Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Czas akcji: Nie jest ściśle określony. Nie można precyzyjnie stwierdzić, który jest rok czy choćby wiek. Czas w Świteziance podobny jest do czasu baśniowego - wydarzenia, których jesteśmy świadkami, miały miejsce prawdopodobnie w bardzo odległej przeszłości. Ściśle określona jest tylko pora doby (noc) i pora roku głównego wydarzenia (koniec lata).
Miejsce akcji: Jezioro Świteź i las w okolicy jeziora.
Świtezianka - główna i tytułowa bohaterka - nimfa wodna, mieszkanka jeziora Świteź. W pierwszej części ballady występuje jako dziewczyna, ukochana strzelca. Potem przybiera swą naturalną postać. Jest to postać fantastyczna jak w baśni.
Strzelec - główny bohater - zakochany w dziewczynie, niestety nie ma sił oprzeć się pokusom nimfy i ponosi za to surową karę.
Narrator: Mieszkaniec okolic jeziora Świteź, nie jest wszechwiedzący, sam przyznaje, że nie wie, kim jest tajemnicza ukochana strzelca.
Świtezianka
Jako dziewczyna: Piękna, dobra, zakochana w młodzieńcu, ale jednocześnie nieufna, żąda przysięgi miłości, nie wierzy ukochanemu, jest podejrzliwa, wydaje się, że z góry zakłada możliwość zdrady.
Jako nimfa: Przewrotna, złośliwa, wyrachowana; wie, że młodzieniec nie oprze się jej czarom, prowokuje go do zdrady. Nadużyła zaufania młodzieńca: wystąpiła jako piękna dziewczyna, a w rzeczywistości była istotą ze świata czarów.
Ocena postaci: Świtezianka postąpiła nieuczciwie, oszukała strzelca. Być może młodzieniec może wcale nie dopuściłby się zdrady, gdyby przybrała postać innej kobiety. Wobec czarów był jednak bezsilny.
Strzelec
Wobec dziewczyny: Szczery, czuły, kochający, bez oporów składa przysięgę miłości, wierzy, że jej dotrzyma, bo nie spodziewa się, że jego ukochana jest nimfą z jeziora.
Wobec Świtezianki: Traci nad sobą kontrolę, całkowicie ulega urokowi i wdziękowi nimfy, zachowuje się jak zahipnotyzowany: kroczy prosto na środek jeziora, w najgłębsze miejsce.
Ocena postaci: Strzelec złamał przysięgę wierności. Z jednej strony można się zastanawiać, czy postępowanie Świtezianki względem niego było uczciwe, gdyż zdradził dziewczynę. Z drugiej zaś, Nimfa była nieziemsko piękna, przez co ciężko było mu się oprzeć. Zdrada jednak pozostaje zdradą.
Motyw winy i kary: W tej balladzie znalazła potwierdzenie ludowa prawda: za przewinienie człowieka zawsze spotka zasłużona kara. Ten, kto złożył przysięgę, musi jej dotrzymać za wszelką cenę:
„... kto przysięgę naruszy,
Ach, biada jemu, za życia biada!
I biada jego złej duszy!”.
Człowiek, który złamał przysięgę, jest przedstawiony jako zły, nieuczciwy. Strzelca spotyka w balladzie okrutna kara. Jego dusza zostaje umieszczona w drzewie i tu musi pokutować za swoją winę.
Postać Świtezianki: Mickiewicz wielokrotnie słyszał opowieści o nimfach wodnych, zamieszkujących jezioro Świteź. Wierzyli w nie mieszkańcy tamtejszych okolic, a tajemnicze mieszkanki jeziora nazywali świteziankami. Świtezianka jest podobna do syreny.
Na podstawie tych opowieści poeta stworzył postać w balladzie.
Budowa: Ballada jest zbudowana z 38 czterowersowych strof o rymach krzyżowych: młody - wody, dziewica - księżyca. Wersy liczą po osiem lub dziesięć sylab.
Środki artystyczne
Kolejnym środkiem stylistycznym są onomatopeje, czyli wyrazy dźwiękonaśladowcze, np. szum, szelest, cicho. Charakterystyczną cechą ballady są stałe, powtarzające się epitety (gęsty, dziki, srebrny, srebrzysty, wodny). Najczęściej powtarzają się epitety (srebrny, wodny) związane z jeziorem. To ono jest sprawcą cudu. Epitety określają kolorystykę i tworzą nastrój grozy i tajemniczości. Niesamowitość tego nastroju tworzą wyrazy dźwiękonaśladowcze.
Świtezianka to ballada.
Zapamiętaj!
Ballada to gatunek mieszany (synkretyczny), to znaczy taki, w którym można odnaleźć cechy trzech rodzajów literackich: liryki
(podział na wersy, strofy, obecność środków artystycznych, nastrój), epiki (fabuła, akcja, bohaterowie, wydarzenia, obecność narratora), dramatu (dialogi między bohaterami). Ballady zawierają zwykle treści tajemnicze, panuje w nich nastrój grozy i niesamowitości. Treść tych utworów często oparta jest na wierzeniach ludowych, prezentują także ludowy kodeks moralny.
Onomatopeja - inaczej dźwiękonaśladownictwo. Dobór wyrazów w taki sposób, by ich brzmienie przypominało opisywany, istniejący w naturze dźwięk. Onomatopeją może być samodzielny wyraz lub nawet cały wiersz.
- elementy liryczne: podział na wersy, strofy, liczne środki artystyczne: epitety, porównania, nastrój grozy, niesamowitości, zwłaszcza podczas opisu nocnej przygody strzelca;
- elementy epickie: narrator (zapewne ktoś mieszkający w okolicy jeziora Świteź; nie jest wszechwiedzący, stwierdza, że nie wie, kim jest dziewczyna, która spotykała się ze strzelcem); bohaterowie: strzelec i dziewczyna, która w drugiej części utworu zamienia się w nimfę wodną; fabuła: dotyczy miłości strzelca do tajemniczej dziewczyny; akcja obejmuje wydarzenia związane z przysięgą miłości, zdradą i karą, jaka spotkała strzelca;
- elementy dramatu: postacie toczą ze sobą dialogi, zdarzają się strofy złożone tylko z wypowiedzi bohaterów, jak w dramacie.
Narrator opowiada o wydarzeniach tak, jakby rozgrywały się współcześnie. Opisywane sytuacje zaskakują go i dziwią, nie rozumie ich. Nie wie, kim jest dziewczyna, domyśla się relacji między bohaterami; jest obserwatorem, widzem, który komentuje wydarzenia; opisuje ich tło, często stosując mowę zależną. Zastosowane środki stylistyczne - duża liczba czasowników, zdania krótkie i wykrzyknikowe, częste użycie przysłówka „wtem” sprawiają, że opowieść jest żywa, dynamiczna.
1. Nocne spotkanie kochanków.
2. Prośby i pytania strzelca.
3. Tajemniczość dziewczyny.
4. Żądanie przysięgi wierności.
5. Zobowiązanie strzelca do stałości w uczuciach.
6. Rozstanie zakochanych i przygoda strzelca:
a) wędrówka brzegiem Świtezi,
b) cudowny widok - Świtezianka,
c) prośby i namowy do zdrady,
d) złamanie przysięgi wierności.
7. Kara.
Brzegiem Świtezi, przy blasku księżyca przechadza się para. Każdej nocy o stałej porze spotykają się pod modrzewiem. Młodzieniec jest strzelcem w lesie, nie wiadomo natomiast, kim jest dziewczyna. Pojawia się niespodziewanie i znika jak nocny ognik. Chłopak pyta dziewczynę o jej dom i rodziców, proponuje wspólne życie w jego chacie. Dziewczyna wzbrania się, przywołuje słowa ojca, który przestrzegał ją przed męską niestałością. Strzelec przyklęka i przy blasku księżyca składa przysięgę wierności. Nieznajoma przestrzega, że naruszenie obietnicy ściągnie na jego duszę okrutną karę, po czym znika w lesie. Próżno młodzieniec biega i woła. Nagle z wód jeziora wychodzi nimfa niezwykłej urody. Wabi strzelca cudnym głosem, obiecuje wspaniałe, wspólne życie w wodach Świtezi. Fale jeziora nęcą i przyzywają, obmywają stopy chłopaka, który zapomina o złożonej niedawno obietnicy i rusza po tafli jeziora. Wtedy okazuje się, że nimfa to dziewczyna z lasu. Młodzieniec zostaje ukarany za złamanie przysięgi - ginie w otchłani jeziora. Od tej pory przy blasku księżyca pojawiają się dwa cienie: pięknej dziewczyny pląsającej po jeziorze i płaczącego pod modrzewiem młodzieńca.
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.