Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Noce i dnie powstały w latach dwudziestych, stopniowo ukazywały się w czasopismach, a ostateczne wydanie nastąpiło w latach 1931-34: Bogumił i Barbara (1931), Wieczne zmartwienie (1932), Miłość (1933) i Wiatr w oczy (1934). Akcja powieści rozpoczyna się w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku, kończy z wybuchem I wojny światowej. Pojawiają się też dygresje sięgające do powstania styczniowego.
Dwa pierwsze tomy to powieść o małżeństwie Barbary i Bogumiła, ich codziennych kłopotach i radościach, życiu na wsi, budowaniu własnej rodziny. W częściach III i IV na plan pierwszy wysuwają się losy córki Niechciców - Agnieszki, która podczas zagranicznych studiów wiąże się z działaczem rewolucyjnym, emigrantem politycznym, Marcinem Śniadowskim. Pracując w demokratycznych związkach młodzieżowych przygotowują się do walki o odzyskanie niepodległości Polski.
Tomy III i IV różnią się nieco narracją i historyczną perspektywą od dwu poprzednich. Bierze się to prawdopodobnie stąd, że ich główną bohaterką jest Agnieszka, w której Dąbrowska sportretowała samą siebie. Utrudniło to pisarce zachowanie koniecznego dystansu wobec przedstawianych spraw. W powieści występują też inne wątki autobiograficzne: Kaliniec jest obrazem Kalisza, Serbinów - Rusinowa, postaci Bogumiła i Barbary są wzorowane na rodzicach Dąbrowskiej.
Powieść jest przykładem „powieści rzeki” i sagi rodzinnej, charakterystycznych dla ówczesnej literatury europejskiej - Saga rodu Forsytów Johna Galsworthy’ego, Buddenbrookowie Tomasza Manna. Czerpiąc z wzorców prozy realistycznej XIX w. (Prus, Orzeszkowa) i modernistycznej oraz odwołując się do najnowszych wów-czas osiągnięć wiedzy psychologicznej, socjologicznej i filozoficznej (Bergson, Freud, Abramowski, etyka Conradowska) Dąbrowska ukazała swoich bohaterów z podwójnej perspektywy: egzystencjalnej i historycznej. Ludzie są cząstką natury nie znającą swego przeznaczenia, ale doświadczają tragizmu i tajemnicy istnienia, próbując przeniknąć zagadkę bytu. Niespodzianki ludzkiego losu i historii świata nie zakłócają spokojnego strumienia życia. Ciągłość trwania wyznaczają cykliczne zmiany przyrody, zgony i narodziny, święta i codzienna praca.
Powieść jest też eposem (epopeją), gdyż ukazuje losy bohaterów na tle wydarzeń przełomowych dla całego narodu. Obserwujemy liczne zmiany społeczne: przede wszystkim upadek wielkiej własności ziemskiej, głównie z powodu konfiskaty majątków przez zaborców po upadku powstania styczniowego. W miastach powstawała silna nowa klasa, mieszczaństwo i przemysłowcy, natomiast ze szlachty wyrastała polska inteligencja.
Noce i dnie można określić mianem powieści spoleczno-obyczajowej. Dąbrowska, ukazując losy bohaterów, zwraca bowiem uwagę nie tylko na motywację ich postępowania, ale i na konkretne warunki społeczne determinujące to postępowanie.
Wspomniano już, że ukazując losy bohaterów na tle ważnych przemian społecznych powieść spełnia wymagania eposu. Dąbrowska ukazała charakterystyczne dla przełomu wieków zmiany, które ogarnęły polskie społeczeństwo. Nie spotykamy w Nocach i dniach klasy wielkiego ziemiaństwa. Z krótkich wspomnień i rozmów na przyjęciach wyłania się obraz skostniałej grupy, broniącej swoich interesów i walczącej z każdą nowością. Ta klasa odeszła już w przeszłość: albo straciła majątki przez własne zaniedbania, albo zostały one skonfiskowane przez zaborcę w odwecie za powstanie styczniowe. W miejscu dawnych latyfundiów powstały drobne gospodarstwa zarządzane najczęściej przez potomków dawnych właścicieli.
Nowe miejsce w społeczeństwie zajmuje powstająca właśnie klasa kapitalistów i mieszczan. Trudnią się oni handlem, spekulacją ziemią i domami, wynajmują mieszkania w swoich kamienicach. Ta nowa klasa zwykle traci sens życia w pogoni za majątkiem.
Powstaje też nowa inteligencja - szukająca spełnienia ambicji życiowych nie w posiadaniu rzeczy materialnych, lecz w pozyskanej wiedzy. Prawdziwie twórcze intelektualne życie jest skierowane ku innym ludziom i prowadzi do budowy świadomości narodowej. Prezentują je w powieści Agnieszka i Anka.
Są też bohaterowie znajdujący sens życia w działalności społecznej - Michalina Ostrzeńska i Stefania Holszańska. Ich społecznikostwo jest może zbyt hałaśliwe i potraktowane nieco z przymrużeniem oka, ale z pewnością pożyteczniejsze od biernego intelektualizmu Daniela i Bodzia Ostrzeńskich.
Nie ma jednak w powieści bohaterów, którzy potrafiliby uzyskać równowagę między pogonią za dobrami materialnymi i życiem intelektualnym. Z drugiej strony inteligenci zazwyczaj żyją w skromnych warunkach, rezygnując z poszukiwania lepszego standardu życia. Dąbrowska i tu nie ocenia, która z postaw jest lepsza. Obiektywnie przedstawia zalety i wady obu typów zachowań, czytelnikowi pozostawiając ostateczne rozstrzygnięcie.
Dąbrowska ukazała losy bohaterów Nocy i dni przez pryzmat kilku różnych prądów filozoficznych.
- Filozofia pozytywistyczna. Postawa Bogumiła, traktującego pracę jako wartość nadającą sens życiu, jest typowa dla pozytywistycznych organiczników. Niechcic ocenia ludzi według pożytku, jaki ich praca przynosi społeczeństwu. Przyszłość i siłę narodu widzi w dobrze zorganizowanym wspólnym wysiłku. Również Bar-barze znane były założenia filozofii pozytywistycznej - czytała Historię cywilizacji Anglii Buckle’a, Przyczyny zjawisk w przyrodzie organicznej Huxley’a.
- Filozofia modernistyczna. Bardzo ważne w życiu bohaterów są zawody miłosne. Wywołują dramaty, zaburzenia psychiczne, prowadząc nawet do śmierci i obłędu (Teresa, Celina). Miłość ma w powieści siłę demoniczną.
- Egzystencjalizm. Barbara odczuwa dręczący niepokój sensu istnienia, poczucie ułomności i słabości natury ludzkiej.
- Naturalizm. Człowiek jest podporządkowany prawom natury. Podlega niezmiennemu cyklowi narodzin i śmierci. Nieodłącznym elementem ludzkiego życia są choroby, kalectwo i cierpienie.
- Elementy filozofii Bergsona. Życie ludzkie, nawet jego najbardziej dramatyczne wydarzenia, rozgrywa się na tle ciągłego, niezmiennego przepływu czasu. Jednostki twórcze cechuje pęd życiowy, popychający je do intensyfikacji przeżyć, a największe szczęście człowiek odczuwa w chwilach poczucia jedności z otaczającym światem.
- Etyka Conradowska. Najwyższym dobrem dla człowieka jest drugi człowiek, a nie teologia czy ideologia. Dlatego należy dochowywać danych obietnic, być wiernym pewnym zasadom.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.