Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
W roku 1912 niemiecki geofizyk Alfred Wegener ogłosił teorię dryfu kontynentów. Stwierdził w niej, że kontynenty poruszają się względem siebie. Porównując kształt linii brzegowej poszczególnych kontynentów doszedł do wniosku, że stanowiły one niegdyś jedną całość. Wielki ląd uległ podziałowi i rozpoczął się ruch kontynentów. Późniejsze badania skorupy ziemskiej pozwoliły na sformułowanie teorii płyt litosfery. W oparciu o tę teorię da się wytłumaczyć całościowo wiele zjawisk geologicznych (ruchy górotwórcze, zjawiska wulkaniczne i sejsmiczne). Dziś jest powszechnie uznawana za prawdziwą.
Litosfera składa się z kilkunastu sztywnych płyt (kier), które wykonują względem siebie ruchy poziome. Poruszają się nie tylko kontynenty, lecz całe płyty. Dziesięć płyt to płyty duże, których powierzchnia przekracza 1 mln km2. Prędkość ruchu waha się od kilku do kilkunastu centymetrów w ciągu roku.
Występują dwa rodzaje płyt litosfery. Płyty Nazca i pacyficzna to cienkie, bazaltowe płyty oceaniczne. Inne płyty (np. afrykańska, amerykańska) są częściowo oceaniczne, a częściowo kontynentalne.
Prawdopodobną przyczyną ruchu płyt litosfery są ruchy konwekcyjne zachodzące w astenosferze. W miejscu, gdzie strumień ciepła dociera do litosfery kontynentalnej, tworzy się pęknięcie i powstaje ryft. Jest to rozpadlina, przez którą wydobywa się lawa. Płyty zaczynają oddalać się od siebie. Dziś taki proces ma miejsce we wschodniej Afryce. Pomiędzy dwa kontynenty wlewa się morze (np. Morze Czerwone). W dnie morza tworzy się grzbiet. W jego części osiowej w dalszym ciągu istnieje ryft, przez który wydobywa się lawa bazaltowa. Lawa po zastygnięciu dobudowuje nowe fragmenty dna oceanicznego. Miejsca takie nazywane są strefą akrecji. Proces tworzenia się nowej litosfery oceanicznej wskutek rozrywania i rozsuwania się dna to spreding. Nierównomierny ruch dna oceanicznego sprawia, że grzbiety są poprzecinane przez uskoki przesuwcze (poziome).
W okolicach rowów oceanicznych ma miejsce proces subdukcji. Polega on na podsuwaniu się płyty oceanicznej pod inną płytę oceaniczną lub płytę kontynentalną. Właśnie ten proces jest przyczyną powstawania rowów oceanicznych.
Obszary akrecji i subdukcji pokrywają się z występowaniem zjawisk wulkanicznych oraz trzęsień ziemi. Jest to jeden z dowodów świadczących o ruchu płyt litosfery. Innym dowodem jest istnienie łańcuchów górskich w miejscach kolizji płyt (Andy, Kordyliery, Himalaje). O rozszerzaniu się den oceanicznych świadczą pomiary wieku skał bazaltowych. W okolicy ryftu skały są najmłodsze. Im dalej od ryftu, tym skały są starsze.
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.