Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Władysław I Herman (1079-1102), młodszy brat Bolesława Szczodrego, objął władzę nad Polską w wyniku buntu możnych przeciw królowi, na czele którego sam stanął. Był uzurpatorem:
Walki Sieciecha ze Zbigniewem i jego młodszym bratem Bolesławem Krzywoustym trwały i doprowadziły do wzrostu opozycji antysieciechowej, która pokonała palatyna Sieciecha i zmusiła księcia Władysława Hermana do wydzielenia kolejnych dzielnic (ok. 1098 r.). Zbigniew otrzymał: Wielkopolskę, Kujawy i ziemie łęczycko-sieradzką, Bolesław Krzywousty: Małopolskę i Śląsk. Główne grody tych ziem zajęły załogi wojskowe ojca, który jednocześnie panował na Mazowszu. Taki podział państwa polskiego na trzy prawie niezależne części przetrwał do 1102 r. tj. do śmierci Władysława Hermana. Mazowsze zajął Zbigniew, Bolesław Krzywousty obsadził swoimi żołnierzami główne grody w swoich ziemiach. Podział na dwa niezależne państwa polskie trwał do 1106 r.
Książę Bolesław III Krzywousty (1102-1038) w wyniku walk z bratem Zbigniewem i pomyślnego powstrzymania najazdu niemieckiego cesarza Henryka V (1109 bohaterska obrona Głogowa, porażka niemiecka koło Wrocławia na Psim Polu) zjednoczył ziemie polskie. Książę polski, traktując całą ziemię jako swoją własność (państwo patrymonialne), mając kilku synów i w związku z tym chcąc zapobiec walkom o władzę, ustanowił podział państwa i zasadę obejmowania zwierzchniej władzy w Polsce.
Zapamiętaj!
Tak zwana ustawa sukcesyjna Bolesława Krzywoustego nie była testamentem. Została przyjęta na kilka lat przed śmiercią księcia i z pewnością potwierdzona na wiecu możnych duchownych i świeckich. Celem było zapobieżenie rozbiciu państwa, co było charakterystyczne w ówczesnej Europie (Ruś, Francja, Czechy). Do naszych czasów nie zachował się dokument sukcesyjny, dlatego też podział państwa budzi wśród historyków do dziś wiele sporów i kontrowersji. Podział państwa nastąpił w 1138 r. po śmierci Bolesława Krzywoustego.
.jpg)
Ustawa sukcesyjna dzieliła nasz kraj na dwie kategorie dzielnic:
Senior Władysław II Wygnaniec (1138-1146) objął we władanie dzielnicę dziedziczną (Śląsk i ziemię lubuską) i senioralną. Po kilku latach wybuchł konflikt między braćmi (juniorzy bez zgody seniora zwołali wiec w Łęczycy w 1141 r., rozpoczął się także konflikt o ziemię łęczycko-sieradzką po śmierci księżnej wdowy Salomei). Wybuchła wojna domowa. Stronę juniorów poparli możni świeccy i Kościół polski. Senior Władysław, pokonany, uciekł w 1146 r. z kraju.
Senior Bolesław IV Kędzierzawy (1146-1173) zajął ziemię senioralną i jednocześnie Śląsk, dziedziczną dzielnicę Władysława Wygnańca. Wygnany książę prosił cesarza i papieża o interwencję w Polsce w obronie swoich praw. Nastąpiło kilka wypraw cesarza Fryderyka I Barbarossy na ziemie polskie. W ich wyniku w 1157 r. Bolesław złożył hołd lenny cesarzowi. Senior Mieszko III Stary (1173-1177, 1191-1195, 1199-1202) - jego działania zmierzające do wzmocnienia władzy książęcej w Polsce nie zostały potraktowane przychylnie szczególnie ze strony możnych, duchownych i świeckich. Miał duże trudności w swojej dzielnicy dziedzicznej w Wielkopolsce. Prowadził walki o władzę z synem. W wyniku powstania opozycji w 1177 r. został wypędzony z Krakowa.
Książę krakowski Kazimierz II Sprawiedliwy (1177-1194) objął władzę w Krakowie w wyniku zamachu i obalenia postanowień ustawy sukcesyjnej ojca (żył brat Mieszko III i bratankowie - książęta śląscy i wielkopolscy). Znalazł poparcie u możnowładztwa i Kościoła. Obalona został wola ojca oraz zasada senioratu i pryncypatu. Rządy sprawował z woli społeczeństwa zgodnie z prawem do wyboru władcy. W 1180 r. na wiecu w Łęczycy Kazimierz zrzekł się na rzecz Kościoła prawa do dóbr po zmarłych biskupach (ius spolii) i ograniczył nadużycia możnych w korzystaniu z podwód (transportu) i stacji (darmowego mieszkania w drodze) w dobrach kościelnych. Kazimierz Sprawiedliwy uzyskał poparcie Kościoła polskiego i papieża dla swoich rządów w Krakowie, a także dla swoich dzieci.
Zapamiętaj!
Uchwały wiecu w Łęczycy zapoczątkowały proces nadawania Kościołowi i rycerstwu immunitetów (przywilejów), które osłabiały władzę książęcą w Polsce. Państwo Kazimierza Sprawiedliwego obejmowało: ziemię krakowską, sieradzko-łęczycką, sandomierską, Mazowsze. Kujawy znalazły się pod panowaniem Kazimierza - początkowo z tytułu opieki nad Leszkiem, synem Bolesława Kędzierzawego, a po jego śmierci zostały bezpośrednio włączone do państwa Kazimierza.
Kazimierz Sprawiedliwy zmarł nagle w 1194 r. Władzę w Krakowie w imieniu małoletniego syna Kazimierza Sprawiedliwego, Leszka Białego, objęła regencja. W walce o Kraków i zachowanie zasady senioratu nie ustawał Mieszko Stary, który w 1194 r. w porozumieniu z regencją objął rządy w Krakowie w imieniu Leszka Białego. Około 1201 r. Mieszko Stary ponownie uszedł z Krakowa. W roku następnym jeszcze raz powrócił i zmarł jako książę krakowski w 1202 r.
Panowanie na tronie krakowskim księcia Leszka Białego (1202-1227) to okres walk o Kraków, którego posiadanie stało się symbolem zwierzchności nad Polską. Śmierć księcia Leszka Białego i starszych książąt śląskich zakończyło ostatecznie obowiązywanie zasady senioratu i pryncypatu w Polsce.
Rozbicie dzielnicowe w Polsce szczególnie głęboko objęło Śląsk, Mazowsze i Kujawy.
Książę Bolesław III Krzywousty (1102-1138) w stosunku do Niemiec musiał podjąć walkę o zachowanie samodzielności. W 1109 r. najazd niemiecki Henryka V na ziemie polskie (w obronie praw Zbigniewa) zakończył się sukcesem księcia polskiego. Dzięki sojuszowi z Węgrami (król Koloman) książę czeski nie wsparł cesarza. Suwerenność Polski została obroniona, a cesarz wycofał się z naszego kraju. Kontakty polsko-niemiecko-czeskie dotyczyły nie tylko wzajemnych pretensji prawnych (zwierzchność), ale także rywalizacji tych państw na terenach sąsiednich.
W II poł. XI w. uniezależniło się od władców polskich Pomorze było terenem bogatym i atrakcyjnym dla wypraw misyjnych i przy okazji stwarzało możliwość ekspansji terytorialnej (atrakcyjny dla wielu możnych i rycerstwa). Wyprawy na Pomorze podejmował już Władysław Herman. Podobnie Bolesław Krzywousty wyprawiał się na bogate tereny pomorskie w latach 1103-1105. Wyprawy te miały charakter łupieżczy. W latach 1116-1123 Bolesław Krzywousty podporządkował Pomorze Gdańskie, a następnie Pomorze Zachodnie ze Szczecinem i wyspami Uznam i Wolin. Dzielnica gdańska włączona została bezpośrednio do Polski, a Pomorze Zachodnie stało się lennem polskim z księciem Warcisławem jako lennikiem. Nastąpiła ponowna chrystianizacja ziem pomorskich. Prowadziło ją, specjalnie w tym celu powołane, biskupstwo kruszwickie z siedzibą we Włocławku, nowe biskupstwa w Lubuszu i pomorskie z siedzibą w Wolinie (1140 r.).
Wyprawy Bolesława Krzywoustego na Węgry były podejmowane w celu poparcia dla kandydata na tron niechętnego wpływom niemieckim.
Program pomorski, zaangażowanie się w konflikty w Czechach i na Węgrzech zbiegły się z próbami arcybiskupów magdeburskich podporządkowania sobie Kościoła polskiego i zmusiły naszego władcę do przybycia w 1135 r. przed oblicze cesarza Lotara II podczas zjazdu w Merseburgu. Bolesław przed królem niemieckim złożył hołd lenny (niektórzy historycy uważają, że tylko z Pomorza), zawarł układy z królem węgierskim, a kilka lat później z księciem czeskim. Za sukces mógł Bolesław uważać poparcie cesarskie dla samodzielności Kościoła polskiego - w 1136 r. ostateczne uniezależnienie się Kościoła polskiego od niemieckiego.
W okresie rozbicia dzielnicowego - szczególnie w pierwszym okresie - nad państwem polskim zawisła groźba pełnego podporządkowania cesarstwu. W czasie dwóch wypraw niemieckich Fryderyka I Barbarossy (1157 i 1173) senior Bolesław Kędzierzawy złożył hołd lenny cesarzowi (Krzyszków, Poznań), zapłacił wysoki trybut. Były to jednak akty sporadyczne, które nie przesądziły o ostatecznym podporządkowaniu ziem polskich Niemcom. W XIII w., mimo kilku prób ze strony niemieckiej podporządkowania ziem polskich, książęta polscy (w większości) utrzymali niezależność. Niektórzy książęta piastowscy wspólnie z lokalnymi władcami niemieckimi podejmowali wyprawy na sąsiednie tereny Słowian i Prusów.
W stosunkach z Rusią zaznaczyło się mocne zaangażowanie książąt polskich na tym terenie. W każdym pokoleniu władcy polscy brali sobie za żony księżniczki ruskie lub wydawali za władców ruskich Piastówny. Zaangażowanie się w sprawy ruskie wyrażało się wyprawami książąt polskich na wschód - Leszek Biały, Konrad Mazowiecki i inni.
W obliczu osłabienia władzy centralnej w Polsce, na okres rozbicia dzielnicowego przypada akcja niemiecka i duńska parcia na ziemie sąsiadujące. Książęta polscy - to rywalizując o ziemie pomorskie, to znowu wchodząc w układy z margrabiami niemieckimi i władcami duńskimi - przyczynili się do spowodowania strat terytorialnych.
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.