Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Po bezpotomnej śmierci Kazimierza Wielkiego w 1370 roku, zgodnie z wcześniej zawartą umową, na tron polski wstąpił Ludwik Andegaweński zwany Węgierskim.
W ten sposób doszło do połączenia Polski i Węgier poprzez osobę jednego władcy, czyli zawarta została unia personalna. Ludwik przebywał stale na Węgrzech. Rządy w Polsce powierzył swej matce - Elżbiecie Łokietkównie.
Aby zapewnić tron w Polsce jednej ze swych córek (nie miał męskiego potomka), wydał w Koszycach w 1374 roku przywilej nadający szlachcie polskiej znaczne uprawnienia. Był to przywilej generalny, czyli dotyczył całego stanu szlacheckiego - obniżał podatek z łanu chłopskiego z 12 do 2 groszy oraz zwalniał z innych podatków.
Po śmierci Ludwika (1382 r.) zerwana została unia personalna z Węgrami.
Panowie polscy powołali na tron młodszą, zaledwie jedenastoletnią, córkę Ludwika - Jadwigę, która została ukoronowana na króla Polski w 1384 roku.
Czy wiesz, że...
W 1997 roku papież Jan Paweł II, w czasie swej pielgrzymki do ojczyzny, dokonał w Krakowie kanonizacji królowej Jadwigi.
Na męża dla młodej królowej wybrano księcia litewskiego Jagiełłę. Małżeństwo to miało doprowadzić do zawarcia unii Polski z Litwą.
Najważniejsze informacje
Unia personalna z Węgrami: Polska i Węgry miały jednego króla (były połączone osobą władcy) - Ludwika Andegaweńskiego.
Nowa dynastia: po śmierci Kazimierza Wielkiego tron polski przypadł królowi Węgier Ludwikowi Andegaweńskiemu, a po jego śmierci - jego córce Jadwidze, poślubionej wielkiemu księciu litewskiemu Jagielle, który na chrzcie przyjął imię Władysław. Od 1386 r. na tronie polskim zasiedli władcy z dynastii Jagiellonów.
Przywilej koszycki: Jadwiga mogła zostać koronowana na króla Polski (1384 r.) dzięki wydanemu przez jej ojca przywilejowi koszyckiemu (1374 r.), w którym władca przyznał szlachcie polskiej szerokie uprawnienia (m.in. zwolnienie od danin i podatków, z wyjątkiem dwóch groszy z łanu rocznie).
Unia w Krewie (1385) zawarta została pomiędzy panami polskimi a Jagiełłą.
Ponieważ część możnych panów litewskich sprzeciwiała się całkowitemu włączeniu Litwy do Polski, zachowano pewną odrębność Litwy i ustanowiono tam osobnego księcia, który musiał jednak uznać władzę zwierzchnią króla polskiego. Księciem tym został Witold, stryjeczny brat Jagiełły.
W 1386 roku Jagiełło przybył do Polski. Po przyjęciu chrztu, na którym nadano mu imię Władysław, i poślubieniu Jadwigi, został koronowany na króla (1386-1434). Na tronie polskim zasiadła nowa dynastia - Jagiellonowie.
Znaczenie unii z Litwą
Unia wzmacniała siły Polski i Litwy przeciwko wspólnemu wrogowi - Krzyżakom, którzy po dokonaniu podboju Prus zaczęli zagrażać ziemiom litewskim, a zwłaszcza Żmudzi, którą zresztą wkrótce podbili. Oba państwa pozbawione dostępu do morza osłabione były gospodarczo. Chrystianizacja Litwy stawiała pod znakiem zapytania sens istnienia państwa krzyżackiego nad Bałtykiem.
Zakon krzyżacki od samego początku dążył do skłócenia Litwy i Polski, chcąc w ten sposób doprowadzić do zerwania unii. Gdy plany te zawiodły, postanowił zniszczyć przeciwników w walce. Bezpośrednią przyczyną wojny było powstanie przeciwko Krzyżakom na Żmudzi. Postronie Litwy opowiedziała się Polska. Do konfliktów dochodziło także na granicy polsko-krzyżackiej. W 1409 roku Zakon zajął ziemię dobrzyńską i zaatakował Polskę. Trwające wiele miesięcy walki nie przyniosły rozstrzygnięcia, zawarto więc rozejm. Działania wojenne wznowiono w roku następnym. Czas ten obydwa państwa wykorzystywały na przygotowania do wojny (gromadzenie żywności, wojsk, zabiegi dyplomatyczne na dworach europejskich). Jagiełło, po zgromadzeniu olbrzymich sił, w skład których wchodziły wojska polskie, litewskie i ruskie, ruszył na stolicę Zakonu Malbork. Drogę zastąpili mu jednak Krzyżacy i do decydującej bitwy doszło pod wsią Grunwald 15 lipca 1410 roku. Naczelne dowództwo nad połączonymi siłami polsko-litewsko-ruskimi objął król Władysław Jagiełło. Po stronie Zakonu walczyło rycerstwo z 22 krajów zachodniej Europy na czele z wielkim mistrzem Ulrichem von Jungingen. Po wielogodzinnych krwawych zmaganiach bitwa zakończyła się pogromem wojsk krzyżackich. Poległ w niej wielki mistrz Ulrich von Jungingen oraz kilkanaście tysięcy rycerzy zakonnych. Wielu rycerzy dostało się do niewoli, zdobyto liczne chorągwie krzyżackie oraz cały obóz nieprzyjaciela. Bitwa pod Grunwaldem była jedną z największych i najbardziej krwawych bitew średniowiecza. Straty poniesione przez Krzyżaków były tak wielkie, że na zawsze osłabiły potęgę Zakonu. Wielkie zwycięstwo nie zostało jednak należycie wykorzystane przez Jagiełłę. Jagiełło ruszył na Malbork, ale go nie zdobył, ponieważ nie był przygotowany do zdobycia tak potężnej fortecy.
Pokój zawarty w Toruniu po wielkiej wojnie z Krzyżakami nie odpowiadał rozmiarom odniesionego zwycięstwa.
Zakon miał oddać Litwie Żmudź, a Polsce - ziemię dobrzyńską. Pomorze nadal pozostawało pod panowaniem krzyżackim. Zakon krzyżacki zobowiązał się również do zapłacenia Polsce odszkodowania wojennego.
Po zwycięstwie grunwaldzkim w 1413 roku doszło do zacieśnienia stosunków miedzy Polską a Litwą. W Horodle zawarto nową unię: Litwa otrzymała polityczną odrębność, państwo łączyła osoba króla, który miał być wybierany na wspólnych zjazdach - Litwinów i Polaków, razem miano decydować o ważnych sprawach państwowych.
Niedługo po wielkiej wojnie Zakon rozpoczął oszczerczą kampanię przeciwko Polsce i Litwie. W 1414 roku zebrał się w Konstancji sobór w celu uporządkowania spraw w Kościele katolickim. Na soborze miał być także rozpatrywany spór polsko-krzyżacki. Polskę reprezentowali: arcybiskup gnieźnieński Mikołaj Trąba, rektor Akademii KrakowskiejPaweł Włodkowic i rycerz Zawisza Czarny. Odpowiedzią na zarzuty Krzyżaków był traktat Pawła Włodkowica, który dowodził, że każdy naród, nawet poganie, ma prawo do swobodnego życia na swojej ziemi i nikt mu tego prawa nie może odbierać siłą. Wystąpienie to godziło zarówno w papieża, jak i cesarza, który pod pozorem nawracania na wiarę chrześcijańską dokonywał podbojów.
Najważniejsze informacje
Unia personalna Polski i Litwy w Krewie: 1385 r., królem Polski został Jagiełło, który zachował władzę zwierzchnią nad Litwą.
Etapy wojny z Krzyżakami:
1409 r. - Krzyżacy zaatakowali pogranicze, długotrwałe walki nie przyniosły rozstrzygnięcia, zawarto rozejm;
1410 r. - wznowiono działania wojenne, Jagiełło ruszył na Malbork, do spotkania doszło 15 VII pod wsią Grunwald, Polacy odnieśli wielkie zwycięstwo;
1411 r. - zawarto tzw. pierwszy pokój toruński: Litwa odzyskała Żmudź, Polska - ziemię dobrzyńską, Pomorze Gdańskie pozostało pod panowaniem Krzyżaków;
1414 r. - sobór w Konstancji, na którym rozpatrywano sprawy polsko--krzyżackie, wzrost znaczenia międzynarodowego Polski, osłabienie pozycji Zakonu.
Władysław Warneńczyk (1434-1444)
Po śmierci Władysława Jagiełły groziło Polsce bezkrólewie. Najbliższy doradca króla, biskup Zbigniew Oleśnicki, doprowadził do walnego zjazdu szlacheckiego w Krakowie, na którym dokonano elekcji (wyboru) małoletniego (miał 10 lat) Władysława (najstarszego syna Jagiełły) na króla. Do uzyskania przez niego pełnoletności rządy należały do rady opiekuńczej, na czele której stał biskup Oleśnicki.
W 1440 roku, po śmierci króla Węgier, szlachta węgierska obwołała swoim monarchą Władysława licząc, że pomoże im w walce z Turkami. Po wyjeździe króla na Węgry rządy w kraju sprawował Zbigniew Oleśnicki.
Wojna węgiersko-turecka zakończyła się dla naszego króla tragicznie. Zginął w bitwie pod Warną w 1444 roku (dlatego nazwano go Warneńczykiem). Po bitwie nie odnaleziono zwłok króla. Po roku zwołano zjazd ogólnopolski, na którym powołano nowego władcę.
W 1447 roku na tron polski powołany został młodszy syn Władysława Jagiełły - Kazimierz Jagiellończyk (1447-1492). Nowy król dążył do wzmocnienia swej władzy, co budziło niezadowolenia możnych panów, zwłaszcza biskupa Zbigniewa Oleśnickiego. Po odsunięciu Oleśnickiego od rządów Kazimierz Jagiellończyk podjął wysiłki zmierzające do odzyskania ziem polskich zagrabionych przez Krzyżaków. Rządy krzyżackie na Pomorzu Gdańskim i w Prusach budziły niechęć i rozgoryczenie wśród szlachty i mieszczan. Do walki z Zakonem tworzono tajne organizacje. Jedną z nich był Związek Pruski utworzony w 1440 roku. Przedstawiciele Związku zwrócili się do Kazimierza Jagiellończyka z prośbą o przyłączenie do Polski. W 1454 roku król ogłosił akt inkorporacji (włączenia) tych ziem do Polski oraz wojnę z Zakonem. Pod broń powołano szlacheckie pospolite ruszenie, które w pierwszej bitwie z Zakonem doznało klęski pod Chojnicami. Kazimierz Jagiellończyk zdawał sobie sprawę, że bez wojska najemnego nie będzie mógł wygrać tej wojny. Dzięki pomocy mieszczan Gdańska i innych miast pruskich król zorganizował armię zaciężną. Wojska polskie zaczęły odnosić zwycięstwa, które zmieniły losy wojny. W 1462 r. wojska polskie pod wodzą Piotra Dunina pokonały Krzyżaków pod Świecinem koło Żarnowca, a w roku następnym flota Gdańska i Elbląga rozbiła na Zalewie Wiślanym flotę krzyżacką, Zakon skapitulował.
Czy wiesz, że...
Kazimierz Jagiellończyk, w dowód wdzięczności za pomoc okazaną mu w czasie wojny, hojnie wynagrodził mieszczan Gdańska. Miasto uzyskało wiele przywilejów, które sprawiły, że Gdańsk stał się bogatym i ważnym portem morskim. Do herbu Gdańska - dwóch krzyży na tarczy, dodał Kazimierz koronę królewską, symbol połączenia Gdańska z Królestwem Polskim.
Na mocy (drugiego) pokoju toruńskiego Polska odzyskała: Pomorze Gdańskie z Gdańskiem i Toruniem, ziemię chełmińską i michałowską, Warmię oraz Malbork i Elbląg. Odzyskane ziemie nosiły odtąd nazwę Prusy Królewskie. Państwo zakonne zachowało resztę ziem zakonnych ze stolicą w Królewcu i stało się lennikiem polskim. Wielki mistrz krzyżacki nie mógł od tej pory prowadzić samodzielnej polityki zagranicznej bez zgody Polski i zobowiązany był do udzielania królowi polskiemu pomocy wojskowej na wypadek wojny.
Najważniejsze informacje
Następca Władysława Warneńczyka: Kazimierz Jagiellończyk (1447-1492), młodszy syn Władysława Jagiełły.
Etapy walki z Krzyżakami:
1440 r. - powstał Związek Pruski (związek mieszkańców Pomorza Gdańskiego i Prus), którego przedstawiciele zwrócili się do króla polskiego o pomoc;
1454 r. - Kazimierz Jagiellończyk ogłosił akt przyłączenia Pomorza Gdańskiego i Prus do Polski oraz wojnę z Zakonem;
1463 r. - flota Gdańska i Elbląga rozbiła na Zalewie Wiślanym flotę krzyżacką;
1466 - podpisano tzw. drugi pokój toruński, Polska odzyskała Pomorze Gdańskie z Gdańskiem i Toruniem, ziemię chełmińską i michałowską, Warmię oraz Malbork i Elbląg - tzw. Prusy Królewskie; państwo zakonne ze stolicą w Królewcu stało się lennem Polski. Zakończyła się trzynastoletnia (1454-1466) wojna z Zakonem.
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.