Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Akcja satyry rozgrywa się w mieście. Dwaj przyjaciele spotkali się przypadkowo i jeden z nich - Piotr - opowiada o perypetiach związanych ze swoim małżeństwem. Wydarzenia opowiedziane przez szlachcica rozegrały się w XVIII wieku (ta epoka literacka nosi miano Oświecenia).
Pan Piotr - szlachcic, ziemianin, przybył do miasta, by znaleźć sobie żonę, ale nie szukał partnerki do życia i gospodarzenia, ale wielkiej damy. Zapłacił za to niemal ruiną majątkową.
Żona „modna” - kobieta zapatrzona w obce (francuskie) wzorce, hołdująca francuskiej modzie. Samolubna, bezwzględna, egoistka, nie ma szacunku dla tradycji staropolskich ani narodowych obyczajów.
Narratorem jest pan Piotr, jego opowieść jest wyrazem uczuć tej postaci, dlatego pojawiają się w niej zdania wykrzyknikowe, pytania retoryczne; narrator często także przytacza wypowiedzi swojej żony w mowie niezależnej.
Żona modna to satyra.
Zapamiętaj!
Satyra - utwór ośmieszający lub piętnujący osoby, środowiska, poglądy, postawy wobec świata, sposoby zachowania. Satyryk zakłada, że pewne zjawiska są szkodliwe, dlatego należy pokazać je, często w sposób przesadny i przejaskrawiony, w celach pouczających, wychowawczych.
Ta satyra jest długim utworem wierszowanym. Wersy liczą po trzynaście sylab, poeta zastosował rymy parzyste: cenił - ożenił; dziękujesz - pojmujesz. Większość tekstu to opowiadanie Piotra o swojej żonie. Z jego wypowiedzi wyłania się obraz kobiety samolubnej, egoistycznej, kapryśnej (przytoczone wypowiedzi małżonki). W epicki tekst został wpleciony dialog Piotra ze znajomym.
W tekście można odnaleźć słowa już dziś nieużywane lub takie, które zmieniły formę. Satyra powstała w XVIII wieku, ówczesna polszczyzna różniła się bardzo od współczesnej, oto przykłady archaizmów: luboć - choć, jeszczeć - jeszcze; zbiór - majątek; przytomny - obecny; ohyda - wstyd.
1. Gratulacje składane Piotrowi z okazji ożenku z bogatą, piękną i mądrą kobietą.
2. Skargi pana Piotra na małżonkę:
a) miejskie wychowanie,
b) chęć do towarzyskich spotkań,
c) pragnienie ciągłej adoracji i flirtów,
d) warunki ślubnego kontraktu,
e) zmiany wprowadzone w wiejskiej posiadłości pana Piotra,
f) tragiczne skutki gościnności żony,
g) powrót do miasta.
Pan Piotr spotyka przyjaciela, który gratuluje mu niedawnego, szczęśliwego ożenku. Niestety, okazuje się, że pani Piotrowa, oprócz niewątpliwej zalety, jaką są „cztery wsie dziedziczne”, posiada mnóstwo uciążliwych wad. Wychowana w mieście, skora do flirtów i zabaw, wymagająca w stosunku do swych adoratorów, pragnie na wsi, dokąd po ślubie przenoszą się małżonkowie, wieść życie salonowe. Drwi z prostych służących, z pogardą traktuje poczciwego „starego szafarza Franciszka”, nie znosi wiejskich obyczajów. Pani Piotrowa sprowadza z miasta wszystkie swoje „drobiazgi”: zwierzęta, klatki z ptakami, ogromną ilość strojów, koszy itp. Chce zmienić wygląd domu i ogrodu, sprowadzić nową służbę. Kiedy już urządziła dworek pana Piotra po swojemu, zaprasza gości. W trakcie zabawy, z powodu nieumiejętnego obchodzenia się z fajerwerkami, dochodzi do pożaru. Pan Piotr jest zrozpaczo ny. Jejmość beztrosko proponuje powrót do miasta. Swoje skargi Piotr kończy smutno: „Próżny żal, jak mówią, po szkodzie”.
Utwór ma wprawdzie formę dialogu, ale bliżej poznajemy tylko jednego z rozmówców, szlachcica, pana Piotra, opowiadającego przyjacielowi o swoim niedawno zawartym małżeństwie. Z opowieści jednoznacznie wynika, że szlachcic nie należy obecnie do osób najszczęśliwszych, a jego małżeństwo do związków najbardziej udanych.
Pan Piotr uczciwie przyznaje, że żona jest „piękna, grzeczna, rozumna”, a do tego majętna - wniosła mu w posagu „cztery wsie dziedziczne”. Okazuje się jednak, iż małżonek w tych właśnie zaletach żony upatruje przyczyny obecnego niezadowolenia. Piękna pani wychowała się bowiem w mieście, jest i oczytana, i wykształcona, ale jej sposób bycia i poglądy na życie są zupełnie odmienne od oczekiwań męża. Żona to osoba modna, przejmuje wszystkie nowinki zagraniczne, chce prowadzić dom na wzór obowiązującej mody. Już w okresie narzeczeństwa Piotr nie czuł się dobrze w roli sentymentalnego adoratora:
„Czym się skarżył, czy milczał, czy mówił, czy wzdychał,
Widziałem, żem niedobrze udawał aktora,
Modna Filis gardziła sercem domatora”.
Zatem przyszła pani Piotrowa, wychowana na francuskich romansach, marząca o romantycznym wielbicielu, wychodzi za mąż bardziej z rozsądku niż dla uczucia. Od początku jednak stawia panu Piotrowi liczne warunki, którym ten, trochę ze strachu, trochę dla jej majątku, niechętnie ulega. Wiejski dom, stara ukochana siedziba rodowa, zostaje gruntownie zmieniony. Przede wszystkim pani zwiększa liczbę służących, każe zatrudniać „kucharzy cudzoziemców, pasztetników modnych (...) i cukiernika”. Nie odpowiada jej furman, woli stangreta; stary poczciwy szafarz (pracownik zarządzający gospodarstwem), Franciszek, nie zyskuje jej sympatii, a stara klucznica na widok nowej pani ucieka wystraszona.
Świeżo poślubiony mąż z rezygnacją przystaje na wprowadzane w domu „ulepszenia”. Pani gruntownie przeobraża szlachecki dwór w nowoczesną, wielopokojową i wielkopańską siedzibę:
„Buduar szklni się złotem, pełno porcelany,
Stoliki marmurowe, zwierściadlane ściany”.
Kiedy już dokonała koniecznych, jej zdaniem, zmian, zaczyna zapraszać gości. Pan Piotr nie czuje się najlepiej w ich towarzystwie, nie potrafi dostosować się do prowadzenia modnej konwersacji, zauważa swoją odmienność i bardzo tęskni za dawnym spokojem. Co więcej, ma też pewność, że majątku żony, na który liczył, nie starczy na pokrycie kosztów tak wystawnego życia.
Jest jednak bezradny, wie, że sam doprowadził do sytuacji dla siebie mocno niewygodnej:
„Ale dobrze mi tak, choć frasunek bodzie,
Cóż mam czynić? Próżny żal, jak mówią, po szkodzie”.
Ignacy Krasicki nie oszczędza swoich bohaterów, wykorzystując wszelkie możliwości satyry.
Z relacji pana Piotra wyłania się obraz karykaturalnej „modnej żony”, kobiety egoistycznej i rozrzutnej. Żona pana Piotra odrzuca wszystko, co mieści się w polskiej tradycji szlacheckiej i niewolniczo naśladuje francuską modę i zwyczaje. Pogardliwie traktuje przyjaciół męża (np. księdza plebana) i jego służbę. Pana Piotra lekceważy, bez wahania zmienia jego dotychczasowy tryb życia w imię własnej wygody lub obowiązującej mody.
Nagromadzenie i wyolbrzymienie szczegółów służy ośmieszeniu modnej pani, pozwala ujrzeć ją w „krzywym lustrze satyry”, które nieco zniekształca obraz, pozwalając zobaczyć istotę problemu. Kiedy pani wyjeżdża na wieś, zabiera ze sobą mnóstwo pakunków, pudeł i całą menażerię, gdy krytykuje gospodarstwo przyszłego męża, posługuje się rozbudowaną i wyszukaną ironią.
Zapamiętaj!
Ironia - właściwość wypowiedzi polegająca na sprzeczności między dosłownym znaczeniem wypowiedzi a jej właściwym sensem.
Modna pani nie budzi sympatii czytelnika. Pan Piotr przeciwnie: zagubiony i cierpiący, potraktowany został przez autora satyry bardziej pobłażliwie i z lekkim współczuciem. Wprawdzie ciąży na nim wina wyrachowania (ożenił się m.in. dla majątku), ale jej konsekwencje okazują się tak niekorzystne, że jesteśmy skłonni wybaczyć mu podyktowane wyrachowaniem plany połączenia majątków z racji małżeństwa.
Pan Piotr i jego żona cenią zupełnie inne wartości, dlatego istnieje między nimi konflikt. Na czele hierarchii ważności u Piotra jest majątek, dobra materialne, za nimi są: tradycja, szlacheckie obyczaje. Żona ceni najwyżej modę, nowinki z Zachodu. Ocenia je bezkrytycznie i przyjmuje bez zastrzeżeń. Oboje wybrali wartości fałszywe, gdyby najwyżej cenili na przykład miłość, uczucie, nie doszłoby do ruiny majątku pana Piotra.
Ignacy Krasicki tworzył swoje zabawne satyry dla poważnych celów. Podobnie jak inni pisarze okresu Oświecenia (II poł. XVIII w.) uważał, że litera tura powinna pełnić między innymi rolę wychowawczą, oświeceniową. Ukazywanie przywar, słabości i wad Polaków miało służyć przyszłej poprawie obyczajów, a tym samym pomagać Polsce.
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.