Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Z zachowanej korespondencji A. Mickiewicza wiadomo, że pomysł stworzenia poematu sięga 1831 r. Z innych źródeł wywnioskować można, że pierwotnie dzieło to miało liczyć pięć, później osiem ksiąg, ale materiał rozrósł się tak bardzo, że w efekcie końcowym objął dwanaście ksiąg. Owoc dwuletniej pracy wielkiego poety wydano po raz pierwszy w Paryżu w 1834 r.
Powstały na obczyźnie utwór miał być ukojeniem, lekarstwem na waśnie i spory polskiej emigracji, która miast jednoczyć siły, dzieliła się na różne obozy, wzajemnie zwalczające swoje programy. W tym współzawodnictwie uciekano się do różnych metod, od wzajemnych oskarżeń po obelgi. Patriotyzm i pamięć podsuwały poecie obrazy z czasów młodości: urok ziemi rodzinnej, a nawet grę światłocienia i barwy pól, jak również piękno i radość codziennego bytowania.
Akcja poematu rozgrywa się w Soplicowie i Dobrzynie. Początek akcji to pięć dni 1811 r. Koniec tworzy jeden dzień 1812 r. Czas fabuły sięga wydarzeń Konstytucji 3 maja. Pierwsze wiersze Pana Tadeusza sugerują wyraźnie lipcowy krajobraz, żniwa są w pełni, na polu kopy siana, ale w ogrodzie soplicowskim kwitną maki, kwiaty wiosny. W tym samym ogrodzie kapusta ma zawiązane główki, a wiewiórki gromadzą orzechy, mówi się także o jesiennej mgle. Skąd więc takie rozbieżności? Otóż zarówno miejsce, jak i czas akcji ustalone są konkretnie i jednoznacznie tylko wtedy, gdy wymaga tego ogólna koncepcja poematu. Wkroczenie wojsk napoleońskich przesunął poeta z lata na wiosnę 1812 r. - łączą się więc uroki dojrzewania przyrody i nadziei.
W tym dziele epickim odszukać można elementy gawędy uznawanej w romantyzmie za najbardziej reprezentatywną formę wypowiedzi polskiej kultury szlacheckiej. Liczne sceny pomyślane zostały jako rozmowa, czasem kłótnia (spór o Kusego i Sokoła), mały sejmik, opowieść (np. O Doweyce i Domeyce). Narratorem jest tu członek społeczności szlacheckiej, który identyfikuje się z nią. Rzeczy pospolite pojawiają się tu w niepospolitym kształcie, nabierają nowych cech, znaczeń (np. opis burzy). Opisy przyrody cechuje prostota środków wyrazu; celem nadrzędnym w ich konstrukcji stało się połączenie natury i człowieka.
Pan Tadeusz jest przykładem epopei narodowej.
Zapamiętaj!
Epopeja narodowa - dłuższy utwór epicki, zwykle wierszowany, nacechowany powagą, ukazuje los wybranej grupy bohaterów (są nimi przedstawiciele średniej szlachty, choć pojawia się i arystokracja) na tle ważnych, przełomowych wydarzeń.
Strofa nie występuje tu w ogóle. Pan Tadeusz jest pisany wierszem ciągłym, stychicznym; wersy wiązane są rymem gramatycznym, przeważnie rzeczownikowym lub czasownikowym np. ucichnął - kichnął. Poeta zastosował trzynastozgłoskowiec ze średniówką po siódmej sylabie (13 (7+6)).
Tadeusz Soplica - ma około dwudziestu lat. W czasie pobytu w Soplicowie Tadeusz z młodego chłopca zmienia się w świadomego swych przywilejów i obowiązków obywatela. Młody Soplica reprezentuje w epopei pokolenie „młodych”, którzy będą żyć w wolnym kraju (nadzieja na odzyskanie niepodległości panuje wśród wszystkich bohaterów utworu). W pierwszej rozmowie z Telimeną i Hrabią wykazuje nie tylko poczucie estetyczne, ale i umiłowanie kraju rodzinnego, wychwalając rodzinną przyrodę. Stając w obronie życia stryja, wyzywa na pojedynek Hrabiego, co jest kolejnym etapem zdobywania dojrzałości. W czasie polowania wykazuje się odwagą i męstwem. Potrafi przeciwstawić się szantażowi Telimeny, chociaż w jej obronie spoliczkował majora Płuta. Tadeusza, gdy go żegnamy, cechuje bezinteresowność oraz świadomość obywatelskich obowiązków, dlatego zwraca chłopom wolność:
„Jestem człowiek, sam własnych kaprysów się boję,
Bezpieczniej zrobię, kiedy władzy się wyrzekę
I oddam los włościanów pod prawa opiekę.
Sami wolni, uczyńmy i włościan wolnymi”,
Zosia - ma 14 lat; jest córką zmarłej Ewy Horeszkówny. Jacek Soplica kazał „hodować” to dziecię przez pamięć jej matki, którą kochał szczerze. Pojawia się w poemacie jako ogrodniczka i opiekunka dzieci. Podczas pierwszego spotkania jawi się Tadeuszowi jako bóstwo i tak też pojawi się w scenie zaręczyn - ubrana w litewski strój ludowy z wiankiem na głowie, chociaż jest szlachcianką z rodu senatorskiego.
Telimena - daleka krewna, ciotka Tadeusza. Opiekuje się Zosią. Jest to dama modna, entuzjastka cudzoziemszczyzny. Jest około 20 lat starsza od Tadeusza. Prawdopodobnie wdowa, gdyż wszyscy zwracają się do niej „Pani” a nie „panno”, jak to było w zwyczaju; szuka kandydata na męża. Góruje inteligencją i oczytaniem nad towarzystwem zebranym w Soplicowie. Kilka lat mieszkała w Petersburgu, ówczesnej metropolii, co często wspomina.
Jacek Soplica - ojciec Tadeusza, brat Sędziego, obok biografii zabójcy ma również życiorys pokutnika. Jako przestępca nie jest wyjątkowy; ugodzona duma, nieszczęśliwa miłość i zemsta - to dosyć częsty scenariusz.
Jacek - Wąsal - rozumiał dobrze, że żyje w kraju, gdzie złota wolność szlachecka gwarantuje mu równość nawet z rodami królewskimi. W przypływie fantazji mógł nawet rozpocząć wojnę:
„Umyśliłem ze szlachty mały pułk zgromadzić
Wynieść się gdzie na Moskwę lub na Tatarszczyznę
I zacząć wojnę”.
Przez swą pychę, samowolę stał się uosobieniem szlacheckiego pieniactwa i buty. Ustrój, który sprzyja takim postawom, prowadzi do anarchii, a nie do siły narodowej. Zrozumiawszy swój błąd, postanowił służbą dla ojczyzny odkupić swe winy. Przyjął nazwisko Robak - by tak jak robak, w pyle i znoju, z pokorą pracować dla Polski. Ten „pokutujący duch” na miejsce dobrowolnej kary wybrał pola bitewne słynne z napoleońskiej historii: Hohenlinden, Jena, wąwóz Samosierra. Był nie tylko żołnierzem, lecz również konspiratorem i politycznym więźniem, męczennikiem za sprawy narodu. Całą siłę heroiczną i cichą działalność poświęcił ks. Robak rozbudzaniu świadomości narodowej i dążeniu do połączenia Polski i Litwy w walce przeciw zaborcy. Ks. Robak to symbol odrodzenia się duszy narodowej.
Sędzia - gospodarz dworu, brat Jacka Soplicy, tradycjonalista, ceni dawne obyczaje.
Podkomorzy oraz Wojski Hreczecha - to przyjaciele domu Sopliców, „żywe kodeksy” zachowań i etykiety, ostoja tradycji.
Hrabia - potomek Horeszków; marzyciel. Chociaż sprzyja modom zachodnim, to jednak na widok ruin zamku świadczącego o dawnej świetności horeszkowskiej, budzi się w nim poczucie urażonej dumy rodowej.
Gerwazy - stary sługa stolnika Horeszki. Nie umie i nie chce przebaczać Jackowi Soplicy. Szuka zemsty i sam wymierza „sprawiedliwość”; mimo wyraźnego przebaczenia Stolnika, bierze na swe sumienie życie ludzkie. Dla chęci zemsty nie zawaha się poświęcić nawet sprawy narodowej. Dokona zajazdu na Soplicowo, niszcząc zalążek powstania. Dopiero podczas koncertu Jankiela, gdy usłyszy w muzyce głos Targowicy, ostatniego rokoszu szlachty wymierzonego przeciwko postępowej Konstytucji 3 maja, obudzi się w nim sumienie.
Jankiel - Żyd, który dzierżawi dwie karczmy. Jest trochę tajemniczy, czasem gdzieś znika, jedynie domyślać się można, że podobnie jak Robak wypełnia jakieś misje. Wielki patriota, podczas swego koncertu przypomni historię Polski - tę wielką, chlubną itę pełną łez, związaną z upadkiem powstania Tadeusza Kościuszki. Jest człowiekiem ogólnie lubianym i szanowanym.
Maciej Dobrzyński ma 72 lata; mądry i energiczny, zasłużony starzec jest nieprzejednanym wrogiem Rosjan.
Rejent Bolesta - porywczy i gwałtowny właściciel psa Kusego.
Asesor - równie porywczy jak Bolesta, właściciel charta Sokoła. Obaj ci panowie stanowią swoisty folklor szlachecki.
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.