Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Okres rozwoju dziecka od momentu zapłodnienia do porodu nazywany jest okresem prenatalnym i trwa 266 dni. Dzieli się na dwie fazy:
- okres rozwoju zarodkowego, w trakcie którego następuje różnicowanie się komórek, powstawanie narządów i formowanie się całego organizmu.
- okres rozwoju płodowego, w trakcie którego następuje dalszy rozwój istniejących już narządów oraz wzrost całego organizmu.
Połączenie komórki jajowej z plemnikiem zachodzi w jajowodzie, najczęściej w bańce jajowodu. Plemniki przeciskają się pomiędzy komórkami wieńca promienistego i docierają do osłonki przejrzystej. Pod wpływem enzymów uwalnianych z akrosomu następuje rozpuszczenie osłonki przejrzystej i wniknięcie plemnika do wnętrza komórki jajowej. Wywołuje to natychmiastową zmianę właściwości osłonki przejrzystej, która staje się nieprzepuszczalna dla pozostałych plemników. Reakcję taką nazywa się blokiem przeciw polispermii. Zapłodnienie kończy się połączeniem jąder komórkowych plemnika i komórki jajowej i powstaniem zygoty.
Do wnętrza komórki jajowej wnika tylko jeden plemnik. Zmiana właściwości osłonki przejrzystej uniemożliwia wniknięcie innych plemników.
Obejmuje okres od momentu zapłodnienia do wykształcenia się wszystkich podstawowych narządów. U człowieka wynosi on 8 tygodni. Okres rozwoju zarodkowego podzielić można na trzy etapy: bruzdkowanie, gastrulacja i organogeneza.
Bruzdkowanie
Pierwsze podziały zygoty, w wyniku których powstają słabo zróżnicowane komórki potomne nazywamy bruzdkowaniem. Końcowym stadium bruzdkowania u człowieka jest blastocysta - rodzaj pęcherzyka z niewielkim skupieniem komórek w środku tworzących węzeł zarodkowy.
Wraz z pierwszymi podziałami zarodek przesuwany jest przez jajowód w stronę macicy dzięki skurczom mięśni gładkich oraz ruchom rzęsek. W 6 dniu życia, w stadium wczesnej blastocysty, zarodek ulega zagnieżdżeniu (implantacji) w błonie śluzowej macicy. Jeśli z jakichś powodów zarodek nie znajdzie się w odpowiednim czasie w macicy, może zagnieździć się w jajowodzie. Jest to ciąża pozamaciczna - nierozpoznana grozi rozerwaniem jajowodu i może stanowić zagrożenie dla życia kobiety.
Jeszcze przed zagnieżdżeniem zarodek rozpoczyna produkcję hormonu - gonadotropiny kosmówkowej, która podtrzymuje funkcje wydzielnicze ciałka żółtego.
UWAGA: W niektórych podręcznikach okres bruzdkowania nazywany jest stadium jaja płodowego, a za początek rozwoju zarodkowego przyjmuje się moment implantacji.
Gastrulacja
Gastrulacja to proces tworzenia listków zarodkowych, czyli zróżnicowanych warstw komórek. Rozwijające się komórki węzła zarodkowego różnicują się, tworząc najpierw dwie warstwy: zewnętrzną ektodermę i wewnętrzną endodermę. Pomiędzy nimi wytwarza się warstwa środkowa - mezoderma.
Organogeneza
Organogeneza, nazywana też morfogenezą, to proces powstawania poszczególnych narządów. Z poszczególnych listków zarodkowych, w wyniku dalszych podziałów i różnicowania się komórek powstają odpowiednie narządy:
| Ektoderma | Endoderma | Mezoderma |
|---|---|---|
|
|
|
Organogeneza kończy się w 8 tygodniu rozwoju zarodkowego. W tym czasie zarodek osiąga 2,5 cm długości i ma ukształtowane wszystkie najważniejsze narządy.
Błony płodowe
Wraz z rozwojem zarodka powstają błony płodowe otaczające zarodek. Są to:
- kosmówka - zewnętrzna błona powstaje z komórek tworzących pęcherzyk blastocysty. Wytwarza szereg wypustek (kosmków), które wnikają pomiędzy komórki błony śluzowej macicy, tworząc łożysko.
- owodnia - błona wewnętrzna wypełniona płynem owodniowym. Zapewnia rozwijającemu się zarodkowi wodne środowisko oraz amortyzuje wstrząsy.
Wraz z ukształtowaniem się podstawowych narządów (około 8 tygodnia) kończy się etap rozwoju zarodkowego, a rozpoczyna się rozwój płodowy.
Rozpoczyna się w momencie zakończenia organogenezy i kończy porodem. W okresie tym zachodzi dalszy rozwój istniejących już narządów oraz następuje intensywny wzrost płodu. Od 24 tygodnia płód jest na tyle rozwinięty, że w razie wcześniejszego porodu może przeżyć poza organizmem matki (oczywiście pod warunkiem umieszczenia go w inkubatorze). Okres rozwoju płodowego kończy się porodem. W tym czasie dziecko ma około 50 cm wzrostu i waży 3-3,5 kg.
Łożysko
Powstaje w okresie rozwoju zarodkowego, w pełni wykształca się pod koniec trzeciego miesiąca ciąży. Jest narządem budowanym przez organizm matki i dziecka:
- ze strony matki łożysko budowane jest przez błonę śluzową macicy,
- ze strony dziecka w budowie uczestniczy kosmówka,
- z obydwu stron łożysko jest silnie unaczynione.
Naczynia włosowate matki i dziecka znajdują się bardzo blisko siebie, ale są oddzielnymi naczyniami. Oznacza to, że krew matki nie miesza się z krwią dziecka. Taka budowa z jednej strony umożliwia wymianę substancji na zasadzie dyfuzji pomiędzy sąsiadującymi ze sobą naczyniami włosowatymi, z drugiej dla wielu substancji stanowi trudną do pokonania barierę - tzw. barierę łożyskową.
Organizm dziecka połączony jest z łożyskiem za pomocą pępowiny, w której znajdują się naczynia krwionośne rozchodzące się do kosmków kosmówki.
Funkcje łożyska
1. Poprzez łożysko zachodzi wymiana substancji pomiędzy matką a dzieckiem, co umożliwia mu odżywianie, oddychanie i wydalanie produktów przemiany materii. Z organizmu matki do organizmu dziecka przechodzą:
- substancje odżywcze: glukoza, aminokwasy, kwasy tłuszczowe, witaminy itp.
- tlen
Z organizmu dziecka do krwi matki przechodzą:
- mocznik i inne produkty przemiany materii
- dwutlenek węgla
2. Ochrania rozwijający się organizm przed wieloma szkodliwymi czynnikami, w tym również przed czynnikami chorobotwórczymi. Niestety niektóre szkodliwe substancje pokonują barierę łożyskową. Są to:
- alkohol,
- nikotyna,
- narkotyki,
- niektóre leki,
- z czynników chorobotwórczych - wirusy.
3. Pozwala dziecku nabywać odporność - przez łożysko z organizmu matki przechodzą przeciwciała, dzięki temu po urodzeniu dysponuje ono pewną ich liczbą i nie jest całkowicie bezbronne wobec kontaktu z patogenami.
4. Od trzeciego miesiąca całkowicie przejmuje od ciałka żółtego wydzielanie progesteronu niezbędnego do utrzymania ciąży (funkcja wewnątrzwydzielnicza).
Bliźnięta jednojajowe powstają przez podział zarodka we wczesnych fazach rozwoju (w okresie bruzdkowania). W wyniku tego powstają dwa organizmy potomne o identycznej informacji genetycznej (bliźnięta jednojajowe są naturalnymi klonami), dlatego zawsze są to osobniki tej samej płci i bardzo do siebie podobne. Jeśli rozpad zarodka nastąpił w czasie jednego z pierwszych podziałów, bliźnięta mogą mieć oddzielne łożyska, jeśli później, to łożysko jest wspólne. Zbyt późny podział prowadzi do powstawania coraz większej ilości wspólnych elementów i urodzenia się bliźniąt syjamskich. W lżejszych przypadkach są one tylko zrośnięte pewnymi częściami ciała, w cięższych posiadają wspólne niektóre narządy wewnętrzne. Sytuacja taka bardzo komplikuje, a czasem uniemożliwia ich rozdzielenie.
Bliźnięta dwujajowe powstają, gdy podczas owulacji doszło do jednoczesnego uwolnienia dwóch komórek jajowych, a każda z nich zapłodniona została oddzielnym plemnikiem. Są to więc od początku dwa niezależne organizmy, spokrewnione ze sobą w takim samym stopniu jak zwykłe rodzeństwo. Rozwijają się zawsze w oddzielnych łożyskach i mogą być różnej płci.
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.