Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Wystawiony po raz pierwszy w 1664 roku w Paryżu Tartuffe, czyli Świętoszek wywołał skandal i niezwykłe poruszenie. Komedia została przyjęta bardzo krytycznie, była powodem lawiny niewybrednych ataków pod adresem jej autora. Ówcześni dostojnicy Kościoła odczytali ją bowiem jako bezbożny atak na wszystkie świętości, zmuszając króla do wydania zakazu jej publicznego wystawiania, który został cofnięty dopiero pod koniec życia Moliera. Oskarżano Moliera o sprzyjanie libertynom (celem tego ruchu, szerzącego się od drugiej połowy XVI w., było wyzwolenie ciała i umysłu spod wpływu ideologii chrześcijańskiej). Dziś może nas to zdziwić, gdyż Molier w Świętoszku atakuje przede wszystkim obłudę i zakłamanie ubrane w płaszcz fałszywej pobożności, piętnując równocześnie skrajną i naiwną dewocję, która daje osobom w stylu Świętoszka znakomite pole do działania. Stają się ofiarami podłego oszusta, żerującego na naiwnych prostaczkach Bożych, którym Bóg poskąpił rozumu, by tak perfidną grę pozorów byli w stanie dostrzec.
Świętoszek łączy w sobie cechy komedii charakteru (mistrzowskie kreacje obłudy Tartuffe’a i ślepej dewocji Orgona) z komedią intrygi (działania Marianny i Damisa wspierane przez pokojówkę Dorynę, mające na celu zdemaskowanie szalbierstwa i obłudy Świętoszka). Molier, przerzucając pomost między farsą a komedią na wskroś obyczajową, wprowadza nas do wnętrza domu porządnej, paryskiej, mieszczańskiej rodziny, kreując na naszych oczach arcydzieło komedii charakterów, gdzie zewnętrzna intryga nie gra ważnej roli, bowiem cała akcja wynika ze ścierania się odmiennych charakterów.
Tartuffe, czyli tytułowy Świętoszek, to mężczyzna o dużym osobistym uroku, tajemniczy pan w średnim wieku, chełpliwie i ze swadą opowiadający o swoim szlacheckim pochodzeniu. Jego błyskotliwa elokwencja i tupet są w stanie oczarować niejednego naiwnego słuchacza. Swoją przebiegłość i bezwzględność oraz chytre plany w dążeniu do celu skrywa pod płaszczykiem obłudy, fałszywej pobożności. Przybiera maskę i pozę jednostki o nieprzeciętnym charakterze, wierzącej głęboko, modlącej się żarliwie, umiejącej rozpraszać wątpliwości bliźnich i trafiać do najskrytszych ludzkich uczuć. Ten wytrawny oszust jest świetnym psychologiem, który umie bez trudu zdobyć zaufanie naiwnego Orgona, religijnego ojca rodziny, który zafascynowany jego „pobożnością” ofiarowuje mu po chrześcijańsku dach nad głową we własnym domu.
Obłudnik ogłupia pozorami świętości panią Pernelle i Orgona, stając się bezczelnym, zachłannym i niewdzięcznym. Gra rolę męża opatrznościowego domu Orgona i udziela zbawiennych rad całej jego rodzinie. Część domowników przejrzała tego dewota i hipokrytę udającego świętego i doszukującego się we wszystkim grzechu. Lecz zdemaskować go trudno, gdyż sprytnie skrywa namiętność do żony swego dobroczyńcy i plany ożenku z jej pasierbicą, by zagarnąć majątek Orgona, który zresztą wyłudza od naiwnego pana domu w formie darowizny.
Perfidną grę doprowadziłby zapewne do końca, gdyby nie gwałtowność pragnień miłosnych zdemaskowana przez samą Elmirę. Gdy spada maska fałszywej pobożności, widzimy bezwzględnego, cynicznego oszusta, który wyrzuca z domu Orgona i jego rodzinę oraz denuncjuje go przed królem powierzonymi mu w tajemnicy dokumentami. Królewscy urzędnicy rozpoznają w nim, na szczęście, złoczyńcę od dawna ściganego przez prawo.
Orgon to przeciętny, ograniczony mieszczanin, pobożny aż do dewocji, nie umiejący rozsądnie oceniać ani ludzi, ani sytuacji. Naiwny i łatwowierny daje się nabrać na oszustwo Świętoszka - uważając go za męża opatrznościowego, człowieka Bożego, który walczy ze złem i krzewi prawdy ewangeliczne. Jego dewocję ocenia jako wyjątkowo żarliwą pobożność człowieka o wzniosłym sercu i czystej duszy. Nie tylko ślepo mu ufa i wierzy, ale pragnie go naśladować i wskazuje go dzieciom i żonie jako wzór postępowania. Czyni go pierwszą osobą w domu. Kocha go bardziej niż żonę, dzieci i matkę, a wszelkie krytyczne uwagi w swym bezprzykładnym zaślepieniu przyjmuje jako występne spiski przeciw słudze Bożemu. Wobec własnej rodziny staje się nieufny i podejrzliwy. Jego głupota i zaślepienie doprowadzają go do szaleńczych pomysłów: „pobożnemu przybłędzie” - człowiekowi, o którym nic nie wie, oprócz tego, co mu on sam o sobie opowiedział, po wierza szkatułę z kompromitującymi go dokumentami, zapisuje cały majątek (wyrzucając i wydziedziczając syna) i pragnie oddać mu rękę swej jedynej córki, wbrew jej woli. Jego zaślepienie, głupota, naiwność i brak krytycyzmu sprawiają, iż staje wraz z rodziną na progu katastrofy, w obliczu której dopiero odzyskuje rozum.
Pani Pernelle - matka Orgona, osoba z racji wieku ciesząca się autorytetem i uznawana za mądrą i doświadczoną. W rzeczywistości jest fanatyczna, zaślepiona i całkowicie bezkrytyczna wobec Tartuffe’a. Oszust ma w niej wierną orędowniczkę jego udawanych zalet.
Elmira - żona Orgona, kocha męża i znosi obecność Świętoszka w domu. W końcu jednak to właśnie dzięki niej odkryta zostaje prawdziwa natura oszusta. Uczciwa, mądra i przebiegła, jest postacią pozytywną.
Marianna i Damis - dzieci Orgona. W sytuacji zaślepienia ojca sami muszą dbać o swoje szczęście. Jak w każdej komedii Moliera oboje są zakochani i za wszelką cenę pragną połączyć się z ukochanymi osobami.
Doryna - pokojówka Marianny. Warto zwrócić uwagę na jej postać, gdyż wywodzi się ona z rzymskiej komedii, w której popularne były postacie przebiegłych, pomysłowych i pełnych tupetu służących. Właśnie ich działania powodowały pomyślne zwroty akcji. Doryna uwielbia swoją panią i dla jej szczęścia jest gotowa zrobić wszystko. Pociesza ją w chwilach nieszczęść i dba, aby Marianna osiągnęła szczęście.
Flipota - służąca pani Pernelle. Ona także widzi i rozumie więcej niż jej pani. Posiada wiele cech Doryny.
Komedia ma piętno uniwersalności i ponadczasowości, niosąc ostrzeżenie przed wszelkiego rodzaju fałszywymi prorokami czy przyjaciółmi, którzy oszustwem i obłudą zyskują sobie nasze zaufanie i względy, a pragną nas jedynie wykorzystać i zniszczyć. Oszuści mali i wielcy byli, są i będą zawsze i wszędzie, żerując na naiwności, łatwowierności i głupocie ludzkiej.
Tartuffe i Orgon to przedstawiciele społeczeństwa współczesnej autorowi Francji. W ich osobach Molier zaatakował w Świętoszku fałsz i obłudę rządzące politycznym i obyczajowym życiem XVII-wiecznej Francji, panujący fanatyzm religijny i zdominowanie życia publicznego przez manipulujących królem i społeczeństwem bezwzględnych kardynałów i ich zauszników, których intencje nie zawsze są czyste.
Molier w Świętoszku operuje humorem specyficznym, niezbyt błyskotliwym, wywodzącym się z farsy, ale czyni to dość oszczędnie ze względu na powagę i delikatność tematu, który porusza.
- komizm sytuacji odnajdujemy na przykład w scenie miłosnych zapałów Tartuffe’a, nieświadomego obecności Orgona pod stołem,
- komizm charakteru - budują gesty i słowa zaślepionego Orgona i przejaskrawienia rysów głównych postaci,
- komizm języka - to ciągłe wypowiedzi Doryny i określenie „biedaczek” w stosunku do Tartuffe’a, powtarzane przez Orgona w sytuacjach sprzecznych ze znaczeniem tego słowa.
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.