Kamizelka (B. Prus)
Rodzaj literacki: epika
Gatunek literacki: nowela
Czas i miejsce akcji
Koniec XIX w., jedna z warszawskich kamienic.
Bohaterowie
Pan i Pani - młode, początkowo szczęśliwe małżeństwo, oddani sobie, kochający. Wzajemnie się wspierają, troszczą o siebie.
Narrator - bystry, wrażliwy i mądry obserwator, z sympatią odnosi się do przedstawionych postaci.
Plan wydarzeń
1. Opis starej kamizelki.
2. Okoliczności nabycia kamizelki przez narratora.
3. Historia byłych sąsiadów:
a) szczęśliwe życie małżonków,
b) choroba pana,
c) rola kamizelki,
d) opuszczenie mieszkania.
4. Wyjaśnienie tajemnicy kamizelki.
Streszczenie
Nowelę rozpoczyna opis zniszczonej kamizelki - głównej rzeczy w skromnym zbiorze osobliwości narratora. Jej wyblakły kolor, przetarte i poplamione miejsca oraz brak guzików nie zwracają uwagi tak, jak ściągacze. Widać, że jeden z nich był skracany, a drugi jest na całej długości podziurkowany przez sprzączkę. Te szczegóły „mówią” o jej byłym właścicielu, który „zapewne co dzień chudnął”. Aktualny posiadacz nabył ją za cenę dużo wyższą, niż rzeczywiście była warta. Przypominała mu bowiem sąsiadów, których obserwował z okna swego pokoju. Ich historia obejmuje kilka miesięcy. W kwietniu żyli we troje: pan, pani i służąca, która latem przeniosła się do bogatszych pracodawców. W październiku w mieszkaniu była już tylko pani; ze wszystkich rzeczy pozostała jej jedynie kamizelka, pamiątka po zmarłym mężu. W końcu listopada sprzedała ją handlarzowi starzyzną, od którego odkupił ją narrator. Teraz, pochylony nad rozłożoną na stole kamizelką, wspomina znajomych z naprzeciwka.
Sąsiad narratora pracował w biurze, zaś jego żona udzielała lekcji. Wieczorami on dorabiał pisaniem, a ona siedziała obok i szyła. W niedzielę wychodzili na spacer i jadali obiad na mieście. Nie zawsze jednak dopisywało im zdrowie. Po lipcowym drobnym przeziębieniu pan dostał silnego krwotoku i stracił przytomność. Lekarz uspokajał żonę chorego, że to tylko katar. Zapytał jednak, czy małżonek przechodził zapalenia płuc. Zalecił więcej ruchu i odpoczynek, obiecał szybki powrót do zdrowia. Jednak choroba przeciągała się, mąż przestał pracować, zrobił się drażliwy, zmizerniał. Pani wzięła więcej lekcji i szycie, by móc utrzymać dom. Wbrew objawom choroby (katar, kaszel, krwotoki) mężczyzna wierzył w powrót do zdrowia. Dodatkowo utwierdzał go w tym entuzjazm żony. Przyczyn osłabienia upatrywał w podenerwowaniu lub w nadchodzącej jesieni. Miernikiem jego samopoczucia stała się kamizelka: zbyt luźna świadczyła o nawrocie choroby; za ciasna świadczyła, że właściciel „nabiera ciała” i ma się coraz lepiej. Pewnego dnia radosny i wzruszony kuracjusz oświadczył żonie, że oszukiwał. Wyznał, iż najpierw ściągał pasek kamizelki, nie chcąc jej martwić stanem swego zdrowia. Teraz jednak poprawa zdrowia zmusiła go do poluzowania ściągacza. Do końca nie dowiedział się prawdy o tym, że żona, aby dodać mu otuchy, codziennie skracała pasek jego kamizelki.
Patrząc w niebo, narrator noweli zadaje sobie pytanie - czy małżonkowie spotkają się znowu, by powiedzieć sobie sekret o kamizelce?
Problematyka
Nowela ta została po raz pierwszy wydrukowana w „Nowinach” w 1882 r. Należy do tzw. „obrazów miejskich”, czyli utworów przedstawiających życie uboższych mieszkańców Warszawy. Prus wprowadza tu typ narracji retrospektywnej, to znaczy, że od początku znamy finał opowiadanej historii, ale dopiero w toku opowieści dowiadujemy się, jaki miała przebieg.
Tytułowa kamizelka, którą narrator przedstawia na samym wstępie, urasta do roli niemal autonomicznego bohatera. Narrator kupił ją od Żyda handlującego starzyzną, ponieważ należała wcześniej do ludzi, którzy budzili jego zainteresowanie, ich historia zakończyła się smutno, ale, jak stwierdza narrator, człowiek niekiedy odczuwa potrzebę otaczania się przedmiotami, które wzbudzają smutek.
Było to zwyczajne, przeciętne młode małżeństwo - on niewysoki, tęgawy urzędnik pracujący całymi dniami w biurze i w domu, ona drobna, szczupła kobieta, dorabiająca korepetycjami i szyciem do niedużej mężowskiej pensji. Nie wyróżniali się niczym szczególnym, gdy w niedzielę, koło południa wychodzili na spacer. Prowadzili skromne, zabiegane życie i byli szczęśliwi, aż do momentu, gdy mąż zachorował. Początkowo miał to być lekki katar oskrzeli, ale chory był coraz słabszy, tracił też na wadze. W tym miejscu wkracza na scenę tytułowa kamizelka. Staje się ona nie tylko swoistym wskaźnikiem stanu zdrowia męża, ale także miernikiem miłości i ogromnej troski, jaką otaczają się nawzajem małżonkowie. Mąż, przeczuwając swój ciężki stan, a nie chcąc martwić żony, przesuwał sprzączkę przy kamizelce, by ukochana nie martwiła się tym, że chudnie. Ona zaś próbowała na swój sposób przekonać mężczyznę o tym, że wraca do zdrowia i nabiera ciała, skracając paski kamizelki. I tak oto zwyczajna część męskiej garderoby, znoszona, spłowiała i wytarta, stała się znakiem uczucia łączącego dwoje ludzi. Miłość ich jednak w niczym nie przypomina burzliwych porywów serc romantycznych kochanków. Prus pokazał w Kamizelce, iż prawdziwe uczucie może łączyć zwykłych ludzi, którzy muszą się liczyć z każdym groszem, nie jest ono jedynie przywilejem pięknych i bogatych. O jego sile stanowi nie gotowość do śmierci dla osoby ukochanej, ale chęć życia z nią w zgodzie i szacunku. O miłości tej nie mówi się w noweli słowami, świadczy o niej zachowanie bohaterów.
Kamizelkę zalicza się do arcydzieł nowelistyki - i ze względu na problematykę (pokazanie głębokiej ludzkiej miłości osadzonej w prozie życia), i ze względu na klasyczną kompozycję noweli, wykorzystującą tzw. motyw sokoła, czyli motyw organizujący fabułę utworu w każdej jej fazie. U Prusa jest nim tytułowa kamizelka. (Nazwa tego chwytu kompozycyjnego pochodzi od tytułu noweli Boccaccia Sokół, w której takim właśnie elementem organizującym fabułę był sokół).
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.