Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Przyrost naturalny to różnica między liczbą urodzeń żywych a liczbą zgonów w ciągu określonego czasu. Aby można było porównywać skalę tego zjawiska, stosuje się w demografii wskaźnik (stopę) przyrostu naturalnego (PN).
Najczęściej w obliczeniach stosuje się liczbę ludności żyjącą na danym obszarze w połowie okresu, dla którego określamy wskaźnik (dla roku jest to liczba ludności 30 czerwca). Wskaźnik przyrostu naturalnego podaje się w promilach.
Wskaźniki przyrostu naturalnego dla poszczególnych kontynentów i krajów są bardzo zróżnicowane, wyraźnie nawiązują do poziomu gospodarczego państw.
Wskaźniki przyrostu naturalnego w ujęciu kontynentalnym
| Obszar | Wskaźnik przyrostu naturalnego w ‰ |
|---|---|
| Świat | 13,5 |
| Afryka | 28,2 |
| Ameryka Łacińska | 19,2 |
| Azja | 17,0 |
| Australia i Oceania | 11,4 |
| Ameryka Północna (bez Ameryki Środkowej) | 7,1 |
| Europa | 2,0 |
Wyraźnie największą dynamikę przyrostu naturalnego wykazują Afryka, Ameryka Łacińska i Azja, najmniejszą natomiast Europa.
Kraje słabo rozwinięte cechują się wysokimi wskaźnikami przyrostu naturalnego. Wynikają one z utrzymywania się dużej liczby urodzeń ze względów demograficznych i kulturowych, takich jak:
- duża liczba młodych kobiet będących w wieku rozrodczym,
- duża dzietność rodzin będąca wynikiem tradycyjnego modelu rodziny,
- niewielki dostęp do środków antykoncepcyjnych.
Odwrotna sytuacja ma miejsce w krajach wysoko rozwiniętych, dlatego stopa urodzeń i związany z nią przyrost naturalny są małe.
W demografii wyróżnia się 5 faz rozwoju demograficznego społeczeństw:
1. Stopa urodzeń i stopa zgonów utrzymują się na bardzo wysokim poziomie. Jedna kobieta w czasie swego życia rodzi przeciętnie 6 i więcej dzieci (jest to tzw. współczynnik dzietności kobiet w wieku rozrodczym). Duża stopa zgonów wywołana jest przez ogólne zacofanie populacji, słabą opiekę medycz ną i złe warunki życiowe. W efekcie przyrost naturalny jest niewielki. Przeciętna długość życia nie przekracza 45 lat. W tej fazie są niektóre słabo rozwinięte kraje afrykańskie.
2. Stopa urodzeń wciąż pozostaje wysoka. Wiele kobiet jest w wieku rozrodczym. Jest to pozostałość po pierwszej fazie. Współczynnik dzietności kobiet kształtuje się na poziomie 4,5-6 dzieci na jedną kobietę. W dalszym ciągu dominuje model rodziny wielodzietnej. Stopa zgonów gwałtownie spada. Spowodowane jest to polepszeniem warunków życia i lepszą opieką medyczną. Gwałtownie wzrasta przyrost naturalny osiągając wartości powyżej 20‰. Faza ta często nosi nazwę eksplozji demograficznej. Obecnie w tej fazie znajdują się takie państwa jak RPA, Nigeria i Meksyk.
3. W tej fazie spada wielkość stopy urodzeń. Średnia dzietność kobiet wynosi 3-4,5 dzieci na jedną kobietę. Spada również wysokość stopy zgonów, lecz spadek ten jest mniejszy. W efekcie zmniejsza się przyrost naturalny. Przeciętna długość życia dochodzi do 65 lat. Na tym poziomie są takie państwa jak Chiny, Turcja i Argentyna.
4. W dalszym ciągu spada stopa urodzeń, a stopa zgonów stabilizuje się na niskim poziomie. Przyrost naturalny jest niewielki. Średnia dzietność kobiet zmniejsza się poniżej 3 dzieci na jedną kobietę. Związane to jest ze zmianą modelu rodziny na mniej dzietny, charakterystyczny dla społeczeństw bogatych. średnia długość życia przekracza 65 lat. Przykładem takiego państwa może być Polska, Japonia, Francja czy Norwegia.
5. W tej fazie może występować zjawisko ubytku demograficznego, które zachodzi wtedy, gdy stopa zgonów przewyższa stopę urodzeń (np. Węgry, Rosja, Ukraina).
Aby obliczyć rzeczywistą zmianę liczby ludności określonego obszaru, należy skorygować przyrost naturalny (PN) o wielkość salda migracji (SM).
SM = liczba imigrantów - liczba emigrantów
Imigrant jest to osoba przybywająca na dany obszar, natomiast emigrant to osoba opuszczająca ten obszar.
W efekcie można dla danego obszaru określić przyrost rzeczywisty ludności (PRZ).
PRZ = PN + SM
W rzeczywistości migracje mają niewielki wpływ na liczbę ludności danego obszaru. Wyjątkiem są wielkie przemieszczenia ludności spowodowane konfliktami zbrojnymi. Zazwyczaj jednak na przyrost rzeczywisty wpływa głównie wielkość przyrostu naturalnego.
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.