Cechy populacji
Populacja to zespół osobników tego samego gatunku, żyjących na określonym obszarze i mogących się swobodnie ze sobą kontaktować.
Podstawowe parametry opisujące populację to:
- rozmieszczenie
- liczebność
- struktura wiekowa
- struktura płciowa.
Rozmieszczenie
Obszar zajmowany przez populację to siedlisko. Rozmieszczenie poszczególnych osobników w obrębie siedliska zależy przede wszystkim od gatunku.
Rozróżnia się trzy sposoby rozmieszczenia:
| Sposób rozmieszczenia |
Opis |
| równomierne |
Naturalne, idealnie równomierne rozmieszczenie w przyrodzie raczej nie występuje, może być natomiast dziełem człowieka - np. drzewa w sadzie. W naturze bliskie równomiernemu jest rozmieszczenie zwierząt, które cechuje terytorializm, np. ptaki śpiewające, pingwiny, lisy, wilki w sezonie letnim, a z roślin jaskier rozłogowy. |
| skupiskowe |
Najczęściej spotykany w przyrodzie. U zwierząt osobniki tworzą stada np. antylopy, sarny, wilki w zimie (watahy). Rośliny skupiają się w kępy szczególnie gdy mają ciężkie, opadające w pobliżu nasiona, np. dąb, buk, leszczyna lub rozmnażają się wegetatywnie, np. jeżyna, pokrzywa. |
| losowe |
Zależne od przypadku. Niektóre rośliny wiatrosiewne (mniszek lekarski), część bezkręgowców, np. dżdżownica, mucha. |
Liczebność
Liczebność to ilość osobników w danej populacji. W praktyce częściej bada się zagęszczenie, czyli ilość przypadającą na jednostkę powierzchni. Pozwala to porównywać populacje zamieszkujące siedliska o różnej wielkości.
Liczebność populacji wynika z:
- rozrodczości, czyli liczby nowo urodzonych osobników w określonym czasie w przeliczeniu na określoną liczbę osobników populacji np. 100 albo 1000 sztuk
- śmiertelności, czyli podobnie przeliczonej liczby osobników umierających
- migracji, dzielących się na imigracje, czyli liczbę osobników przybywających z innych terenów i emigracje, czyli liczbę osobników opuszczających dotychczasowe siedlisko.
Wpływ środowiska ogranicza ilość osobników - rozrodczość populacji nie osiąga maksymalnej, możliwej dla danego gatunku wartości, również śmiertelność jest znacznie wyższa, niż wynikałoby to z naturalnej długości życia osobników. Mają na to wpływ zarówno czynniki biotyczne (drapieżniki, pasożyty, konkurenci), jak i abiotyczne (gwałtowny spadek temperatury, susza, powódź).
Zespół biotycznych i abiotycznych czynników, które ograniczają wzrost liczebności populacji, nazywamy oporem środowiska.
Opór środowiska powoduje, że tempo wzrostu liczebności populacji ma charakter ograniczony. Liczebność populacji osiąga zazwyczaj wartość tuż poniżej pojemności środowiska. Możliwe są dalsze nieregularne, drobne wahania liczebności, zwane fluktuacjami, nie mają one jednak żadnej trwałej tendencji i zasadniczo liczebność populacji nie zmienia się.
Wyjątkowo zdarza się, że populację cechuje nieograniczone tempo wzrostu, ilość osobników rośnie wykładniczo i znacznie przekracza pojemność środowiska, powodując jego degradację. Takie tempo wzrostu jest charakterystyczne dla populacji ludzkiej.
Pojemność środowiska to maksymalna ilość osobników, która może występować w danym środowisku bez naruszania jego równowagi.
Struktura wiekowa
Struktura wiekowa obrazuje stosunki ilościowe pomiędzy osobnikami w różnym wieku. W najprostszej postaci populację dzieli się na trzy kategorie wiekowe: osobniki młode, dorosłe (zdolne do reprodukcji) i stare. Udział poszczególnych grup wiekowych wskazuje na dalsze losy populacji:
- populacja rozwijająca się cechuje się dużą ilością osobników młodych; liczebność tej populacji będzie się zwiększać
- populacja ustabilizowana, w której udział poszczególnych grup wiekowych jest stały, a jej liczebność nie zmienia się
- populacja wymierająca, w której liczba osobników młodych jest mniejsza niż dorosłych, a liczebność będzie się zmniejszać.
Przy dokładnej analizie struktury wiekowej należy brać pod uwagę strategię rozrodczą gatunku:
- większość organizmów wydaje na świat ogromną liczbę potomstwa, z którego do okresu dojrzałego dożywają tylko nieliczne - jest to tzw. strategia typu „r”, np. większość ryb, mięczaki, rośliny
- zwierzęta, które cechuje opieka nad potomstwem wydają na świat niewielką ilość młodych, za to zdecydowana większość dożywa do okresu rozrodczego i giną dopiero jako osobniki stare - jest to strategia typu „K”, charakterystyczna np. dla słoni, bocianów oraz człowieka
- wiele organizmów stosuje strategie pośrednie.
Strategię rozrodczą można zilustrować za pomocą krzywej przeżywania:
Struktura płciowa
Ilustruje wzajemny stosunek samic i samców. Proporcja ta nie zawsze wynosi 1:1 - zależy to od gatunku, czasem też od czynników zewnętrznych - np. u niektórych zwierząt w czasie niekorzystnych warunków rodzi się więcej samców niż samic, co ogranicza liczebność populacji.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.