Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Rodzaj literacki: liryka
Gatunek liryki: pieśń
Twórczość w języku polskim rozpoczyna Bogurodzica. Jest to średniowieczna polska pieśń maryjna, która zachowała się w kilku odpisach. Najstarszy tekst, tzw. krakowski I, pochodzący z 1407 roku, wydrukowany został w 1506 r. w Statucie Łaskiego (jest to równocześnie pierwszy druk utworu poetyckiego w języku polskim). Wersja ta obejmuje dwie zwrotki. Następny odpis; tekst krakowski II (1408) składa się z 14 zwrotek, a kolejny, warszawski, z 19. Pierwotna wersja utworu wzbogacona została o pieśni: wielkanocną i pasyjną oraz litanie do różnych świętych. Autorstwo i data powstania pieśni wywołują do dzisiaj spory wśród krytyków. Według Jana Długosza Bogurodzica śpiewana była jako pieśń bojowa pod Grunwaldem (1410), miała być także pierwszym koronacyjnym hymnem Jagiellonów. Autorstwo pieśni przypisywano początkowo św. Wojciechowi, jednakże teoria ta upadła, gdyż biskup czeski przebywał w Polsce zbyt krótko, aby móc pisać po polsku. Niektórzy wiązali powstanie Bogurodzicy z kulturą bizantyjską lub grecką, a także z poezją starocerkiewną. Badacze literatury określali czas powstania pieśni w granicach od X-XIV wieku; prawdopodobnie utwór napisany został około XIII stulecia.
Tekst wyraża skierowaną do Matki Boskiej prośbę o wstawiennictwo u jej syna, aby odpuścił ludziom grzechy. W drugiej zwrotce zbiorowy podmiot zwraca się bezpośrednio do Chrystusa, by za sprawą Jana Chrzciciela zapewnił ludziom na ziemi dostatek („zbożny pobyt”). W tekście odnaleźć można odwołanie do symbolicznej wymowy kwadratu, czyli magicznej liczby cztery. Matka Boska (pośredniczka), Jan Chrzciciel, Chrystus i Bóg symbolizują cztery cnoty: umiarkowanie, roztropność, sprawiedliwość, męstwo.
Najstarsza wersja pieśni składa się z dwóch zwrotek oraz refrenu (Kyrie elejson). W pierwszej pojawia się apostrofa do Matki Boskiej, w drugiej do Chrystusa. Podmiot utworu jest zbiorowy („Ziści nam”) a wiersz ma charakter modlitewnej prośby. Bogurodzica jest przykładem najstarszego polskiego systemu wersyfikacyjnego, zwanego wierszem intonacyjno-zdaniowym. Średniowieczny wiersz jest bezprzerzutniowy, co oznacza iż wers równa się z reguły zdaniu lub jego logicznej części. Tekst ma charakter meliczny (przeznaczony był do wykonywania przy akompaniamencie muzyki). Wersy składają się z nierównej liczby sylab (asylabiczność). W tekście występują rymy, głównie gramatyczne, umieszczone wewnątrz wersów lub w klauzulach (końcowe fragmenty wersów cechujące się stałą budową, wyznaczone przez akcent, układ graficzny lub rym). Intonacja wersów ma charakter wznosząco-opadający.
Bogurodzica jest jednocześnie jednym z najstarszych zabytków języka polskiego. Odnaleźć w niej można archaizmy (wyrazy, które wyszły z użycia) leksykalne: Bogurodzica (Bogarodzica), gospodzin (pan), dziela (dla), bożyc (syn Boga), zbożny (pobożny, bogobojny, dostatni), przebyt (przebywanie); fonetyczne - formy bez przegłosu: zwolena, sławiena; fleksyjne - użycie mianownika w funkcji wołacza: Bogurodzica, dziewica, formy trybu rozkazującego: spuści, zyszczy; składniowe - składnia bezprzyimkowa: Bogiem sławiena (przez Boga), A dać raczy, jegoż prosimy (to dać racz, o co prosimy).
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.