Podstawową wielkością obrazującą zaawansowanie procesów urbanizacyjnych jest współczynnik (wskaźnik) urbanizacji. Jest to procentowy udział ludności miejskiej w stosunku do ogółu ludności określonego obszaru (państwa, regionu, województwa, powiatu). Na świecie wielkość tego współczynnika jest bardzo zróżnicowana.
Współczynnik urbanizacji w wybranych państwach
| Państwo | Współczynnik urbanizacji |
|---|---|
| Belgia | 97,4 |
| Kuwejt | 96,1 |
| Martynika | 95,2 |
| Katar | 92,9 |
| Polska | 61,8 |
| Papua-Nowa Gwinea | 17,6 |
| Kambodża | 17,5 |
| Burkina Faso | 16,9 |
| Etiopia | 15,9 |
| Malawi | 15,1 |
Widoczna jest wyraźna zależność tego współczynnika od poziomu rozwoju gospodarczego państwa. Najwyższe wartości osiąga on w państwach wysoko rozwiniętych (Wielka Brytania, Niemcy, USA), a najniższe w słabo rozwiniętych państwach Afryki i Azji, w gospodarce których dominuje rolnictwo.
W geografii osadnictwa wyróżnia się 4 fazy procesów urbanizacyjnych:
- urbanizacja - cechująca się wzrostem koncentracji ludności w miastach, a następnie aglomeracjach miejskich. Koncentracja ludności związana jest z rozwojem przemysłu, usług oraz infrastruktury technicznej;
- suburbanizacja - charakteryzująca się odpływem ludności z centralnych obszarów aglomeracji miejskich na ich peryferia;
- dezurbanizacja - w fazie tej ludność odpływa również z obszarów peryferyjnych na tereny jeszcze bardziej oddalone. Dzieje się tak wtedy, gdy przemysł przestaje być główną funkcją miastotwórczą, a stają się nią usługi;
- reurbanizacja - zachodzi wyłącznie w krajach wysoko rozwiniętych. Nie zwiększa się już wtedy współczynnik urbanizacji, ale powstają rozległe obszary zurbanizowane (megalopolis) i upowszechnia się miejski styl życia.
Na różnych kontynentach odmiennie przebiegały procesy urbanizacyjne. W związku z tym można wymienić cztery typy przebiegu tych procesów:
Typ europejski - pierwsze miasta powstawały jako miejsca wymiany towarów. Najczęściej działo się to przy szlakach komunikacyjnych, na pograniczu krain o odmiennych cechach środowiska przyrodniczego. Dzięki temu można było dostarczać różnorodne produkty podlegające wymianie handlowej. Zazwyczaj miasta te pełniły również funkcje administracyjne. W XIX wieku głównym czynnikiem miastotwórczym stał się przemysł, a następnie transport i usługi. Wokół dawnych centrów urbanistycznych tworzyły się nowe dzielnice - miasta się rozrastały. W miejscach wydobycia surowców mineralnych powstawały konurbacje. Obecnie wiele miast Europy przeżywa fazę dezurbanizacji.
Typ kolonialno-europejski - dominuje w krajach wysoko rozwiniętych zamieszkanych przez ludność pochodzenia europejskiego (USA, Kanada, Australia, Nowa Zelandia). Miasta tam powstałe nie mają wielowiekowej tradycji. Zalążkami miast były miejsca koncentracji ludności napływającej z Europy, dlatego najczęściej były to wybrzeża. Miasta powstawały na terenach o dobrych warunkach przyrodniczych. Podobnie jak w Europie głównym czynnikiem miastotwórczym prowadzącym do rozrostu miast był przemysł, a następnie transport i usługi. Współczynnik urbanizacji jest duży. Właśnie ten typ urbanizacji wytworzył ogromne struktury miejskie - megalopolis. Mimo to w Kanadzie i Australii istnieją obszary prawie bezludne, pozbawione sieci miejskiej.
Typ japoński - występuje w państwach wysoko rozwiniętych zamieszkanych przez ludność inną niż europejska (Japonia, Hongkong, Singapur). Miasta posiadają wielowiekową tradycję, ale szczególnie intensywnie rozwijały się dopiero w XX wieku. Głównym czynnikiem miastotwórczym był przemysł, a następnie usługi. Również w tym typie powstają rozległe konurbacje, a w Japonii - megalopolis.
Typ urbanizacji państw rozwijających się - ogromny rozwój wielkich miast nastąpił w drugiej połowie XX wieku. Miasta te przyciągają rzesze ubogiej ludno ści wiejskiej, poszukującej pracy. Prowadzi to do powstawania wokół miast dzielnic nędzy - slumsów, w których panuje ogromne bezrobocie i przestępczość. Slumsy z reguły nie posiadają elementarnej infrastruktury komunalnej, takiej jak wodociągi i kanalizacja.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.