Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Stara baśń powstała z kilku przyczyn, wśród których trudno wskazać najważniejszą.
Okres romantyzmu przyniósł w literaturze polskiej zainteresowanie podaniami, legendami, pieśniami ludowymi. Odwoływali się do nich wielcy poeci: Mickiewicz w balladach i poematach, Słowacki w Balladynie i Lilli Wenedzie. Legendy i podania związane z początkiem państwa polskiego były szeroko znane, od początku XIX w. ukazywało się wiele utworów literackich związanych z tą tematyką.
Kraszewski był dzieckiem swej epoki. Bardzo wcześnie zainteresował się początkami narodu i państwa polskiego ale czynił to w sposób nie sentymentalny, nie emocjonalny, lecz naukowy: prowadził badania „starożytnicze”; należał do grona edytorów (wydawców) materiałów historycznych, pilnie śledził prace historyczne Joachima Lelewela i Karola Szajnochy dotyczące początków państwowości polskiej i pradziejów narodu.
Równolegle z pracami nad prehistorią Polski Kraszewski prowadził badania etnograficzne nad sztuką ludową, a szczególną uwagę poświecił pieśniom ludowym, bo sądził, że odzwierciedlają charakter narodu. Stąd prowadziła prosta droga do zainteresowania podaniami i legendami jako utworami specyficznymi, w których lud tworzy swój ideał dziejowy. „Prawda w nich nie absolutna, nie kronikarska, ale duchowa. Dlatego podania za podstawę badań dziejowych rzadko służyć mogą, ale są tkanką ważną dla badacza narodowego ducha.” - pisał Kraszewski w Odczytach o cywilizacji w Polsce. To bardzo ważne zdanie - klucz do interpretacji powieści.
W literaturze polskiej nie ma eposu bohaterskiego, pochodzącego co najmniej ze średniowiecza, utworu na kształt pieśni o królu Arturze i Rycerzach Okrągłego Stołu, czy francuskiej Pieśni o Rolandzie. Ten brak był kolejną przyczyną, dla której Kraszewski zdecydował się na napisanie Starej baśni - chciał stworzyć taki epos. Od razu możemy stwierdzić, że to mu się nie bardzo udało - nie potrafił wczuć się w średniowiecznego poetę.
I wreszcie ostatni, ale nie najmniej ważny powód: w dobie nasilonej germanizacji, wobec klęski państwowości polskiej „chciał dać świadectwo naszemu pochodzeniu, dawności organizacji państwowej, poziomowi kultury naszych przodków w IX i X wieku.”
Jest to powieść z IX wieku, a więc z czasów legendarnych, na długo przed wychynięciem z mroku dziejów państwa Mieszka I.
Miejscem akcji są tereny w pobliżu obecnego Gniezna, a ściśle: ziemie położone nad jeziorem Lednica, na którym znajduje się wyspa - Ostrów Lednicki.
Wisz - patriarcha rodu, uosobienie cnót starosłowiańskich i kmiecej godności, ojciec licznej rodziny (między innymi Dziwy i Ludka); poległy z rąk pachołków Popiela, kiedy stanął w obronie kmiecych swobód i własnej zagrody.
Doman - młody, energiczny, zamożny kmieć, zakochany w Dziwie, uparcie zdobywający niedostępną dziewczynę.
Dobek - urodzony dowódca, okrutny i energiczny.
Piast - syn Koszyczka; ubogi ale mądry kmieć, którego wybrano na knezia, mimo że wzdragał się przed objęciem władzy, ponieważ pojmował ją jako ogromną odpowiedzialność i bał się, że nie podoła jej trudom.
Myszko z Krwawą Szyją - zapalczywy, prędki, główny inicjator zrzucenia władzy Popiela siłą.
Miłosz - jeden ze stryjów Popiela. Jednego z jego synów, Leszka, Chwostek kazał oślepić, drugiego - zamordować. Skamieniały z bólu starzec wyrzeka się jednak zemsty na wyrodnym bratanku - pochodzą z jednego rodu, a solidarność rodowa nakazuje trzymać się razem.
Popiel - uosobienie zła. Pogardliwie zwany Chwostkiem, kneź pochodzi z rodu Leszków, który już od dawna włada krainą Polan. Ale Popiel jest egzemplarzem szczególnie nieudanym: to psychopata, pijak i sadysta z obłąkańczym rechotem patrzący na kmieci, którzy mordują się wzajemnie pod wpływem zatrutego miodu. Specjalistką od zatruwania napojów uczynił Kraszewski żonę Popiela, Brunhildę, Niemkę pochodzącą z rodu grafów (dostojników) saskich. Wraz z nią na dwór przyszło wszystko co złe: podstęp, intryga, trucizna. Ta para morderców raz po raz łamie prawo: drużyna książęca dopuszcza się gwałtów i rozbojów, siłą zabiera parobków do służby u księcia, zagarnia bydło z pastwisk a wszystko to dzieje się za przyzwoleniem książęcej pary.
Dziwa - córka Wisza i Jagi, niezwykła dziewczyna, obdarzona nie tylko urodą i wdziękiem, ale również nadzwyczajną wrażliwością i talentem poetyckim. Nikt tak pięknie jak ona nie układał i nie śpiewał pieśni. Potrafiła też odczytać przyszłość; ludzie mówili, że duchy ją sobie upodobały. Ona sama pragnęła do końca życia służyć bogom - pilnować świętego ognia. I oto ta delikatna poetka i wróżbitka potrafiła oprzeć się porywającemu ją Domanowi; przebiła go jego własnym mieczem i uciekła. Schroniła się na Ostrowie Lednickim w świątyni Nii. Dopiero tam przekonała się, że służba bogom wygląda inaczej niż jej się to marzyło, że życie w chramie jest nudne i puste, a to co brała za swoje powołanie było dziewczęcą egzaltacją. Być może trochę pod wpływem tego rozczarowania, a może dlatego, że zaimponowała jej wytrwała miłość Domana, obudziło się w niej uczucie dla mężczyzny, którego niedawno pchnęła mieczem. Pozwoliła się porwać z chramu i została jego żoną.
Jaruha - stara wiedźma, która zawsze pojawia się tam, gdzie jest potrzebna. To ona opiekuje się rannym Domanem, ją spotyka w lesie poturbowany Znosek, ona sprzedaje Mili lubczyk, uchodzi cało z pogromu urządzonego przez Pomorców na weselu Domana i Mili, opowiada Dziwie bajki, które mają skłonić jej serce do Domana. Wiedźma - to kobieta wiedząca czyli mądra. Jaruha zna właściwości ziół, potrafi leczyć, a kręcąc się swobodnie po okolicy naprawdę wie wiele, tym bardziej, że potrafi kojarzyć fakty i wyciągać wnioski. Może pomóc, może i zaszkodzić, ale ona pomaga, nikomu nie wyrządza krzywdy. O swej przeszłości nie chce mówić - prawdopodobnie była tam jakaś szalona miłość do „królewicza”, a kiedy Jaruha postarzała się i zbrzydła, „królewicz” ją po prostu porzucił. Teraz chodzi od zagrody do zagrody, opatruje rany i skaleczenia, leczy ludzi i bydło za odrobinę strawy, nocleg pod dachem, a co najważniejsze - za kubek miodu lub piwa, bo lubi sobie podpić.
Jaga - pełna godności żona Wisza, która dobrowolnie wstępuje na stos, by odejść do krainy przodków razem ze zmarłym mężem. Ten heroiczny gest jest dowodem miłości sięgającej poza grób.
O wydarzenia opowiada narrator wszechwiedzący, trzecioosobowy. Jest to powieść historyczna z czasów legendarnych. Mamy tu kilka wątków: polityczny (panowanie Popiela i odebranie mu władzy), miłosny (wątek Domana i Dziwy), obyczajowy (życie i wierzenia Słowian). Akcja toczy się żywo, mimo, że autor nie stroni od opisów. Dramatyzm akcji wzmagają okrutne działania Popiela i jego żony.
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.