Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Rodzaj literacki: epika
Gatunek literacki: legenda hagiograficzna
Polska wersja utworu Legendy o świętym Aleksym jest wierszowaną, niekompletną przeróbką łacińskiego oryginału. Zachowany tekst, na którym widnieje data 1454, stanowi prawdopodobnie przetworzenie wcześniejszego przekładu. Autor Legendy... nie jest znany. Historia świętego Aleksego to motyw wędrowny, którego źródła odnaleźć można w Syrii (V-VI w.) i w Indiach. Postać głównego bohatera zyskała swą popularność w Europie Zachodniej i w Polsce dzięki pochodzącej z X wieku Homilii o św. Aleksym autorstwa św. Wojciecha. W naszej literaturze dowodem inspiracji Legendą stała się ludowa opowieść o polskim odpowiedniku Aleksego - Kazimierzu Korsaku, zapisana w XVIII wieku.
1. Apostrofa do Boga z prośbą o oczyszczenie autora z grzechów.
2. Opowieść o dzieciństwie Aleksego i jego rodzicach.
3. Młodość Aleksego oraz małżeństwo z Famijaną, córką cesarza.
4. Odejście Aleksego z dworu rodziców i rozpoczęcie życia pokutniczego.
5. Cud dokonany za przyczyną Aleksego - zejście Matki Boskiej z obrazu.
6. Kolejna podróż Aleksego, spowodowana jego rosnącą sławą.
7. Pobyt Aleksego na dworze rodziców i jego poniżenie.
8. Śmierć Aleksego oznajmiona biciem dzwonów.
9. Żona Aleksego wyjmuje z jego ręki list, dzięki któremu wszyscy poznają dzieje świętego.
Legenda o św. Aleksym rozpoczyna się apostrofą do Mesjasza, prośbą o rozum oraz oczyszczenie autora z grzechów, aby stał się on godnym opowiedzenia „żywotu jednego świętego”. Zadanie to rozpoczyna on od opisu dworu rodziców Aleksego, Eufamijana i Aglijas, mieszkających w Rzymie. Oprócz ogromnego bogactwa wyróżniała ich przede wszystkim troska o sieroty i wdowy oraz o pielgrzymów.
Następnym elementem legendy jest przedstawienie młodości Aleksego. W wieku dwudziestu czterech lat, na życzenie swego ojca, poślubił on córkę cesarza, księżniczkę Famijanę, otrzymując przy tym błogosławieństwo cesarza i papieża Innocentego, który osobiście udzielił młodym ślubu. Jednak w noc poślubną Aleksy zwrócił swojej małżonce pierścień i zdecydował się odejść od niej, by wieść życie w czystości. Młodej żonie zaleca służbę Bogu, troskę o biednych i szacunek wobec starszych. Famijana obiecuje wypełnić te prośby.
Kolejna część legendy to opowieść o tułaczce Aleksego. Jego odejście - które nastąpiło w całkowitej tajemnicy - wywołało wielki smutek. Nazajutrz po nocy weselnej Aleksy zebrał tyle złota i srebra, ile tylko mógł unieść, wsiadł na okręt i odpłynął. W kraju, do którego przybył, rozdał cały swój majątek ubogim i odtąd przestał się przyznawać do swego rodu. Wiódł życie pełne wyrzeczeń i ascezy, bardzo często się modlił, nawet z samego rana, jeszcze u progu zamkniętego kościoła. Za jego przyczyną dokonywało się wiele cudów, z których najważniejszy zdarzył się w kościele. Pewnego dnia Matka Boża zeszła z obrazu i nakazała kościelnemu wpuszczenie modlącego się w progu Aleksego do środka, aby nie cierpiał już dłużej na mrozie. Zadziwiony tym wydarzeniem kościelny sługa opowiedział wszem i wobec o tym, czego dokonał nieznajomy przybysz. Wśród mieszkańców miasta rosła cześć dla Aleksego. Wieść o ascecie, którego uważano powszechnie za świętego, rozchodziła się bardzo szybko. Dotarła nawet do Eufamijana, który wysłał posłańców do Aleksego, ci jednakże go nie rozpoznali. Sam Aleksy nie był zadowolony ze swej chwały, dlatego wyjechał najpierw do Syrii, a potem Boża opatrzność zaprowadziła go do Rzymu. Tu zdecydował się wrócić na dwór ojca, nie dając się jednak poznać. Powołując się na imię Aleksego, poprosił Eufamijana o schronienie i na jego dworze spędził szesnaście lat, doznając różnych upokorzeń - odziewał się w łachmany, mieszkał pod schodami, wylewano na niego pomyje.
Ostatnim elementem tej legendy jest opis śmierci świętego. Aleksy doskonale zdawał sobie sprawę z tego, że wkrótce umrze, dlatego też, póki był świadomy swych czynów, opisał swoje życie. Okoliczności śmierci Aleksego potwierdziły jego świętość - nagle w Rzymie same zaczęły dzwonić wszystkie dzwony. Przyczynę tego niezwykłego zdarzenia wskazało mieszkańcom Rzymu niewinne dziecko. Na miejsce śmierci Aleksego przybyli w całym majestacie cesarz i papież. Nikt jednak z całego grona znakomitych osób nie mógł wyjąć z zaciśniętej ręki zmarłego jego ostatniego listu. Mogła to uczynić tylko jego żona: „Przeto, iż był jeden od drugiego czyst”. Dzięki temu listowi wszyscy zgromadzeni poznali całą świętość Aleksego. Została ona zresztą wkrótce potwierdzona w sposób nadprzyrodzony, przez liczne uzdrowienia, które dokonały się przy ciele zmarłego.
Jednym z najbardziej rozpowszechnionych osobowych wzorców epoki średniowiecza był ideał ascety, człowieka świadomie umartwiającego się i rezygnującego z uroków doczesnego życia w imię osiągnięcia świętości. Propagowanie takiej postawy ludzkiej wiązało się z dominacją Kościoła w życiu społecznym, prywatnym i kulturalnym. Duchowieństwo głosiło moralność życia ludzkiego i zwracało uwagę wiernych na boski i duchowy aspekt życia. Doczesna egzystencja oznaczała jedynie okres poprzedzający życie wieczne. Technikę i zasady tego przygotowania do śmierci określano mianem praeparatio ad mortem lub ars moriendi (sztuka umierania). Bardzo często w wiekach średnich owa asceza przybierała charakter jawny, stając się cierpieniem na pokaz. Doskonałość przyszłego świętego objawiała się w umartwianiu lub dobrych uczynkach.
Na tle średniowiecznego ideału ascety św. Aleksy stanowi pod pewnymi względami wyjątek. Jego asceza i śmierć są ciche i ukryte przed oczami najbliższych. Aleksy dobrowolnie wyrzeka się swojego pochodzenia, młodej żony i majątku. Opuszcza dom rodzinny i, mimo że w każdej chwili może powrócić, z pokorą znosi biedę, upokorzenia i tułaczkę. A wszystko to czyni na chwałę Bożą („prze Bog rad”). Aleksy umiera świadomie i samotnie, zgon jest dla niego wybawieniem, etapem przejścia do życia wiecznego. Stosunek bohatera do śmierci to idealny przykład „ars moriendi”. Postać ascety z jego pokornym znoszeniem upokorzeń i cierpień przywodzi na myśl osobę Chrystusa. List, który pisze Aleksy przed śmiercią, nie jest rozrachunkiem z doczesnymi sprawami, ale niejako rachunkiem sumienia i autobiografią. Umieranie bohatera opisane jest w sposób prosty i spokojny; odchodząc z tego świata, Aleksy zwraca duszę swemu Stwórcy („Bogu duszę dal”).
Świętość bohatera oznajmiają cudowne znaki. Jeszcze za życia Aleksego cudowny obraz wzywa go do kościoła i natychmiast bohater staje się przedmiotem kultu. Szybko jednak ucieka od sławy i popularności. Śmierć Aleksego zostaje oznajmiona przez bicie dzwonów, które same z siebie, nie poruszane przez nikogo głoszą żałobne wydarzenie Rzymowi. Do ciała świętego doprowadza mieszkańców tajemnicze, nieznajome dziecko, którego niespodziewane pojawienie się sugerować może znak niebios. Zwierzchnicy Kościoła (papież, kardynałowie) i państwa (cesarz) udają się, by w procesji uczcić świętego. Martwe ciało Aleksego nabiera uzdrowicielskiej mocy ( „Który le chorobę miał / Natemieście zdrów ostał”). Historia Aleksego miała stać się dla współczesnych lekcją pobożnego życia, propagowaniem postawy człowieka całkowicie oddanego Bogu, przykładem właściwej hierarchii wartości.
Jednym z najpopularniejszych bohaterów literatury średniowiecza był święty, którego wzniosłe i cnotliwe życie opisywano w zazwyczaj anonimowych legendach, łączących w sobie motywy hagiograficzne (zaczerpnięte z żywotów świętych) oraz elementy podań. Forma legendy wykształciła się w średniowieczu jako jedna z odmian hagiografii (z gr. hagios - święty, graphein - pisać), dziedziny piśmiennictwa, zajmującej się opisywaniem życia świętych i męczenników, których Kościół stawiał za wzór żyjącym. Nazwa pojęcia pochodzi od łacińskiego terminu legere (czytać). Legendy, pierwotnie odczytywane były w dniu poświęconym określonemu świętemu, w klasztorze, w czasie posiłków. Utwory łączyły w sobie elementy posiadające znamiona prawdopodobieństwa z wydarzeniami fantastycznymi (cuda, niezwykłe przygody bohaterów, ingerencje sił nadprzyrodzonych). Legendy, pisane najczęściej prozą, ale też wierszem, układano w zbiory, przygotowywano także ich skrócone wersje do powszechnego użytku. Najpopularniejszym zbiorem legend jest, pochodząca z drugiej połowy XIII wieku Złota legenda Jakuba de Voragine. Do najsławniejszych polskich utworów tego typu należą Legenda o św. Aleksym, legendy o św. Dorocie, św. Stanisławie i in.
Utwór, napisany ośmiozgłoskowcem, przypomina rytmizowaną prozę. Narracja jest sucha, beznamiętna, nie wyrażająca emocji. Postać Aleksego, pozbawiona psychologicznej głębi, miała być w zamyśle autora dydaktycznym przykładem dla żyjących i uosobieniem zasad życia ascetycznego. Śmierć Aleksego przedstawiona została rzeczowo, bez podania psychologicznego aspektu umierania. Tekst praktycznie pozbawiony jest środków stylistycznych, nieliczne epitety („ wielki dziw”) nie służą plastyce obrazowania. Polski przekład legendy to wersja niepełna. Zabrakło tutaj opisu uroczystości pogrzebowych (w trakcie których ciało świętego wykazuje niezwykłe właściwości) oraz informacji o wybudowaniu grobowca.
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.