicji, przywrócenia swobód demokratycznych. Ponownie interweniowała milicja rozpędzając manifestacje.
Sytuacja stawała się napięta. Propaganda komunistyczna rozpętała falę nienawiści antyżydowskiej w środkach masowego przekazu. Gomułka, który wrócił do kraju, musiał przystąpić do swoistej walki o władzę z przywódcami antyinteligenckiej opozycji w partii. Do strajkujących studentów w kilku miastach przyłączyli się robotnicy (Kraków-Nowa Huta, Wrocław). Ponownie brutalnie interweniowała milicja. Gomułka przyłączył się do nagonki antyżydowskiej i antyinteligenckiej. Dzięki temu mógł obronić swoją pozycję w partii. Potępił studentów jako wichrzycieli ładu i spokoju publicznego.
W odpowiedzi na wystąpienia Gomułki 21 marca rozpoczął się strajk studencki, który zakończył się po trzech dniach. Rozpoczęły się czystki na uczelniach (zwolniono z UW Leszka Kołakowskiego). Kolejne wiece i manifestacje nasiliły tylko nagonkę na studentów i obwinianych o zajścia Żydów - rozwiązano niektóre wydziały, zwolniono pracowników naukowych i zawieszono w prawach studenckichwielu studentów. Represje były skuteczne, bo zdławiły ruch studencki. W konsekwencji fobii i nagonki antyżydowskiej i antyinteligenckiej z kraju wyjechało wielu wybitnych naukowców, ludzi kultury nie tylko żydowskiego pochodzenia.
Na szczytach władzy doszło do kilku ważnych zmian. Edward Ochab zrezygnował z funkcji przewodniczącego Rady Państwa - został nim Marian Spychalski. Ministrem obrony narodowej został gen. Wojciech Jaruzelski. Prawdziwy inicjator wydarzeń, minister spraw wewnętrznych Mieczysław Moczar, został zdymisjonowany.
Przełom marca 1968 roku miał duże znaczenie dla Polaków:
- ci, którzy jeszcze liczyli na Gomułkę i jego opcję narodową w drodze do socjalizmu ostatecznie zawiedli się;
- nastąpiło odwrócenie się inteligencji od partii;
- próbowano rozpętać w społeczeństwie najniższe instynkty - szowinizm, ksenofobię;
- doszło do zbliżenia działaczy katolickich z opozycyjną wobec Gomułki i jego modelu socjalizmu, tzw. lewicą laicką;
- dla studentów, głównych aktorów wydarzeń, marzec ‘68 był gorzką lekcją;
- kampania antysemicka wyraźnie przyczyniła się do powstania negatywnego obrazu Polski w opinii światowej.
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.