Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Sformułowanie „człowiek zlagrowany” pochodzi od niemieckiego terminu - „Konzentrazionlager” - obóz koncentracyjny. Borowski użył tego pojęcia na określenie człowieka, który, aby przeżyć dostosował się do panujących w obozie zasad, zapomniał o swoim człowieczeństwie, stracił zdolność oceny swoich czynów. Tragizm więźnia polegał na niemożności wyboru pomiędzy dobrem a złem, na konieczności życia według zasady nazwanej przez Borowskiego „przeciętną przetrwania”. W warunkach obozowych wszelkie odruchy humanitaryzmu i litości oznaczały skazanie samego siebie na śmierć, a także narażenie osoby, której ofiarowało się pomoc. Zlagrowanie oznaczało odczłowieczenie jednostki, pozbawienie jej elementarnych odruchów i uczuć ludzkich, zabicie wolności, chęci buntu, sprowadzenie życiowych funkcji do poziomu zaspokajania potrzeb fizjologicznych. Człowiek w obozie pozbawiony był wyższych celów i ideałów, marzył tylko o tym, aby się wyspać, najeść i aby uniknąć śmierci. Pod koniec dnia, po rozładunku nowo przybyłych transportów (Proszę państwa do gazu) Tadeusz rozmyślą o swojej sytuacji: „Naraz obóz wydał się jakąś zatoką spokoju. Wciąż umierają inni, samemu się jeszcze jakoś żyje, ma się co jeść, ma się siły do pracy, ma się ojczyznę, dom, dziewczynę...”. Więzień, aby przetrwać, musi zabić w sobie wszelkie odruchy ludzkie: miłość, przyjaźń, współczucie, troskę, odrzucić ponadczasowe ideały i wartości, zobojętnieć na śmierć i cierpienie innych. Wielu z uwięzionych przeżywało z tego powodu osobisty dramat, wynikający z całkowitego załamania się obowiązujących w ich dotychczasowym życiu kanonów moralnych. „Czy my jesteśmy ludzie dobrzy?” - pyta swojego towarzysza Tadeusz w opowiadaniu Proszę państwa do gazu. Bohater nie może zrozumieć i ocenić swojej nienawiści, jaką żywi do mordowanych, swojego okrucieństwa, niewrażliwości, które czynią go podobnym do niemieckich oprawców.
W warunkach obozowych zacierają się granice między katem a ofiarą. Poniżani, torturowani więźniowie wyładowują swój strach i agresję na słabszych od siebie. Faszystowskie metody sprawiają, że więźniowie tracą poczucie godności ludzkiej, nie buntują się przeciwko nieludzkim warunkom swojej egzystencji, pokornie idą na śmierć, zabijają swoich najbliższych, pozwalają na mordowanie własnych rodzin. „Oto jest dziwne opętanie człowieka przez człowieka” tłumaczy taki stan rzeczy Tadeusz (U nas w Auschwitzu...). Za drutami ludzie dają się oszukiwać i oszukują innych. Z obojętnością przechodzą obok cudzej śmierci, ciesząc się, że jeszcze żyją, są bierni, „Bo żywi zawsze mają rację przeciwko umarłym” (U nas w Auschwitzu...). Według Borowskiego największą zbrodnią obozów było zlagrowanie człowieka, poszczucie ludzi na siebie, doprowadzenie więźniów głodem, ciężką pracą i torturami do stanu skrajnego wyczerpania, w którym jednostka przestaje być człowiekiem i staje się zwierzęciem walczącym o swoje biologiczne przetrwanie. „Jesteśmy niewrażliwi jak drzewa, jak kamienie” pisze Tadeusz w liście do Tuśki (U nas w Auschwitzu...). Opisując totalną dehumanizację człowieka w obozach koncentracyjnych Borowski zaznacza, że w czasach po II wojnie światowej nie istnieją już jednoznaczne kryteria oceny człowieka. Bohaterowie Borowskiego nie mogą być moralni w rozumieniu człowieka wolnego, gdyż nie pozwalają im na to warunki, w jakich żyją. Nie znaczy to jednak, że nie odczuwają z tego powodu rozterek wewnętrznych i nie tęsknią do świata prawdziwych wartości. Tadeusz (U nas w Auschwitzu...) w poczuciu absolutnego osamotnienia, rozpaczliwie wierzy w trwałość i sens ludzkich uczuć: miłości i nadziei: „(...) tęsknimy do świata, w którym jest miłość drugiego człowieka, spokój od ludzi i odpoczynek od instynktów”.
Etyczny maksymalizm Borowskiego był często przyczyną niesłusznych oskarżeń pisarza o nihilizm. Autor Pożegnania z Marią w przeciwieństwie do innych twórców, poruszających problematykę obozową, uważał się za współodpowiedzialnego za zbrodnie hitlerowskie. Człowiek, który przeżył obóz, nawet jeśli nie dopuszczał się morderstw, jest winny śmierci milionów ludzi, wobec cierpienia których zajął postawę bierną i obojętną. Na zawsze utracił niewinność, bo był świadkiem zbrodni. Obozowe opowiadania Borowskiego w szerszym aspekcie stanowią świadectwo kryzysu całej kultury europejskiej, jaki nastąpił w czasie II wojny światowej. Porównując faszystowskie Niemcy do starożytnych państw, które powstawały na trupach ludzi, pisarz w zasadzie opisuje całą dwudziestowieczną cywilizację. Świat, w którym przyszło Borowskiemu żyć, jest pełen zbrodni i krwi: „Jak mało jest w Europie ludzi, którzy nie zabili człowieka! I jak mało jest ludzi, których by inni ludzie nie pragnęli zamordować”. (U nas w Auschwitzu...). Czasy wojny zniweczyły sens odwiecznych wartości ludzkich, pojęcia prawdy i piękna straciły swoje znaczenie. Dominującym odczuciem człowieka, któremu przyszło żyć w czasach zbrodni i zaniku moralności jest poczucie samotności, wyobcowania, braku zakorzenienia. Zawarte w opowiadaniach katastroficzne wizje świata pod panowaniem faszystowskich Niemiec są wyrazem lęku pisarza przez kresem cywilizacji i kultury.
W ujęciu Borowskiego świat widziany z perspektywy obozowej podzielony jest na tych, którzy zabijają i na tych, którzy giną. W takiej rzeczywistości nieuchronnie musi nastąpić duchowa śmierć jednostki, dehumanizacja człowieka. Niemożność ogarnięcia i wytłumaczenia przemian, jakich dokonała II wojna światowa, najpełniej wyrażają końcowe słowa opowiadania U nas w Auschwitzu...: „Ale to jest nieprawda i groteska jak cały obóz, jak cały świat”.
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.