Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Gospodarka polska po wojnie opierała się, zgodnie z modelem radzieckim, na polityce planowania. Już w listopadzie 1945 roku powstał Centralny Urząd Planowania, na czele którego stanął profesor Czesław Bobrowski. Pierwsze plany krótkofalowe pojawiły się jeszcze w latach 1945-1946 i zostały zrealizowane.
W lipcu 1947 roku Sejm Ustawodawczy uchwalił ustawę wprowadzającą w gospodarce polskiej plan 3-letni - Plan Odbudowy Gospodarczej. Obejmował lata 1947-1949. Zakładał:
- podniesienie stopy życiowej Polaków (poziom życia miał przewyższyć wskaźniki przedwojenne),
- likwidację szkód wojennych,
- pełne połączenie Ziem Odzyskanych z resztą Polski,
- ugruntowanie nowego modelu gospodarczego,
- osiągnięcie przedwojennej produkcji w przemyśle, wzrost o 10% produkcji rolnej w porównaniu do stanu przedwojennego, pełne odbudowanie zniszczonych przedsiębiorstw.
Plan 3-letni jako jedyny z powojennych planów gospodarczych Polski został zrealizowany, a założenia osiągnięto jeszcze przed upływem terminu. Niestety przyniósł rozpoczęcie (1948 rok) kolektywizacji (przymusowego przystępowania chłopów do spółdzielni i państwowych gospodarstw rolnych) wsi. Naciski państwa na średnie i drobne przedsiębiorstwa, centralne dystrybuowanie surowców, nakładanie wysokich podatków doprowadziło do przejęcia przez państwo nie tylko dużych, ale znacznej ilości średnich i drobnych przedsiębiorstw. Dzięki wielkim nakładom państwa na odbudowę wzrosło zatrudnienie, choć jakość wykonywanej pracy pozostawiała wiele do życzenia. Trudności w zaopatrzeniu rynku dały komunistom pretekst do oskarżenia handlowców prywatnych i pośredników o akcję sabotażową. Stało się to podstawą przejmowania przez państwo spółdzielni handlowych np. „Społem”, nakładania podatków, które rujnowały drobnych handlowców oraz wydawania specjalnych pozwoleń na prowadzenie handlu. W wyniku tzw. „bitwy o handel” w ciągu dwóch lat liczba prywatnych punktów handlowych i pośredników zmalała o ponad połowę ze 131 tys. w 1947 do ok. 60 tys. w 1949 roku. Niewydolny handel państwowy, trudności aprowizacyjne spowodowały trudności w zaopatrzeniu sklepów, zmniejszenie punktów handlowych a w konsekwencji zjawisko, które miało długo towarzyszyć gospodarce polskiej - kolejki, pogorszenie jakości obsługi i „czarny rynek”.
W okresie realizacji planu państwo przejęło system bankowy. Wzrosły wydatki państwa, braki pieniędzy pokrywano drukiem banknotów, które nie miały pokrycia w złocie, w towarach i w dewizach. Prowadziło to do inflacji.
W lipcu 1950 roku Sejm Ustawodawczy przyjął ustawę o planie 6-letnim. Wobec narastającego napięcia zimnowojennego nacisk położono szczególnie na rozwój przemysłu ciężkiego. Plan zakładał:
- szybką industrializację Polski w oparciu o przemysł ciężki, zbrojeniowy. Produkcja przemysłowa miała, wzrosnąć aż o 158 %!,
- wzrost w rolnictwie o 50%,
- wzrost dochodu obywateli o 112%.
Początkowo realizacja planu wydawała się łatwa - powodzenie planu 3-letniego mogło wróżyć sukces w latach 1950-1951. Wobec wzrostu niepokoju w świecie i początku rywalizacji i konfrontacji systemu komunistycznego z demokracjami zachodnimi (wojna w Korei) w Polsce wzrosły nakłady na przemysł ciężki. Odbywało się to kosztem inwestycji w przemyśle lekkim i w rolnictwie. Ludzi zmuszano do ciężkiej pracy ciągle podnosząc normy (w praktyce nie były one wykonywane, ale najważniejsze były oficjalne sprawozdania, a te były zawsze optymistyczne). Państwo rozbudowywało przemysł stoczniowy, samochodowy, hutniczy (Huta im. Lenina pod Krakowem) i metali kolorowych (huta aluminium w Skawinie pod Krakowem). Technologie stosowane w przemyśle były przestarzałe, a wzrost produkcji osiągano przez zwiększanie zatrudnienia, a nie przez unowocześnianie oraz zwiększanie wydajności pracy (polityka ekstensywna).
Rolnictwo było niedoinwestowane, rolnicy indywidualni (w ramach walki z „kułactwem” i kolektywizacji wsi) obciążani wysokimi podatkami. Wobec braków żywności na rynku stosowano rekwizycje wśród rolników i przymusowe włączanie gospodarstw indywidualnych do spółdzielni. W konsekwencji nastąpił spadek produkcji, a co za tym idzie ciągłe niedobory na rynku i wprowadzenie systemu kartkowego.
Państwo nie inwestowało w budownictwo mieszkaniowe, a wobec ciągłych migracji ze wsi do miast sytuacja lokalowa była fatalna. W konsekwencji walki z prywatnym handlem w 1953 roku już tylko 7% punktów handlowych pozostawało w rękach prywatnych. Pogorszenie sytuacji materialnej społeczeństwa przyniosła przeprowadzona w październiku 1950 roku wymiana pieniędzy - obywatele posiadający gotówkę i oszczędności stracili na tej operacji ok. 3 mld. ówczesnych złotych polskich. Rok 1953 przyniósł podniesienie przez państwo większości cen na towary przemysłowe i żywność, co spowodowało realny spadek wartości płac i obniżenie stopy życiowej ludności.
Zapamiętaj!
Cechą charakterystyczną planu 6-letniego były ciągłe korekty, zmiany założeń planu. Rok 1955 przyniósł zakończenie realizacji planu; efekty były negatywne: dochód wzrósł jedynie o 73% (założenia 112%), zatrudnienie o 56% (60%), produkcji rolnej 13% (50%!), płace wzrosły o 27% (40%). Jedynie w przemyśle produkcja wzrosła o 172% (158%). Ogólnie obniżył się poziom życia ludności, zmalała konsumpcja, niedoinwestowane rolnictwo przeżywało wielkie trudności, brakowało mieszkań.
Kolejne lata miały przynieść w socjalistycznej gospodarce polskiej plany w cyklach 5-letnich, zgodnie z wzorami radzieckimi.
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.