Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
Odpowiedzi do zadań z podręczników w apce Skul
pobierz
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Przemieszczanie się zwietrzeliny i powierzchniowej warstwy skał litych w dół stoku pod wpływem siły ciężkości nosi nazwę grawitacyjnych ruchów masowych.
W zależności od szybkości tych ruchów wyróżnia się:
- spełzywanie (pełzanie) - jest przemieszczaniem bardzo wolnym, występuje na stokach o niewielkim nachyleniu. Czynnikiem, który wzmaga proces spełzywania jest nasączenie zwietrzeliny wodą. W naszych warunkach klimatycznych zachodzi głównie na stokach zadarnionych. Ruch ten nie jest widoczny gołym okiem. Można zauważyć jego efekty - przechylone drzewa, pochylone słupy itp. W klimacie gorącym wilgotnym, gdzie pokrywy zwietrzelinowe składają się z drobnego materiału i są bardzo grube, proces pełznięcia nazywany jest cieczeniem. W klimatach zimnych procesowi spełzywania podlega powierzchniowa, rozmarznięta warstwa zwietrzeliny. Ten rodzaj pełzania nazywany jest soliflukcją;
- osuwanie - to stosunkowo szybki proces zsunięcia się zwietrzeliny lub mas skalnych po stoku. Przebiega z prędkością od kilku do kilkudziesięciu m/s. Czynnikami sprzyjającymi osuwaniu są:
- nasączenie zwietrzeliny lub powierzchniowej warstwy skał wodą (najczęściej po długotrwałych opadach). Powoduje to zwiększenie ich ciężaru;
- odpowiedni układ warstw skalnych, tzn. warstwy skalne nachylone w tym samym kierunku co stok;
- naruszenie równowagi stoku przez czynniki naturalne (podcięcie stoku przez rzekę, morze) i antropogeniczne (podcięcie stoku przy budowie drogi, lokalizacja ciężkiego budynku na stoku).
Rezultatem osuwania jest powstanie formy terenu - osuwiska. W górnej części stoku powstaje nisza osuwiskowa. W dolnej części gromadzący się materiał tworzy tzw. jęzor osuwiskowy. W zależności od materiału, który podlegał osuwaniu, dzieli się osuwiska na: skalne, ziemne, zwietrzelinowe i mieszane.
W klimatach suchych lub półsuchych, gdzie gromadzi się wiele zwietrzeliny, a sporadyczne opady są bardzo ulewne, po nasączeniu zwietrzeliny wodą dochodzi do katastrofalnych spływów błotnych.
- odpadanie - występuje na ścianach skalnych i stromych stokach. Polega na odrywaniu się od litej skały i spadaniu w dół odłamków skalnych. Duże zna czenie ma w tym przypadku wietrzenie mrozowe. Spadające po stoku odłamki skalne żłobią podłużne rynny zwane żlebami. Materiał skalny gromadzi się w dolnej części oraz u wylotu żlebu w formie stożka usypiskowego, w Tatrach nazywanego piargiem. Odłamki skalne mogą również przemieszczać się w żlebie jako lawiny błotno-gruzowe lub śnieżno-gruzowe;
- obrywanie - również występuje na stromych stokach i polega na nagłym oderwaniu się i runięciu w dół wielkich mas skalnych. Najczęściej przyjmuje formę lawiny kamiennej. Miejsce oderwania mas skalnych nosi nazwę obrywu. U podnóża stoku powstaje bezładne głazowisko. Przykładem są Wantule w Dolinie Miętusiej, w Tatrach.
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.