Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Handel średniowieczny rozwijał się głównie na dwóch szlakach morskich: na Morzu Śródziemnym oraz na Bałtyku i Morzu Północnym. Przynosił on znaczne korzyści, połączony był jednak z dużym ryzykiem.
Na lądzie na karawany kupieckie napadali rycerze-rabusie, na morzu grasowali piraci. Słabi monarchowie feudalni nie troszczyli się o zapewnienie kupcom bezpieczeństwa. Dlatego też kupcy zmuszeni byli do organizowania się w związki zwane gildiami. Gildie zrzeszały kupców, niekiedy z wielu miast i miały na celu zagwarantowanie im bezpieczeństwa w czasie wypraw handlowych.
Panująca w XIII wieku w Niemczech anarchia i brak bezpieczeństwa na drogach handlowych zmusiły miasta Rzeszy Niemieckiej do łączenia się w związki. Najpotężniejszym z nich była Hanza - związek miast, głównie nadbałtyckich. Spośród miast Hanzy największą rolę odgrywały Lubeka i Hamburg. Z czasem do Hanzy przystępowały inne miasta, zarówno portowe (Gdańsk, Szczecin), jak i lądowe (Kraków, Wrocław, Toruń, Magdeburg).
Hanza pośredniczyła w handlu, utrzymując w innych krajach faktorie handlowe (stałe placówki). Głównymi przedmiotami handlu były: zboże, skóry, futra, drewno, miód, wosk, dziegieć i smoła.
Zapamiętaj!
Hanza była nie tylko potęgą gospodarczą, ale także siłą zbrojną. Rozporządzała silną flotą wojenną, prowadziła wojny i całkowicie panowała na morzu.
W Niemczech, w przeciwieństwie do Anglii i Francji, gdzie następował proces jednoczenia kraju w oparciu o silną władzę królewską, rozbicie polityczne jeszcze bardziej się pogłębiało.
Czy wiesz, że...
Długotrwałe wojny prowadzone przez cesarzy przyczyniły się do osłabienia autorytetu monarchy i wzrostu niezależności poszczególnych księstw niemieckich.
Po śmierci Fryderyka II (z dynastii Hohenstaufów) w 1250 roku nastało w Niemczech trwające blisko dwadzieścia lat wielkie bezkrólewie (1254-1273). Upadek państwa hamował rozwój gospodarczy (handlu i rolnictwa). Walki między książętami i rosnące bezprawie rujnowały kraj. W tej sytuacji przywrócenie władzy królewskiej stało się koniecznością. Książęta niemieccy, w obawie outratę swojej dotychczasowej pozycji, wybrali na tron jednego z mniej znaczących feudałów - Rudolfa z rodu Habsburgów (nie koronował się na cesarza).
Po jego śmierci ponownie wystąpiły trudności z obsadzeniem tronu. Koronę powierzono Henrykowi VII, władcy Luksemburga, niewielkiego terytorium na pograniczu Francji. Zmarł on wkrótce po koronacji. Zdążył jednak, wykorzystując wygaśnięcie dynastii Przemyślidów, osadzić na tronie czeskim swego syna, Jana, nadając mu w dziedziczne posiadanie Czechy.
Od XIII do XIV wieku cesarzy niemieckich wybierano najczęściej spośród rywalizujących o władzę możnych rodów Luksemburgów (Karol IV, Zygmunt) i Habsburgów (od 1438 r.).
Od czasów Karola IV (1356 r.) ustalił się zwyczaj, że wyboru cesarza dokonywało siedmiu największych książąt, czyli elektorów (czterech świeckich i trzech duchownych, tj. arcybiskupów). Elekcja (wybór) następcy za życia panującego monarchy nie była już możliwa.
Postanowienia te zerwał cesarz Karol IV Luksemburski w tzw. Złotej Bulli (nazwa od złotej pieczęci cesarskiej przytwierdzonej do dokumentu), wydanej na sejmie Rzeszy w Norymberdze (1356 r.).
Złota Bulla regulowała zasady następstwa tronu oraz uprawnienia elektorów.
Posiadłości elektorów, czyli elektorstwa, miały być niepodzielne i dziedziczne wraz z godnością elektorską przez najstarszego syna. Elektorom przysługiwały na obszarze ich elektorstw uprawnienia władzy zwierzchniej w zakresie administracji (zarządzania) i sądownictwa oraz możność dysponowania wszystkimi regaliami (np. prawo bicia monety).
Zapamiętaj!
Prawa nadane elektorom przez Karola IV umacniały ich uprzywilejowaną pozycję w Rzeszy, składającej się z wielkiej ilości państewek i tzw. wolnych miast.
Znacznego osłabienia doznała natomiast władza króla niemieckiego, piastującego także godność cesarską. Sprawował on wprawdzie władzę zwierzchnią na całym obszarze Niemiec, z wyłączeniem jednak posiadłości elektorskich.
Wraz ze śmiercią Wacława III (1306 r.) wygasła w Czechach dynastia Przemyślidów. W 1310 roku tron powierzono Janowi Luksemburskiemu (1310-1346). Jako zięć Wacława II uważał się on za spadkobiercę Przemyślidów i rościł sobie prawa także do korony polskiej. Zagarnął Śląsk, zmuszając książąt śląskich do uznania swego zwierzchnictwa (zhołdowanie Śląska). Sprzymierzył się z Krzyżakami i dążył do rozbicia zjednoczonego przez Władysława Łokietka królestwa polskiego.
Jako król czeski Jan Luksemburski nie cieszył się szacunkiem swoich poddanych. Mało interesował się krajem, traktując go głównie jako źródło dochodów, które miały pokryć koszty jego wypraw wojennych.
Jego syn, Karol IV Luksemburski - król czeski i niemiecki (1346-1378), a następnie cesarz (od 1355 r.), zaprzestał prowadzenia wielkiej polityki. Skupił swoje wysiłki przede wszystkim na umocnieniu i powiększeniu swych rodowych posiadłości. Karol IV, stale przebywając w Czechach, stolicą cesarstwa uczynił Pragę. Kraj ten otoczył szczególną troską, dbając o jego rozwój gospodarczy (głównie przemysłu sukienniczego oraz górnictwa rud metali, zwłaszcza srebra). Czechy utrzymywały ożywione kontakty handlowe z innymi państwami (m.in. z Polską i Rusią). Rozkwitowi gospodarczemu towarzyszył szybki rozwój kulturalny. Pod rządami Karola IV rozbudowywały się i piękniały miasta. Wspaniałe budowle gotyckie powstały w Pradze, wśród nich katedra i pierwszy w Europie Środkowej uniwersytet (1348 r.), noszący do dziś imię swego fundatora.
Ożywiony rozwój gospodarczy i kulturalny Czech uległ zahamowaniu po śmierci Karola IV, za rządów jego synów - Wacława IV i Zygmunta.
Najważniejsze informacje
Hanza: związek miast, głównie nadbałtyckich, najważniejsze z nich to Lubeka i Hamburg. Hanza była nie tylko potęgą gospodarczą, ale także siłą zbrojną panującą całkowicie na morzu.
Rozbicie polityczne w Niemczech: długotrwałe wojny cesarzy przyczyniły się do osłabienia ich władzy i wzrostu niezależności księstw niemieckich w XIII wieku.
Złota Bulla: w 1356 r. cesarz Karol IV ogłosił tzw. Złotą Bullę, która regulowała zasady następstwa tronu oraz potwierdzała uprzywilejowaną pozycję elektorów w Rzeszy.
Luksemburgowie na tronie czeskim: po wygaśnięciu dynastii Przemyślidów tron czeski przeszedł w ręce Luksemburgów, którzyoprócz korony czeskiej i niemieckiej piastowali również godność cesarską.
Czy wiesz, że...
Zasługą cesarza Karola IV było utworzenie w stolicy Czech - Pradze - arcybiskupstwa, a w ufundowanej przez niego katedrze gotyckiej przechowywano jak największą świętość koronę cesarską.
Węgry, w odróżnieniu od Czech, nie uległy naciskom ze strony cesarzy niemieckich i zachowały niezależność. Władcy z rodu Arpadów nie tylko utrzymali jedność państwa, ale znacznie rozszerzyli swe wpływy na inne kraje.
Po wygaśnięciu dynastii Arpadów (1301 r.) tron węgierski objął Karol Robert z dynastii Andegawenów.
Popierani przez miasta i średnio zamożne rycerstwo Andegawenowie wzmocnili władzę królewską, ograniczając tym samym pozycję magnatów. Dogodne położenie Węgier sprzyjało rozwojowi ożywionych kontaktów gospodarczych i politycznych z krajami europejskimi. Pomyślnie układały się stosunki węgiersko-polskie. Królowie polscy - Władysław Łokietek (teść Karola Roberta) i Kazimierz Wielki - niejednokrotnie szukali oparcia na Węgrzech, gdy państwo narażone było na ataki ze strony Krzyżaków i czeskich Luksemburgów.
Następca Karola Wielkiego, Ludwik, w wyniku zwycięskich wojen poszerzył granice królestwa węgierskiego aż po wybrzeża Adriatyku (m.in. o Dalmację). Na mocy układu w Wyszehradzie (1339) po bezpotomnej śmierci Kazimierza Wielkiego Ludwik objął tron w Polsce (unia personalna). Za jego rządów Węgry stały się europejską potęgą.
Nie mając syna, dążył do zapewnienia tronu swym córkom - Jadwidze w Polsce, starszej zaś, Marii, poprzez małżeństwo z Zygmuntem Luksemburczykiem - na Węgrzech i w Czechach. Po śmierci Zygmunta jego dziedziczne posiadłości przeszły w ręce Habsburgów, nie cieszących się sympatią w Czechach i na Węgrzech. Państwa te często szukały więc oparcia politycznego w rządzącej w Polsce dynastii Jagiellonów, co przyczyniało się do konfliktów pomiędzy Habsburgami a Jagiellonami.
Najważniejsze informacje
Andegawenowie na tronie węgierskim: po wygaśnięciu na Węgrzech dynastii Arpadów tron objął Karol Robert z dynastii Andegawenów panujących w południowych Włoszech.
Andegawenowie na tronie polskim: Za rządów Ludwika Andegaweńskiego Węgry stały się potęgą europejską sięgającą aż po wybrzeża Adriatyku.
Po bezpotomnej śmierci Kazimierza Wielkiego (1370) Ludwik Andegaweński (Węgierski) został królem Polski i Węgier (unia personalna).
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.