Trzej Muszkieterowie (A. Dumas)

Streszczenie szczegółowe

Akcja Trzech muszkieterów rozpoczyna się w poniedziałek 7 kwietnia 1625 roku. Wtedy to d’Artagnan, który ukończył 18 lat, zamierza zrealizować swoje wielkie marzenie. Chłopak pragnie zostać muszkieterem. Tradycji takich w rodzinie nie ma, ale jego ojciec przyjaźnił się kiedyś z kapitanem muszkieterów. D’Artagnan z listem polecającym od ojca opuszcza swoją rodzinę i wyrusza do Paryża. W trakcie podróży wdaje się w pierwszą potyczkę ze sługami człowieka z blizną na twarzy. Ranny D’Artagnan traci swój list polecający, decyduje się jednak udać w dalszą podróż.

Kiedy dociera do Paryża, przyjmuje go kapitan Treville. Obiecuje chłopakowi przyszłość wśród muszkieterów. Chłopak zauważa swoich oprawców i udaje się za nimi w pościg. Podczas niego wpada na Atosa, Portosa i Aramisa. Wszyscy trzej wyzywają go więc na pojedynek. Jako pierwszy do walki staje Atos. Walka szybko jednak zostaje przerwana. Na placu pojawiają się ludzie Richelieu. Za złamanie zakazu pojedynkowania się straż chce aresztować muszkieterów, ci jednak szybko pokonują straż kardynała. D’Artagnan walczy z nimi, czym zyskuje sobie sympatię całej trójki. Bohater ostatecznie wstępuje do straży królewskiej. Żona gospodarza, u którego mieszka – piękna Konstancja Bonacieux, szwaczka i powiernica królowej, zostaje porwana. Mąż dziewczyny prosi o pomoc chłopaka, który oczywiście nie odmawia, tym bardziej że zdążył się już w niej zakochać.

Dowiadujemy się, że związek królowej Anny i Ludwika XIII nie jest udany. Kobieta oddaje swoje serce premierowi Anglii – Diukowi Buckingham. Konstancja pomaga królowej w spotkaniu z ukochanym. Królowa daje Diukowi w prezencie diamenty, które wcześniej podarował jej Ludwik. Informacja o tym dociera do Richelieu, który sprytnie nakłania króla, aby poprosił żonę o założenie biżuterii na najbliższy bal. W tym samym czasie wysyła do Anglii swojego szpiega – Milady, której udaje się ukraść dwa diamenty. Z nimi w ręku kardynał próbuje szantażować Annę. D’Artagnan i muszkieterowie udają się do Londynu, aby odzyskać diamenty. Na polecenie Buckinghama wynajęty przez niego jubiler wykonuje kopię brakujących dwóch diamentów. Muszkieterom udaje się uratować królową przed demaskacją i gniewem króla.

Cała akcja zwraca uwagę Richelieu. Chcąc osłabić królewską stronę, proponuje on D’Artagnanowi przejście do straży kardynalskiej. Ten jednak odmawia. W odwecie kardynał zleca porwanie Konstancji. W poszukiwaniach pomagają muszkieterowie. Niestety nic to nie daje. W międzyczasie D’Artagnan wdaje się w kolejny spór. Tym razem z Anglikiem, hrabią de Winter, który po przegranej i oszczędzeniu życia przez chłopaka, poznaje go ze swoją szwagierką – Milady de Winter. To słynny kobiecy szpieg Richelieu. D’Artagnan niby to wie, ale szybko ulega urokowi kobiety. Oprzytomnienie przynosi list do hrabiego Wardes, który upewnia D’Artagnana, że to właśnie tego człowieka kocha Milady. Aby wygrać z Milady i Richelieu, aspirujący do muszkieterów chłopak uwodzi Kitty – pokojówkę, dzięki której zyskuje dostęp do Milady. Spędza z nią noc, udając jej ukochanego, dzięki czemu udaje mu się przechwycić listy do ukochanego Milady. Na jeden z nich odpisuje w niewybredny sposób, co sprawia, że Milady prosi go, aby zabił Wardesa. Wtedy jednak muszkieter ujawnia się jako ten, który spędził z nią noc. Kobieta próbuje go zabić. Oczywiście nie udaje jej się to. D’Artagnan rozpoznaje kobietę po wypalonym na jej ramieniu symbolu przestępców. Okazuje się, że Milady to żona Atosa, która została skazana na powieszenie, ale udało jej się zbiec.

Muszkieterowie zostają wezwani do La Rochelle z powodu oblężenia miasta. Trwa wojna. Muszą się jednak samodzielnie wyposażyć. Aby to zrobić, D’Artagnan sprzedaje pierścień z szafirem. Ma go od Milady. Atos rozpoznaje kamień, który ofiarował żonie. Cała historia wychodzi na jaw. W drodze do La Rochelle D’Artagnan kilkukrotnie jest atakowany z rozkazu Milady. Do muszkieterów dociera wiadomość o wtrąceniu Konstancji do więzienia, ratunku ze strony królowej i bezpiecznej kryjówce dziewczyny. Podczas kolejnego zamachu na życie D’Artagnana, muszkieterowie poznają miejsce pobytu Milady. Z ukrycia obserwują kobietę, która w jednym z zajazdów rozmawia z Richelieu. Zawierają układ. Ona zabije Buckinghama, a w zamian otrzyma dokument, który zapewni jej bezpieczeństwo. Każde jej działanie będzie bowiem usprawiedliwione jako działanie na rzecz kraju. Po wyjściu Richelieu Atos staje przed żoną i chce odzyskać dokument. Pod groźbą śmierci Milady się ugina.

Atos przekazuje dokument D’Artagnanowi, ponieważ twierdzi, że może się jeszcze przydać. Wojna z Anglią uniemożliwia muszkieterom ratowanie Buckinghama. Wysyłają służącego D’Artagnana z listem do hrabiego de Winter z prośbą, aby zapanował nad szwagierką. Udaje się schwytać Milady i zamknąć ją w zamku. Na jej strażnika zostaje wyznaczony purytanin o surowej moralności. Wszyscy są pewni, że tym razem Milady nie uda się uciec.

D’Artagnan wsławia się podczas obrony La Rochelle. Zostaje więc przyjęty przez Treville’a do oddziału muszkieterów. Królowa informuje D’Artagnana, że Konstancja jest w klasztorze niedaleko Bethune. Muszkieterowie ruszają po nią.

Niestety nikt nie przewidział, że Milady będzie umiała wykorzystać szczere oddanie religii Feltona do swoich celów. Przekonuje ona swojego dozorcę, że Buckingham jest złym człowiekiem, którego trzeba potępić. Pod jej wpływem Felton nie tylko zabija premiera, ale i uwalnia Milady, która wraca do Francji, jednak postanawia się ukryć do czasu otrzymania nagrody od Richelieu. Trafia do tego samego klasztoru, w którym na ratunek czeka Konstancja. Kobieta zaprzyjaźnia się z hrabiną, opowiada jej o swojej miłości do D’Artagnana. Milady ma więc okazję do zemsty. Podaje truciznę Konstancji i ucieka przed przyjazdem muszkieterów. Konstancja umiera w ramionach zrozpaczonego D’Artagnana.

Do Francji dociera szwagier Milady. Informuje o śmierci Buckinghama i jej okolicznościach. Muszkieterowie odnajdują w końcu Milady. Zostaje ona skazana na śmierć za otrucie Konstancji, nieudane próby zabójstwa d'Artagnana, podżeganie do zabójstwa Buckinghama, a także zamordowanie swojego męża – hrabiego de Winter. Do tego Atos sprowadza człowieka w czerwonej pelerynie, kata z Lille, który dopełnia historię Milady. Kobieta żyła w zakonie, ale uwiodła księdza, który był bratem opowiadającego tę historię kata. Ksiądz, uciekając, ukradł święte relikwie, za co został wtrącony do więzienia. Milady jednak uciekła. Tym razem jednak jej los się dopełnia i zostaje skazana na śmierć.

D’Artagnan zostaje porucznikiem. Atos przechodzi na emeryturę, Portos się w końcu żeni, a Aramis zostaje księdzem.

Streszczenie krótkie

Akcja Trzech muszkieterów rozpoczyna się w poniedziałek 7 kwietnia 1625 roku. Wtedy to d’Artagnan wyrusza do Paryża, ponieważ pragnie zostać muszkieterem. Otrzymuje od ojca list polecający do kapitana muszkieterów, z którym ten kiedyś się przyjaźnił. W trakcie podróży wdaje się w potyczkę, w wyniku której traci swój list polecający, decyduje się jednak udać w dalszą podróż. 

W Paryżu przyjmuje go kapitan Treville. Podczas rozmowy chłopak zauważa swoich oprawców. W czasie pościgu wpada na Atosa, Portosa i Aramisa. Wszyscy trzej wyzywają go więc na pojedynek. Walka szybko jednak zostaje przerwana przez ludzi Richelieu. Muszkieterowie szybko pokonują straż kardynała. D’Artagnan wstępuje do straży królewskiej. Żona gospodarza, u którego mieszka – Konstancja Bonacieux, szwaczka i powiernica królowej, zostaje porwana. D’Artagnan angażuje się w jej poszukiwania. Dziewczynę udaje się odnaleźć.

Związek królowej Anny i Ludwika XIII nie jest udany. Kobieta kocha Diuka Buckinghama, któremu w dowód miłości daje biżuterię z diamentami sprezentowaną jej przez Ludwika. Szybko dowiaduje się o tym Richelieu. Manipuluje królem, aby ten poprosił królową o założenie biżuterii. W tym czasie Milady – szpieg kardynała, kradnie z kolii dwa diamenty, co jeszcze bardziej komplikuje sprawę. D’Artagnan i muszkieterowie odzyskują jednak biżuterię. Honor królowej zostaje uratowany.

Richelieu proponuje D’Artagnanowi przejście do straży kardynalskiej. Ten jednak odmawia. Rozwścieczony kardynał zleca porwanie Konstancji. D’Artagnan wdaje się natomiast w spór z hrabią de Winter, szwagrem Milady de Winter – szpiega Richelieu. Przez szwagra poznaje kobietę. Początkowo ulega jej magnetyzmowi, ale szybko uświadamia sobie z jak groźnym przeciwnikiem ma do czynienia. Podstępem podszywając się pod jej kochanka, zbiera bezcenne informacje. Kiedy intryga wychodzi na jaw, kobieta próbuje go zabić. D’Artagnan po wypalonym na jej ramieniu symbolu przestępców rozpoznaje w niej żonę Atosa. Kobieta była skazana na śmierć, ale udało się jej zbiec i słuch po niej zaginął do teraz. 

Trwa wojna. Muszkieterowie mają jechać do La Rochelle. D’Artagnan sprzedaje pierścień, który dała mu Milady. Rozpoznaje go Atos, który podarował go swojej żonie. D’Artagnan ujawnia całą historię. Milady zleca na niego atak. Do muszkieterów dociera wiadomość o wtrąceniu Konstancji do więzienia. Dziewczynę ratuje królowa i ukrywa w bezpiecznym miejscu. Muszkieterowie w końcu docierają do Milady. Z ukrycia obserwują, jak ona i Richelieu zawierają układ: ona zabije Buckinghama, a w zamian otrzyma dokument, który zapewni jej bezpieczeństwo. Muszkieterowie przejmują dokument, a Milady znów ucieka.

Wojna uniemożliwia muszkieterom ratowanie Buckinghama. Wysyłają ostrzeżenie do hrabiego de Winter. Udaje mu się schwytać Milady. Jej strażnikiem ma być nieugięty Felton. 

D’Artagnan wsławia się podczas obrony La Rochelle. Zostaje w końcu przyjęty do oddziału muszkieterów. Ci wspólnie ruszają po Konstancję. 

Milady przekonuje swojego dozorcę, że Buckingham jest zły. Felton zabija Buckinghama i uwalnia Milady, która szukając schronienia, trafia do tego samego klasztoru, w którym na ratunek czeka Konstancja. Milady rozpoznaje ukochaną D’Artagnana. Podaje truciznę Konstancji. Konstancja umiera w ramionach zrozpaczonego D’Artagnana. Milady znów udaje się zbiec.

Muszkieterowie w końcu odnajdują Milady, która zostaje skazana na śmierć. Sprowadzony przez Atosa kat z Lille opowiada o tym, jak w młodości uwiodła księdza.

D’Artagnan zostaje porucznikiem i dzielnie walczy w straży królewskiej. Atos natomiast odchodzi ze straży i przechodzi na emeryturę, Portos się żeni, Aramis zostaje księdzem. 

Plan wydarzeń

1. D’Artagnan wyjeżdża z rodzinnej Gaskonii, aby zostać muszkieterem.

2. Chłopak zostaje napadnięty, traci swój list polecający do kapitana muszkieterów.

3. D’Artagnan przybywa do Paryża, udaje mu się dostać do kapitana Treville’a, który chce go przyjąć do siebie. 

4. Chłopak naraża się Atosowi, Portosowi i Aramisowi, którzy wyzywają go na pojedynek, ale ten przerywa straż Richelieu.

5. Muszkieterowie pokonują straż kardynała i proponują przyjaźń D’Artagnanowi. 

6. Chłopak poznaje Konstancję – służkę i powiernicę królowej. 

7. Konstancja zostaje porwana po raz pierwszy, D’Artagnan pomaga w jej odnalezieniu.

8. Królowa Anna obdarowuje Diuka Buckingham diamentami od króla Ludwika. 

9. Muszkieterowie, aby ratować honor królowej, sprowadzają diamenty ponownie do Francji. 

10. Konstancja zostaje porwana po raz drugi. 

11. D’Artagnan poznaje Milady de Winter, którą uwodzi, podszywając się pod jej ukochanego. 

12. Milady odkrywa tożsamość D’Artagnana, ten zaś orientuje się, że jest ona żoną Atosa. 

13. Muszkieterowie udają się do oblężonej la Rochelle. 

14. Milady i Richelieu zawiązują pakt. Milady ma zabić Buckinghama.

15. D’Artagnan zostaje muszkieterem. 

16. Milady ponownie ucieka, wcześniej prowokując Feltona do zabójstwa Buckinghama.

17. Milady poznaje w klasztorze Konstancję, która czeka na D’Artagnana. Podaje dziewczynie truciznę. 

18. Konstancja umiera na rękach D’Artagnana. 

19. Milady zostaje złapana i skazana na śmierć. 

20. D’Artagnan zostaje porucznikiem, Atos odchodzi na emeryturę, Portos się żeni, a Aramis zostaje księdzem. 

Charakterystyka bohaterów

D’Artagnan – mimo że dopiero poznajemy jego drogę do tytułu muszkietera, od samego początku wiadomo, że na to zasługuje; jest odważny, honorowy, ale i uczciwy; wyróżnia go przy tym ogromna bystrość, która sprawia, że szybko odnajduje się w sieci otaczających go intryg. Niestety nie ma szczęścia do kobiet: daje się uwieść Milady, zakochuje się w zamężnej Konstancji, która ginie na jego rękach otruta przez Milady. 

Atos – bohater o nienagannych manierach, stały bywalec dworu, elegancki i powściągliwy; w trakcie rozwoju fabuły poznajemy jednak inną stronę jego charakteru – bezkompromisowość, którą ujawnia w momencie skazania swojej żony-oszustki na śmierć. 

Portos – szarmancki, o idealnych manierach, uroczy, co niezawodnie wykorzystuje w swoich kontaktach z kobietami. Wyróżnia się bardzo dobrze zbudowaną sylwetką. Jest jednak w tym wszystkim bardzo trzeźwo myślący – na koniec opuszcza muszkieterów i żeni się ze starszą, ale bogatą kobietą.

Aramis – młodość spędził w klasztorze i na koniec jako ksiądz do niego wraca; bohater o bardzo stanowczych poglądach, dla którego ojczyzna jest ogromnie ważna.

Milady – szpieg Richelieu, była żona Atosa, zabójczyni Konstancji, a także swojego drugiego kolejnego męża, inicjatorka zamachu na Buckinghama; kobieta wyjątkowo przebiegła i atrakcyjna jednocześnie.

Ludwik XIII – nieudolny król, który nie dostrzega połowy intryg, które są wokół niego snute; nie jest ani silnym władcą, ani mężem; podporządkowuje się Richelieu, mimo że ten robi wszystko, aby go obalić.

Królowa Anna – nieszczęśliwa w małżeństwie, romansująca z Buckinghamem mimo ogromnego ryzyka utraty honoru i kompromitacji.

Książę Buckingham – określany mianem premiera Anglii, wpływowy polityk, a przy tym bardzo pewny siebie i atrakcyjny mężczyzna, kochanek Anny, przeciwnik Richelieu.

Konstancja Bonacieux – ukochana D’Artganana, zamężna kobieta, która jednak swoje serce oddała muszkieterowi; uczynna i uczciwa powiernica królowej, która robi wszystko, aby ocalić swoją panią, za co przychodzi jej niejednokrotnie cierpieć, w końcu zaś umrzeć. 

Czas i miejsce akcji

Akcja Trzech muszkieterów rozgrywa się przede wszystkim we Francji. Część wydarzeń ma miejsce także w Anglii. Czas akcji to pierwsza połowa XVII wieku. Informuje nas o tym postać Ludwika XIII, a także Anny Austriaczki czy kardynała Richelieu. To postaci historyczne, do których istnienia nie ma wątpliwości. Warto jednak zaznaczyć, że Dumas, tworząc Trzech muszkieterów, opierał się na pamiętnikach muszkietera, który działał nieco później. 

Geneza utworu i gatunek

Trzej muszkieterowie to pierwsza z trzech powieści opisujących losy czterech muszkieterów: Atosa, Portosa, Aramisa i D'Artagnana, który dołączył do nich w pierwszej powieści. Fabuła lektury to splot wydarzeń i postaci historycznych, lokalnego kolorytu, fikcji literackiej i opowieści o życiu muszkieterów, które Dumas zaczerpnął z pamiętników Charlesa de Batz, muszkietera z Gaskonii – pierwowzoru D’Artagnana. Wielu cennych, historycznych wskazówek udzielał mu zaprzyjaźniony historyk. Dumas starał się stworzyć możliwie wierną, pod względem kolorytu historycznego opowieść. Zrezygnował natomiast z archaicznego języka bohaterów, który byłby poważnym utrudnieniem dla czytelników w XIX wieku. Powieść najpierw była wydawana w odcinkach w francuskim dzienniku „Le Siecle” w 1844. Pod koniec roku ukazało się także jej wydanie książkowe. 

Trzej muszkieterowie to powieść płaszcza i szpady, czyli szczególny typ powieści historyczno-przygodowej. Utwory te były bardzo popularne w XIX wieku. Zaspokajały potrzebę rozrywki mieszczańskiej, były bardzo emocjonujące, a dzięki wydawaniu w odcinkach jeszcze bardziej podgrzewały oczekiwania czytelników. Powieść płaszcza i szpady wyróżnia się obfitością intryg, niejednokrotnie politycznych, wśród których musi odnaleźć się główny bohater. Do tego dołącza się z reguły wątek romansowy. Popularność powieści Dumasa oraz innych tego typu utworów wynika przede wszystkim z dynamicznej fabuły, brawurowych zachowań bohaterów, połączenia heroicznych czynów i wielkich porywów serca. Połączenie powieści przygodowej, historycznej i romansu w XIX wieku okazało się wyjątkowo udane. Powieść Dumasa weszła na stałe na listy najpopularniejszych powieści na świecie. Dzisiaj jej bohaterowie i wygłaszane przez nich hasła stanowią kod kulturowy, którym posługujemy się automatycznie. 

Problematyka

Trzej muszkieterowie to przede wszystkim opowieść przygodowa. Ma wciągać czytelnika w fabułę, odpowiednio stopniować napięcie, zaciekawiać nieoczekiwanymi zwrotami akcji. Powieść Dumasa wszystkie te oczekiwania spełnia, ale ponadto:

• rysuje bogaty koloryt historyczny XVII-wiecznej Francji, świata dworu królewskiego, muszkieterów; przybliża nie tylko określony model i sposób życia w tamtym okresie, ale pokazuje także, na czym zasadzała się część sporów politycznych tamtego okresu, dlaczego relacje Francji i Anglii były tak skomplikowane. Trzeba jednak mieć także świadomość, że tutaj historia miesza się z fikcją literacką i do Trzech muszkieterów nie można podchodzić jak do tekstu stricte historycznego. Niektórzy jednak podkreślają, że wiele mówi ona, szczególnie początkującemu czytelnikowi, o specyfice sceny politycznej we Francji w XVII wieku.

• podkreśla wyjątkowy i niepowtarzalny charakter przyjaźni – Trzej muszkieterowie  spopularyzowali hasło „jeden za wszystkich, wszyscy za jednego”, które do dzisiaj jest symbolem siły przyjaźni opartej na tych samych wartościach, przekonaniach, autorytetach i, przede wszystkim, pojęciu honoru; powieść pokazuje, że przyjaźni między muszkieterami nie była w stanie rozbić ani żadna kobieta, ani żadna intryga. 

• tematyzuje motyw honoru – główny bohater zasługuje na miano muszkietera dzięki swojej wyjątkowej postawie; tutaj nie chodzi wyłącznie o spryt, inteligencję czy bystrość D’Artagnana, ale jego czytelne przekonanie, co jest dobre, a co złe.

Znaczenie tytułu

Tytuł Trzej muszkieterowie może się początkowo wydawać mylący, bo muszkieterów było w końcu czterech – Atos, Portos, Aramis i D’Artagnan. Warto jednak przypomnieć, że początkowo poznajemy jednak właściwie trzech muszkieterów i młodzieńca, który chce do nich dołączyć. Jednocześnie tytuł, na jaki zdecydował się Dumas, jeszcze mocniej kieruje uwagę na podstawowy i kluczowy dla fabuły wątek – a więc przygody muszkieterów. Wskazuje także na grupę i to grupę, którą, jak wiemy, łączy silna przyjaźń. Wskazanie na to w tytule także nie jest bez znaczenia dla precyzyjnego zarysowania problematyki utworu. Tytuł wyraźnie wskazuje także na historyczny kontekst powieści, zanurzenie jej w świecie, który samemu Dumasowi w XIX wieku, a także jego czytelnikom, był już jednak przecież zdecydowanie obcy.