Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Rodzaj literacki: epika
Gatunek literacki: dialog średniowieczny
Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią, nieznanego autorstwa, jest jednym z najdłuższych średniowiecznych polskich tekstów wierszowanych. Utwór, wg BrÜcknera, stanowi nawiązanie do łacińskiego traktatu pod tym samym tytułem. Rękopis, pochodzący z XV wieku, zaginął w czasie II wojny światowej i odtworzony został na podstawie wersji tekstu z XVI stulecia.
1. Prośba do Boga o pomoc w spisaniu dzieła i apel do ludzi, aby z uwagą je przeczytali.
2. Historia mistrza Polikarpa, który prosił Boga o dar ujrzenia Śmierci za życia.
3. Wizerunek Śmierci jako rozkładającego się niewieściego trupa.
4. Mowa Śmierci dotycząca jej nieuchronności i małego znaczenia człowieka wobec jej wszechmocy.
5. Śmierć opowiada o nagrodzie, jaką po śmierci otrzymają ludzie dobrzy.
6. Refleksja Śmierci nad marnością i przemijalnością ludzkich poczynań.
Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią jest najciekawszym średniowiecznym utworem polskim. Ma formę dialogu liczącego 498 wierszy. Jej anonimowy autor zaczyna od inwokacji do Boga i prośby o pomoc w napisaniu dzieła. Potem opowiada historię Mistrza Polikarpa, który prosił Boga o łaskę oglądania Śmierci. Ukazała mu się, gdy sam modlił się w kościele. Wygląd zewnętrzny Śmierci ukazany w dialogu nawiązuje do jej średniowiecznych wizerunków z tzw. Tańca śmierci. Przedstawiona jest jako rozkładający się trup kobiecy, okryty chustą. Opis jej jest realistyczny, a postać groźna i groteskowa jednocześnie. Na prośbę Mistrza Polikarpa Śmierć opowiada swe dzieje, począwszy od narodzin w raju, gdy Ewa zerwała jabłko i podała je Adamowi. Odpowiada także na jego pytanie dotyczące powszechności Śmierci, możliwości jej powstrzymania przez lekarzy, sposobów na to, by ujść jej mocy, a także roli Śmierci na Sądzie Ostatecznym. Z jej słów wynika, że ma ona moc nad wszystkimi ludźmi, szczególnie nad grzesznikami, bez względu na ich zamożność i status społeczny. Jej działalność można jednak uznać za pożyteczną, gdyż porządkuje normy moralne, zgładzając grzeszników, wśród których wyróżnieni są mordercy, okrutnicy, rozpustne kobiety, niesprawiedliwi sędziowie, a także inni łamiący śluby, żyjący w pijaństwie i rozwiązłości. Rozmowa w wersji polskiej jest urwana. Jej koniec znamy z przeróbki ruskiej. Mistrz pytał o Sąd Ostateczny, a Śmierć poradziła mu, by służył Bogu, bo gdy przyjdzie po raz drugi, to go pozbawi życia.
W dialogu widoczne są elementy satyry, a jego szczególny związek z życiem objawia się tam, gdzie występują rysy obyczajowe. Przedstawienie postaci jest barwne, żywe - nawet Śmierć jest ruchliwa i pełna energii - i plastyczne, a urywki satyryczne pełne humoru. Cały utwór, poprzez ukazanie tzw. czterech rzeczy ostatecznych (śmierć, Sąd Ostateczny, niebo, piekło) nabiera przy tym cech moralizatorskich.
„Taniec śmierci”, jeden z najpopularniejszych motywów średniowiecznej sztuki, pojawił się, głównie w literaturze i malarstwie w XIV wieku we Francji i w Niemczech (danse macabre, der Totentanz), a następnie w wieku XV rozprzestrzenił się w innych krajach Europy. Motyw ten ukazywał upersonifikowaną śmierć, najpierw w postaci rozkładającego się trupa, a w późniejszych czasach szkieletu, która pociągała za sobą do tańca ludzi wszystkich stanów. „Taniec” symbolizować miał potęgę śmierci, wobec której wszyscy ludzie niezależnie od pochodzenia, majątku i stanowiska stają się sobie równi. Pierwotnie udział w tańcu brały dwadzieścia cztery osoby, ustawione według hierarchii swojej ziemskiej ważności.
Rozmowa... zawiera plastyczny obraz Śmierci, wciągającej w wir taneczny zarówno mądrych, jak i głupich, młodych i starych, bogatych i biednych, duchownych i świeckich, władców i poddanych. Idea polskiego średniowiecznego tekstu w pełni potwierdza wymowę „tańców śmierci”: ukazuje marność i przemijalność doczesnego życia oraz równość wszystkich w obliczu zgonu.
Polikarp to człowiek uczony (na co wskazuje określenie Mistrz), który jednak nie jest zbyt inteligentny i mądry. Jak każdy boi się śmierci i naiwnie wierzy, że można jej uniknąć. Dlatego pragnie ją ujrzeć i poznać jej istotę. Gdy Śmierć pojawia się, przerażony Polikarp pada na ziemię. W trakcie rozmowy z alegoryczną postacią Mistrz coraz bardziej zaczyna się bać. Argumenty Śmierci o moralności ludzkiego życia nie docierają do niego, ciągle ma nadzieję, że jego własny indywidualny byt może zostać uratowany i dlatego zadaje rozmówczyni pytanie:
„Mógł li by się skryć przed tobą,
Gdybych się w ziemi chował,
Albo twardo zamurował?”.
Polikarp do końca pragnie ochronić swoją tożsamość, niepewny, zagubiony i przerażony, nie potrafi przyjąć do świadomości oczywistych prawd. Odrzuca postawę rezygnacji i zgody wobec panującego porządku rzeczy. W swej naiwności i przerażeniu jest postacią śmieszną.
Śmierć w Rozmowie... jest przedstawiona tak jak w „tańcach śmierci” w postaci rozkładającego się trupa kobiety. Autor szczegółowo, w naturalistyczny sposób, opisuje jej odrażający wygląd. Mimo że w trakcie rozwoju akcji Śmierć nie zmienia swojej powierzchowności, to przerażenie wywołane jej widokiem powoli maleje. Czytelnik zaczyna oswajać się z nią, dostrzega jej słabości i śmieszności. Rozmówczyni Polikarpa cechuje się dużym temperamentem i energią. W zależności od nastroju ciągle zmienia swoje zachowania. Czasami jest wobec Mistrza pobłażliwa, innym razem złości się i gniewa. Wymachuje kosą, krzyczy, ironizuje na temat ludzkich przywar. Niektóre z jej uwag dają satyryczny obraz społeczeństwa czasów średniowiecza, głównie zaś upadku moralności wśród duchowieństwa. Śmierć, gadatliwa i pyszna, chwali się swoimi osiągnięciami, ale samochwalstwo przydaje jej śmieszności i czyni mniej groźną. Obraz Śmierci ukazany w Rozmowie... ma charakter groteskowy. Odrażający wygląd i groza rozmówczyni Polikarpa łagodzone są przez jej słabości i komizm postaci. W ten sposób Śmierć staje się czytelnikowi bliższa, bardziej oswojona, nie budzi już takiego strachu. Obnażając słabości, ale i nie tracąc nic ze swojej potęgi, jest bardziej ludzka; jednocześnie wielka i mała, przerażająca i zabawna.
Dominacja Kościoła i religii w życiu społeczno-kulturalnym średniowiecza wpłynęła na ukształtowanie postawy człowieka, który doczesne życie traktował jako „marność”, a śmierć jako bramę do wieczności. Ludzka egzystencja na ziemi miała być jedynie etapem przygotowującym do prawdziwego życia w niebie. Ciągła myśl o Bogu i sprawach duchowych nakazywała podjęcie działań, które prowadziłyby do wiecznej chwały. Kultura średniowiecza wypracowała szereg zasad określających pobożne i cnotliwe życie na ziemi, zdominowane świadomością nieuniknionej śmierci, która nie oznaczała kresu wszystkiego, ale początek prawdziwego życia. Ciągła myśl o śmierci ( memento mori - pamiętaj o śmierci) oraz konieczność właściwego przygotowania się do życia wiecznego (praeparatio ad mortem - przygotowanie do śmierci) wyznaczały egzystencję człowieka średniowiecza.
Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią w pełni odpowiada idei „praeparatio ad mortem”. W perspektywie wieczności nieważne są ziemskie przywileje i zaszczyty, wszyscy umierający są sobie równi. Śmierć poucza Mistrza, jak należy żyć, aby uniknąć piekielnych mąk i dostąpić chwały niebieskiej. Jedynie cnotliwe życie i wierne służenie Bogu zapewnia wieczne szczęście. Człowiek, który nie zna godziny swojego zgonu, powinien przez całe życie przygotowywać się do śmierci, gdyż nie wiadomo, kiedy ona po niego przyjdzie. W Rozmowie... nieustannie podkreśla autor potęgę śmierci i niemożności ucieczki przed nią.
Rozmowa... napisana rymowanym ośmiozgłoskowcem składa się z około pięciuset wierszy. Jej walory artystyczne stanowi bogate, często dosadne słownictwo, plastyka obrazowania, zmysł dramaturgiczny, umiejętnie przeprowadzona analiza ludzkich stanów. Utwór napisany został stylem prostym, komunikatywnym; akcja toczy się wartko i przypomina jednoaktowy dramat. Powagę tematu równoważy humor, ironia i groteska. Realizm utworu przejawia się w barwnych, satyrycznych obrazach ówczesnego życia społecznego. Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią stanowi jeden z najdoskonalszych przykładów średniowiecznej poezji polskiej, jest dydaktyczno-moralnym poematem o charakterze satyrycznym.
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.