Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Na wiek XIII i XIV przypada kolonizacja (osadnictwo) na prawie niemieckim. W celu zagospodarowania nieużytków, karczowania lasów, przyspieszenia rozwoju gospodarczego i zwiększenia liczby ludności w państwie zaczęto sprowadzać osadników z innych krajów, głównie z Niemiec i Flandrii (dzisiejszej Belgii). Koloniści osiedlali się przede wszystkim na Śląsku, Pomorzu i w Małopolsce.
Pierwszym warunkiem lokacji (założenia osady) było uzyskanie od księcia tzw. immunitetu (zezwolenia lokacyjnego), czyli zgody na założenie miasta lub wsi.
Potem przybywał tzw. zasadźca. Był to przedstawiciel osadników, którzy chcieli się osiedlić w Polsce.
Gdy zasadźca znalazł odpowiednią do zasiedlenia ziemię, zawierał z panem feudalnym tej ziemi umowę i otrzymywał od niego tzw. dokument lokacyjny. Było w nim napisane: gdzie powstanie wieś (lub miasto), jaką nazwę będzie nosić, z ilu domostw będzie się składać, i wreszcie, co najważniejsze, jakie będą prawa i obowiązki przyszłych osadników. Na końcu przybywali osadnicy (koloniści) i teraz mogli już zakładać nową osadę (miasto lub wieś).
Osadnicy rządzili się prawami, do jakich byli przyzwyczajeni w swoim kraju na zachodzie Europy.
Zasadźca zwykle zostawał sołtysem (urząd dziedziczny). Był najbogatszym chłopem we wsi, pośrednikiem między panem a chłopami. Zbierał dla pana czynsze od chłopów i kary pieniężne nakładane przez sąd wiejski (ławę). Część pieniędzy mógł zatrzymać dla siebie. Chłop mógł się odwołać od wyroku sądu do pana, a w sporze z panem nawet do księcia.
Każdy osadnik otrzymywał w użytkowanie mały (ok. 16 hektarów) lub duży (ok. 24 hektary) łan ziemi. Przez kilka lat był zwolniony od powinności na rzecz pana, aby się zagospodarować. Była to tzw. wolnizna. Po upływie wolnizny miał następujące obowiązki wobec pana:
- oddawał panu część plonów i płacił czynsz,
- przed wielkimi świętami składał podarki w naturze (świnie, kury, gęsi itp.),
- kilka łanów ziemi pan zatrzymywał dla siebie na własne gospodarstwo (tzw. folwark), na którym chłop musiał pracować (2-4 dni w roku), była to praca na pańskim.
Kościołowi - oddawał chłop dziesięcinę (dziesiątą część swoich zbiorów). Księciu - składał daniny i świadczył posługi, np. podwody, stróża. Książęta dzielnicowi niekiedy zwalniali chłopa z posług w zamian za podatek zwany poradlnym (od radła), płacony najpierw w zbożu, później - w pieniądzach.
W mieście zasadźca otrzymywał godność wójta, urząd ten był także dziedziczny. Wójt miał podobne prawa i obowiązki jak sołtys na wsi.
Lokacja miasta na prawie magdeburskim przebiegała podobnie jak lokacja wsi na prawie czynszowym. Wytyczano rynek, od którego biegły ulice przecinające się pod kątem prostym. Na rynku stał kościół i ratusz - siedziba władz miasta (rady miejskiej i burmistrza). Rynek był również ośrodkiem życia publicznego, tu odbywały się targi. Ludność miasta dzieliła się pod względem społecznym na: patrycjat (bogacikupcy i właściciele warsztatów rzemieślniczych), pospólstwo (średnio zamożni kupcy i rzemieślnicy) i plebs (biedota miejska, służba domowa, zbiegowie ze wsi).
Największe prawa posiadał patrycjat. To on rządził miastem, z patrycjatu wywodzili się rajcy miejscy. Natomiast plebs nie posiadał żadnych praw. Rzemieślnicy skupieni byli w cechach i zamieszkiwali określone ulice, stąd Szewska, Stolarska, Rymarska.
W miastach dochodziło często do konfliktów na tle narodowościowym. Władcy nadawali miastom wiele przywilejów, co przyczyniało się do rozwoju handlu i rzemiosła. Dla zapewnienia mieszczanom obrony, miasta otaczano murami obronnymi (fortyfikacje).
Prawo niemieckie (czynszowe) było korzystniejsze dla ludności niż prawo polskie, dlatego też niektórzy feudałowie przenosili istniejące już osady na prawo niemieckie.
Najważniejsze informacje
Trójpolówka: w XII i XIII wieku na wsi polskiej dokonały się głębokie zmiany w rolnictwie, co znacznie wpłynęło na zwiększenie zbiorów. Zaczęto stosować trójpolówkę, która polegała na podziale gruntów ornych na trzy pola, z których każde kolejno stało ugorem. W drugim roku obsiewano je oziminą, a w trzecim zbożem jarym.
Feudalizm: ustrój społeczno-gospodarczy, w którym ziemia jest własnością pana feudalnego, a pracują na niej poddani chłopi.
Pańszczyzna: przymusowa i bezpłatna praca chłopa na polu pańskim.
Zakładanie wsi i miast: od XIII wieku następuje lokacja wsi i miast na prawie niemieckim, najczęściej magdeburskim lub lubeckim.
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.