Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Władysław Łokietek przekazał swoje państwo i polską koronę jedynemu synowi - Kazimierzowi zwanemu później Wielkim, jednemu z najwybitniejszych królów Polski. W 1333 r. odbyła się koronacja Kazimierza w Krakowie.
Nowy król musiał rozwiązać wiele trudnych problemów zewnętrznych i wewnętrznych państwa:
- zlikwidować pretensje Jana Luksemburczyka do tronu polskiego i odebrać Czechom Śląsk;
- odzyskać zagarnięte przez Krzyżaków ziemie;
- zjednoczyć pozostałe ziemie.
Czechy
Kazimierz Wielki prowadził pertraktacje z Janem Luksemburskim i na zjeździe w Wyszehradzie (1335 r.) zobowiązał się zapłacić mu ogromną sumę w zamian za zrzeczenie się pretensji do korony polskiej. Zawierał też wielokrotnie układy o Śląsk, który ostatecznie zatrzymali Czesi, choć przez całe panowanie król polski starał się go odzyskać.
Krzyżacy
Kazimierz próbował odzyskać zabrane przez Zakon ziemie, doprowadzając do wznowienia procesu z Krzyżakami w 1335 i 1339 w Warszawie. Pomimo korzystnego dla Polski wyroku, tych obszarów nie udało się odzyskać, ponieważ Krzyżacy nie zastosowali się do niego. W tej sytuacji król podjął bezpośrednie rozmowy z Zakonem, które zakończyły się traktatem pokojowym w Kaliszu w 1343 r.: Polska odzyskała Kujawy i ziemię dobrzyńską, Krzyżacy zatrzymywali Pomorze Gdańskie i ziemię chełmińską. Kazimierz zachował tytuł pana i dziedzica Pomorza.
Węgry
Król kontynuował politykę ojca - umacnianie sojuszu z Węgrami. Na mocy układów postanowiono, że władzę w razie bezpotomnej śmierci Kazimierza obejmie Ludwik Węgierski - syn Karola Roberta z dynastii andegaweńskiej.
Ruś Czerwona (Halicka)
Kazimierz Wielki otrzymał ją jako spadek od księcia mazowieckiego. Wobec zamordowania Bolesława przez miejscową opozycję, Kazimierz zbrojnie zajął te ziemie i zaczął je zagospodarowywać. W 1356 r. nadał prawo niemieckie miastu Lwów. Założył sieć parafii Kościoła łacińskiego, szanując jednocześnie prawa Rusinów do wyznania prawosławnego. Zajęcie Rusi miało duże znaczenie dla kontrolowania szlaku handlowego, biegnącego przez Polskę (Kraków, Lwów) nad Morze Czarne.
Pozostałe ziemie
Od 1351 r. Mazowsze stało się lennem Polski (do 1370 r.), książęta mazowieccy chętnie szukali pomocy u Kazimierza przed napadami Krzyżaków i Litwinów. Królowi udało się też umocnić związki Polski z Pomorzem Zachodnim, wydał swą córkę za władcę Pomorza Bogusława V, a ich syna usynowił, widząc w nim ewentualnego następcę tronu. Lennami stały się też Wołyń i Podole.
Najważniejszą cechą polityki zagranicznej Kazimierza Wielkiego był jej pokojowy charakter. Kazimierz prawie dwukrotnie powiększył obszar królestwa, które zostawił mu ojciec.
Kazimierz Wielki odziedziczył kraj wyczerpany licznymi wojnami i słabo zaludniony. Po rozbiciu dzielnicowym na ziemiach polskich obowiązywały różne prawa. Wszystkie te dziedziny życia wewnętrznego państwa wymagały uporządkowania. Kazimierz rozpoczął od wzmocnienia gospodarczego kraju:
- rozwinął akcję kolonizacyjną - nadawanie miastom i wsiom prawa niemieckiego, zwłaszcza w Polsce centralnej. Spowodowało to zasiedlanie pustek i znaczne powiększenie obszaru pól uprawnych, powstały nowe miasta (60) i wsie (500);
- dbał o rozwój handlu, nadając miastom przywileje pozwalające czerpać korzyści z działalności kupców. Dla ożywienia handlu i wzmocnienia skarbu monarcha wprowadził do obiegu grosz srebrny;
- źródłem dochodu skarbu królewskiego był rozwój górnictwa, wydobywanie ołowiu, srebra i soli (żupy solne w Bochni i Wieliczce). Wydobycie soli kamiennej stanowiło monopol (wyłączność) królewski.
Kazimierz rozbudował system obronny państwa, zlecił zbudowanie 50 zamków warownych i otoczenie 27 miast murami obronnymi. Do dziś mówi się o tym królu: „zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną”.
Władca podzielił wojsko na chorągwie, czyli jednostki terytorialne - po kilkuset zbrojnych każda. Zobowiązał także rycerzy i sołtysów do przyprowadzenia w razie potrzeby wojennej pocztów konnych. Był to początek powstania pospolitego ruszenia - organizacji sił zbrojnych, w której cała ludność kraju była powoływana pod broń.
Aby ujednolicić prawo w całym królestwie, Kazimierz zlecił arcybiskupowi Jarosławowi Bogorii ze Skotnik spisanie i ujednolicenie prawa. Powstały w ten sposób dwa statuty: jeden dla Małopolski (wydany w Wiślicy), drugi dla Wielkopolski (wydany w Piotrkowie).
Statuty zawierały przepisy dotyczące głównie prawa sądowego: dla możnych i rycerstwa utworzono sądy grodzkie, dla mieszczan i chłopów ustanowiono w Krakowie sąd wyższy prawa niemieckiego.
Ujednolicenie praw wpłynęło na sprawne rządzenie krajem. Do wzmocnienia władzy państwowej przyczyniło się także uporządkowanie administracji (administracja - zarządzanie państwem przy pomocy urzędników) w państwie:
- głównym urzędem państwowym była kancelaria królewska, z kanclerzem i podkanclerzym na czele (kanclerz odpowiadał za korespondencję dyplomatyczną, przyjmował posłów, reprezentował króla za granicą);
- urzędy ziemskie pełnili dawni wojewodowie i kasztelanowie zwani urzędnikami ziemskimi, kraj podzielono na 10 ziem;
- wysocy dostojnicy kościelni i świeccy byli doradcami króla, tworzyli radę królewską;
- skarbem państwa zajmował się podskarbi;
- starostowie zarządzali majątkami królewskimi i byli poborcami podatków.
Do sprawnego kierowania państwem potrzeba było wykształconych ludzi, przede wszystkim prawników. Do czasów Kazimierza kształcili się oni na uniwersytetach w Europie Zachodniej (przeważnie we Włoszech). W roku 1364 król ufundował Akademię Krakowską; była to pierwsza w Polsce, a druga w Europie Środkowej (po uniwersytecie w Pradze) wyższa uczelnia.
W XIV wieku w Polsce panował system rządów, zwany monarchią stanową. Na czele stanów stał monarcha, którego władza była ograniczona przywilejami stanowymi. Mimo to król miał olbrzymią władzę: był najwyższym sędzią i dowódcą wojskowym. Mógł wydawać nowe prawa i obsadzać wszystkie stanowiska w państwie.
Na przełomie XIII i XIV wieku wykształciły się stany, czyli zamknięte grupy społeczne, różniące się prawami, obowiązkami, również obyczajami i funkcjami, jakie pełnili w społeczeństwie. W Europie panował wtedy ustrój feudalny, który polegał m.in. na zależności jednego człowieka od drugiego. Zależność ta wynikała z faktu, że pan był właścicielem ziemi, a użytkował ją jego poddany.
Ustrój feudalny sprzyjał umocnieniu podziału społeczeństwa na stany.
| Duchowieństwo | Szlachta | Mieszczaństwo | Chłopstwo (kmiecie) |
|---|---|---|---|
| należący do tego stanu posiadali odrębne prawa, ich przywileje wynikały z pozycji Kościoła katolickiego w społeczeństwie, nie należeli do stanu dziedzicznie | posiadała prawo rycerskie, przywileje przekazywane były dziedzicznie, tworzyli rody, podział szlachty | posiadało przywileje nadawane w czasie lokacji miasta (przywileje lokacyjne); społeczeństwo miast dzieliło się na:
|
pozbawieni praw, mieli obowiązek płacenia czynszu i inne powinności |
Znaczenie panowania Kazimierza Wielkiego i jego osiągnięcia:
- zjednoczył ziemie polskie i dwukrotnie zwiększył obszar Królestwa Polskiego;
- stworzył warunki do wzrostu gospodarczego (dzięki kolonizacji), rozwoju rynku i handlu;
- umocnił wewnętrznie kraj, ujednolicając prawo, co przybrało formę statutów Kazimierza Wielkiego, wprowadził system urzędów centralnych;
- utworzył skarb państwa (zarządzany przez podskarbiego), przeznaczając na dochody państwa wpływy z kopalń soli, z ceł i handlu;
- wzmocnił obronność Polski, budując warowne zamki i otaczając miasta kamiennymi murami;
- założył Akademię Krakowską w 1364 r.;
- prowadził pokojową politykę zagraniczną;
- dzięki polityce Kazimierza Wielkiego wzrosła pozycja międzynarodowa państwa polskiego, a jego władca miał wpływ na wydarzenia w Europie Środkowo-Wschodniej.
Kazimierz Wielki zmarł w 1370 r. Był ostatnim przedstawicielem dynastii Piastów, których panowanie w Polsce trwało 5 wieków. Od czasów założyciela dynastii, Mieszka I, jej władcy zjednoczyli sąsiednie plemiona w królestwo polskie. Doprowadzili do wzrostu znaczenia Polski wśród krajów Europy Środkowej. Najważniejszym tego momentem było przyjęcie chrześcijaństwa i wejście w krąg kultury zachodnio-chrześcijańskiej (łacińskiej).
Dzięki wybitnym władcom Polska przetrwała okres osłabienia w czasach rozbicia dzielnicowego. Władysław Łokietek doprowadził do przywrócenia królestwa polskiego. Od czasów Łokietka i Kazimierza Wielkiego zaczęto używać nazwy Korona Królestwa Polskiego, która oznaczała nienaruszalność ziem polskich i rozdział osoby króla od państwa (państwo nie było już prywatną własnością króla).
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
.jpg)
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.