Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Król Kazimierz Wielki (1333-1370) w polityce wewnętrznej zmierzał do integracji (zjednoczenia) państwa i wzmocnienia swojej władzy.
Wiele uwagi poświęcił rozwojowi gospodarczemu ziem polskich, uważając, że jest to warunek silnego zespolenia dzielnic. Wprowadził jednakowe obciążenia pieniężne i wojskowe dla całej ludności, jednakowe świadczenia na rzecz Kościoła, przeprowadził reformę monetarną (wartość osłabił - psucie monety), nakazał używania wyłącznie monet polskich przy rozliczeniach (w myśl zasady „jedna moneta w jednym królestwie”), nadał liczne przywileje handlowe i lokacyjne dla miast - 27 z nich otoczył murami.
Król utrzymał urzędy namiestnicze starostów, którzy byli od niego zależni, sprawowali w imieniu władcy władzę w ziemiach i województwach. Ograniczył znaczenie dawnych urzędników dzielnicowych - stali się teraz urzędnikami ziemskimi. Duże znaczenie miało powołanie Rady Królewskiej, która miała charakter ponaddzielnicowy, składała się z dostojników dzielnicowych i urzędników centralnych - podskarbi, podkanclerzy królestwa, dostojnicy kościelni, a także inne osoby wyznaczone przez króla.
Król Kazimierz, doceniając konieczność zbudowania silnych podstaw materialnych swojej władzy, w celu wzmocnienia i centralizacji władzy królewskiej - stworzył podstawy skarbu królewskiego, państwowego opartego na dochodach z ceł, stałych podatków, produkcji soli w żupach bocheńsko-wielickich i ruskich. Dbał także o wzrost dochodów z rozległych dóbr ziemskich. W tym celu powołał specjalne trybunały rewindykacyjne, które odbierały szlachcie i instytucjom kościelnym bezprawnie zagarnięte przez nich ziemie. Zniósł podatek poradlny, a w jego miejsce wprowadził stały podatek w dobrach świeckich i duchownych płacony co roku. Król zatrzymywał też wiele pieniędzy w skarbie, nie wysyłając do Awinionu dziesięciny papieskiej i świętopietrza.
Kazimierz Wielki zajął się sferą prawną. W myśl zasady „jedno prawo w jednym królestwie” częściowo zunifikował (ujednolicił) prawo: po 1357 r. zostało spisane prawo zwyczajowe dla Wielkopolski - statut piotrkowski, a później dla Małopolski - statut wiślicki. W 1356 r. na Wawelu król ustanowił Sąd Najwyższy Prawa Niemieckiego na Zamku Krakowskim, który był najwyższą instancją sądowniczą dla miast polskich lokowanych na prawie niemieckim.
Choć mówi się o państwie Kazimierza Wielkiego jako o monarchii stanowej, to jednak król dbał o umocnienie swojej władzy i wprowadzał rządy centralistyczne. Rzadko zwoływał wiece międzydzielnicowe (późniejsze sejmiki generalne i sejm walny), zjazdy dzielnicowe, na które przybywała także szlachta a nawet przedstawiciele miast i chłopów - odgrywały jeszcze drugoplanową rolę. Stany posiadały własne sądownictwo, sąd królewski sądził w sprawach zdrady, obrazy majestatu, rozpa trywał skargi na urzędników, sprawy dotyczące majątków i dochodów królewskich, spory między stanami, interpretował zakres i treść przywilejów stanowych,
Zapamiętaj!
Władza królewska Kazimierza była rozległa. Był zwierzchnikiem administracji, dysponował rozdawnictwem królewszczyzn (dóbr królewskich), był nadal najwyższym sędzią i źródłem prawa. Władzę Kazimierza Wielkiego wzmacniało dziedziczne prawo i przejęcie władzy po śmierci ojca, króla Władysława.
Za panowania Kazimierza Wielkiego upowszechniło się określenie Korona Królestwa Polskiego (Corona Regni Poloniae). Był to wyraz istnienia modelu monarchii stanowej:
System militarny państwa opierał się na pospolitym ruszeniu szlachty. Był to obowiązek rycerza posiadającego ziemię na prawie rycerskim do służby wojskowej w kraju na wezwanie władcy. Służba poza granicami była płatna, król musiał pokryć także straty i wykupić rycerza z niewoli. Za Kazimierza Wielkiego sołtysi i wójtowie (wsie i miasta lokowane na prawie niemieckim) zostali objęci obowiązkiem służby wojskowej na wezwanie władcy. Chłopi byli zobowiązani do walki w przypadku najazdu wroga na państwo. Chłopi z dóbr królewskich służyli w piechocie i jako łucznicy. Mieszczanie mieli obowiązek budowy i obrony murów miejskich. Za panowania Kazimierza ruszyła budowa ok. 50 zamków obronnych, które wzmocniły system obronny państwa.
Kazimierz Wielki, obejmując tron w 1333 r., musiał rozwiązać wiele problemów w kontaktach z sąsiadami.
Jako najważniejsze zadanie król stawiał sobie rozerwanie sojuszu luksembursko-krzyżackiego, które nastąpiło w 1335 r. na zjeździe monarchów w Wyszehradzie. Przy pośrednictwie króla Węgier, Karola Roberta, Kazimierz Wielki wykupił od Luksemburgów roszczenia do Krakowa za kwotę 20 tys. kop groszy praskich. Problem krzyżacki został rozwiązany oddzielnie.
Nowy kierunek w polityce zagranicznej to Ruś Halicko-Włodzimierska. W 1340 r. zmarł książę Rusi Halicko-Włodzimierskiej Jerzy II. Zgodnie z testamentem ustanowił swoim spadkobiercą króla Kazimierza - król polski przy pomocy węgierskiej podjął wyprawę na wschód. W wyniku trwających dwadzieścia sześć lat (do 1366 r.) wypraw została zajęta Ruś Halicka z Haliczem i Lwowem, część Rusi Wło dzimierskiej. Resztę ziem zajęli Litwini. Na Podolu król ustanowił namiestników jako swoich lenników. Pretensje Węgrów do Rusi Halickiej unormował układ z 1350 r. między Kazimierzem a Karolem Robertem Andegaweńskim. W przypadku objęcia tronu polskiego przez Andegawena (wcześniejsze układy dynastyczne) Ruś miała pozostać przy Polsce, w przypadku objęcia tronu polskiego przez potomka męskiego Kazimierza, Węgrzy mogli odkupić Ruś Halicką za 100 tys. florenów.
Król nie zaniedbywał terenów polskich będących poza granicami królestwa. Czynił starania o odzyskanie Śląska od władców czeskich z dynastii Luksemburgów. Utrzymywał ścisłe kontakty z niezależnymi książętami śląskimi np. Bolkiem jaworsko-świdnickim. Po ułożeniu stosunków z Krzyżakami (1343, pokój w Kaliszu), Kazimierz w 1345 r. rozpoczął wojnę z Czechami o Śląsk. Przebieg działań nie był korzystny dla króla polskiego i rozpoczęły się rozmowy pokojowe. Zakończyły się podpisaniem w 1348 r. pokoju w Namysłowie. Król polski wycofał się z wojny nie ponosząc strat terytorialnych, biskupstwo wrocławskie pozostało pod zwierzchnictwem arcybiskupa gnieźnieńskiego. Król Czech Karol IV Luksemburski formalnie wcielił Śląsk do Korony Czeskiej.
W 1351 r. Kazimierz zajął płocką część Mazowsza. Udało mu się także wymóc na Karolu IV czeskim zrzeczenie się praw lennych do reszty Mazowsza. Zacieśnił kontakty z władcami Pomorza Zachodniego. Potwierdzeniem było małżeństwo córki Elżbiety z księciem wołogoskim Bogusławem V (1343 r.). Zawarcie przymierza z Danią w 1350 r., przyłączenie do Polski Drahima i Czaplinka (1364), zhołdowanie rycerzy niemieckich von Osten na Santoku i Drezdenku (1365) było wymierzone przeciw Krzyżakom i Brandenburczykom.
Zapamiętaj!
Oznaką wzrostu znaczenia i potęgi Polski w Europie Środkowej był kongres krakowski w 1364 r. zakończony słynną ucztą u Wierzynka.
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.