Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Zapamiętaj!
Fraszka - krótki i zwięzły utwór poetycki, często o treści żartobliwej lub satyryczno-humorystycznej. Nazwa (z włoskiego: frasca - drobiazg, głupstewko) została wprowadzona do literatury polskiej po raz pierwszy przez Jana Kochanowskiego.
Zbiór poetycki Jana Kochanowskiego, wydany w Krakowie w 1584 roku pod tytułem Fraszki, zawiera ponad 300 utworów o różnorodnej tematyce. Ukazuje zarówno środowisko dworskie, sylwetki przyjaciół i znajomych poety, jak również urok i ciepło życia w Czarnolesie. Zawiera refleksje na temat przyjaźni, miłości, pracy pisarskiej, piękna przyrody. Wiele jest we fraszkach żartu, dowcipu, zabawnych sytuacji i scenek obyczajowych. Wyłania się z nich wizerunek człowieka Renesansu, który odkrywa i docenia urodę doczesnego ziemskiego świata, zachowując jednocześnie szacunek i podziw wobec doskonałego Boga - Stwórcy.
Ta krótka, dwuwersowa fraszka zawiera skargę zakochanego mężczyzny na nieczułość i obojętność ukochanej. Jej oziębłość i „twardość” serca została tu porównana do diamentu - kamienia pięknego, ale najtwardszego. Poeta posłużył się przenośnią - w sercu kobieta nosi „twardy krzemień”, więc choć gotowa oddać mu drogocenny pierścień w dowód miłości, podmiot mówiący wolałby szczere uczucie.
Fraszka należy do kręgu dworskich - to zabawa, flirt dworzanina z piękną panną. Kochanowski zastosował rymy parzyste dokładne: krzemień - przemień; wersy liczą po 13 sylab ze średniówką po siódmej sylabie.
Fraszka ma formę ośmiowersowego monologu, w którym podmiot liryczny ocenia swoje życiowe dokonania. Mówiąc o swojej „pracy” i boskim „zdarzeniu”, pozostaje świadomy własnych osiągnięć, ale największą zasługę przypisuje wszechobecnemu Bogu, który jest adresatem fraszki.
Życie w Czarnolesie uznaje poeta za udane i szczęśliwe. Czuje się tu dobrze jako ziemianin i poeta, mąż i ojciec. Dziękuje Bogu za zdrowie, zamożność i talent. Innym ludziom pozostawia starania o „marmurowe pałace” i „szczery złotogłów”. Sam postanawia zadowolić się tym, co już osiągnął; obce jest mu pragnienie sławy czy wysokich godności. Pragnie pozostać nadal w „gniaździe ojczystym” pod opieką Stwórcy. Za największą życiową wartość uznaje zachowanie spokoju wewnętrznego. Jego osiągnięcie jest możliwe tylko wtedy, gdy człowiek żyje uczciwie, otoczony „ludzką życzliwością”, jest samodzielny, niezależny, samowystarczalny (uwaga: te wartości są również wysoko cenione w Biblii).
Z refleksji podmiotu lirycznego wyłania się określony wzór osobowy - człowieka skromnego i uczciwego, dla którego sens życia sprowadza się do przestrzegania kilku podstawowych wartości: szanowania ojczyzny i rodzinnego domu, dbałości o zdrowie i szacunek otoczenia, zapewnienia sobie spokojnej i godnej starości dzięki wcześniejszym zasługom.
Bóg, do którego podmiot liryczny kieruje swe prośby, nie ma cech stwórcy groźnego i surowego, karzącego nieubłaganie za najmniejsze przewinienie czy odstępstwo. Okazuje się raczej istotą opiekuńczą i sprawiedliwą, bliską ludziom. Ta bliskość Boga pozwala ludziom na harmonijne doskonalenie wewnętrzne, które w efekcie prowadzi do osiągnięcia życiowego zadowolenia.
Utwór kończy się puentą - poeta pragnie spokojnego życia w Czarnolesie.
Fraszka jest poetyckim opisem lipy - drzewa bardzo pożytecznego dla jej właścicieli. Upersonifikowana lipa zwraca się do przechodnia w apostrofie zachęcającej do odpoczynku w cieniu jej liści.
Zapamiętaj!
Personifikacja (inaczej: uosobienie) - odmiana przenośni, nadawanie cech ludzkich przedmiotom, roślinom, zwierzętom, zjawiskom.
Apostrofa - uroczysty, bezpośredni zwrot do adresata, często fikcyjnego.
Drzewo obiecuje chłód i spokój, wygodę i ciszę. W jego konarach znajdują schronienie ptaki, z jego kwiatów pszczoły „biorą miód”. Lipa - element wielkiego świata przyrody życzliwego człowiekowi - jest świadoma swojej wartości:
„Jabłek wprawdzie nie rodzę, lecz mię pan tak kładzie
Jako szczep napłodniejszy w hesperyjskim sadzie”.
Powyższe słowa są odwołaniem do mitologii greckiej (zjawisko bardzo częste w okresie Renesansu). W ogrodzie mitycznych Hesperyd rosły drzewa o złotych jabłkach. Porównanie lipy do hesperyjskiego drzewa podkreśla jej wyjątkowość i szczególne znaczenie.
Utwór jest poetycką pochwałą piękna przyrody, które pozwala człowiekowi zapomnieć o codziennych troskach. Niezwykłe drzewo, o cennych właściwościach, symbolizuje bezpieczeństwo i harmonię, jakie zapewnić może człowiekowi spokojna egzystencja na wsi. Kochanowski wielokrotnie podkreślał dobrodziejstwa płynące z pobytu w Czarnolesie. Fraszka Na lipę należy do grupy utworów świadczących o niewątpliwym przywiązaniu poety do pełnego spokoju życia na wsi. Jest pod względem treści podobna do fraszek Na dom w Czarnolesie i Na zdrowie.
Jest to fraszka o wymowie filozoficznej, liczy dwa wersy i została napisana jedenastozgłoskowcem o rymach parzystych: chcieli - szaleli. Podmiot liryczny zawarł w bardzo krótkim tekście ważną prawdę: fantazja, szaleństwa, zabawy, porywy uczuć to przywilej młodości. Każdy człowiek przeżywa ten okres życia podobnie. Nic tego nie zmieni, a kto chciałby krytykować, musi pamiętać, że szaleństwa młodości są tak oczywiste jak wiosna w cyklu zmian pór roku. Poeta porównał młodość z wiosną.
Fraszka, napisana lekko i wdzięcznie, jest poetyckim wywodem na temat wartości zdrowia w życiu człowieka. Opatrzone epitetem „szlachetne”, nazwane „drogim klejnotem” zdrowie zdecydowanie, zdaniem poety, przewyższa inne wartości. Przeciwstawione majątkowi, młodości, urodzie, wysokim urzędom i godnościom, triumfuje, bowiem:
„Gdzie nie masz siły,
I świat niemiły”.
Utwór zawiera także istotną życiową przestrogę - najczęściej znaczenie zdrowia uświadamiamy sobie, gdy go zabraknie. Udowodnienie powyższej tezy stanowi główną część utworu. Podmiot liryczny używa argumentów wykazujących nieprzydatność innych wartości w życiu człowieka chorego. Stwierdza, że majątek, władza czy młodość są niewątpliwie istotne, lecz cieszyć mogą tylko wtedy: „Gdy zdrowie w cale” (w cale - w całości).
Ta fraszka ma wymowę filozoficzną, jej tematem jest potęga miłości. Poeta użył tu charakterystycznego dla przedstawiania miłości toposu - miłość to amor, ma skrzydła (zapewne także łuk), stąd jej określenie „lotny”. Człowiek wobec niej jest bezsilny, każdy choć raz w życiu jest zakochany i wtedy sam może się przekonać o sile tego uczucia, przed którym nie ma schronienia ani ucieczki - poucza autor.
Utwór liczy dwa trzynastozgłoskowe wersy o rymach parzystych dokładnych: schronić - dogonić. Tekst można podzielić w następujący sposób: I wers - teza; II wers - argument (w formie pytania retorycznego).
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.