Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Pływy to pionowe ruchy wody morskiej będące wynikiem oddziaływania grawitacyjnego Księżyca i Słońca.
Na otwartym oceanie różnica poziomu między przypływem a odpływem wynosi około 1m. Największe przypływy występują w cieśninach i zatokach morskich. W Zatoce Fundy (wybrzeże Kanady) wysokość przypływu wynosi 18 m. Wielkość pływów zależy również od fazy Księżyca. Maksymalne pływy (syzygijne) mają miejsce w czasie pełni i w nowiu Księżyca. Oddziaływania grawitacyjne Księżyca i Słońca dodają się wówczas do siebie. Najmniejsze pływy (kwadrowe) występują w czasie pierwszej i ostatniej kwadry Księżyca. Oddziaływanie grawitacyjne Księżyca i Słońca osłabia się wzajemnie.
Powierzchniowe prądy morskie to strumieniowy ruch wody morskiej wywołany przez stale wiejące wiatry. Dlatego ten rodzaj prądu morskiego określany jest czasem jako prąd wiatrowy lub dryfowy. Na kierunek prądu morskiego ma wpływ nie tylko kierunek wiania wiatru, lecz również siła Coriolisa, będąca wynikiem ruchu obrotowego Ziemi. Gdy wody płynące w prądzie morskim są cieplejsze od otaczających, mamy do czynienia z prądem ciepłym. Prądy te z reguły płyną w okolicach równika lub od równika w stronę wyższych szerokości geograficznych. Jeżeli wody płynące w prądzie morskim są chłodniejsze od otaczających, jest to wówczas prąd zimny. Tego rodzaju prądy płyną zazwyczaj od wyższych do niższych szerokości geograficznych.
Prądy morskie mają duży wpływ na kształtowanie klimatu. Ciepłe prądy prowadzą do podwyższenia temperatury i wilgotności powietrza, a zimne do ich obniżenia.
Na półkuli północnej prądy morskie tworzą wyraźne kręgi cyrkulacji. W niskich szerokościach geograficznych ruch prądów jest zgodny z ruchem wskazówek zegara (np. ciąg prądów: Północnorównikowy - Zatokowy - Kanaryjski). W wyższych szerokościach geograficznych cyrkulacja ma kierunek przeciwny do ruchu wskazówek zegara (np. ciąg prądów: Północnoatlantycki - Norweski - Grenlandzki - Labradorski).
Na półkuli południowej w wyższych szerokościach geograficznych nie ma kontynentów. Rozwinął się tam zimny prąd - Dryf Wiatrów Zachodnich opływający Antarktydę.
Średnia prędkość wód płynących w powierzchniowych prądach morskich to 10 km na dobę.
Drugim rodzajem prądów morskich są prądy głębinowe. Ciepłe wody powierzchniowe przemieszczają się w stronę wyższych szerokości geograficznych.
Ulegają tam ochłodzeniu i jako cięższe opadają w głąb, a następnie bardzo wolno, przy dnie oceanu, powracają w stronę równika jako prądy głębinowe. W strefie międzyzwrotnikowej, najczęściej blisko kontynentów, ma miejsce proces powolnego wynoszenia wód głębinowych na powierzchnię. Proces ten to upwelling.
Woda morska ulega również falowaniu. Jest to oscylacyjny ruch cząsteczek wody po orbitach kołowych lub eliptycznych. Najczęstszą przyczyną falowania jest tarcie wiatru o powierzchnię wody (tzw. fala wiatrowa). Wielkość fali wiatrowej zależy od siły wiatru. Fala dochodząc do brzegu morskiego ulega załamaniu i powstaje tzw. fala przyboju, która uderza o wysoki brzeg morski lub ulega wygaszeniu na płaskim wybrzeżu.
Na zamkniętych obszarach morskich i jeziornych tworzą się sejsze. Jest to fala stojąca powstająca na skutek zaburzenia równowagi wody. Różne mogą być przyczyny tego zaburzenia. Najczęściej są to gwałtowne zmiany ciśnienia atmosferycznego. Mogą to także być obfite opady atmosferyczne nad częścią akwenu lub gwałtowne zmiany siły i kierunku wiatru.
Specyficznym rodzajem fali jest tsunami. Ta ogromna fala powstaje wskutek podwodnego trzęsienia ziemi, wybuchu wulkanu lub podwodnych osuwisk. Przemieszcza się z prędkością dochodzącą do 800 km/h. Największe spustoszenia czyni na wybrzeżach. Największa fala tsunami została zaobserwowana na Alasce. Miała wysokość 66 m.
Na Oceanie Spokojnym występuje zjawisko El Niño. Powstaje wówczas, gdy pasaty nad Pacyfikiem zmieniają kierunek lub zanikają. Wywołuje to zmianę układu prądów morskich i w efekcie podniesienie temperatury wód przybrzeżnych Ameryki Południowej. Skutkiem podniesienia temperatury wody są katastrofalne ulewy w Andach. Ma to także wpływ na spadek połowów ryb. Zjawisko to występuje w okolicy świąt Bożego Narodzenia stąd nazwa El Niño (Dzieciątko). Sytuacją odwrotną jest La Niña - czyli zjawisko związane z silniejszymi niż zwykle pasatami. Podnosi to temperaturę wód Pacyfiku w pobliżu Azji i Australii wywołując na tych obszarach gwałtowne opady atmosferyczne.
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.