Fraszki (J. Kochanowski)
Czas, miejsce powstania i wydania
Kochanowski pisał fraszki, zarówno po polsku, jak i po łacinie, przez całe swoje życie. Łaciński zbiór nazwał Foricoenia, polskie zaś utwory zebrał w trzech tomach (księgach). Fraszki wydane zostały niedługo przed śmiercią Kochanowskiego, w 1584 roku w Drukarni Łazarzowej w Krakowie.
Streszczenia
Do Mikołaja Firleja. Utwór skład się z czterech wersów. Poeta zwraca się do Mikołaja Firleja, aby wybaczył mu niefrasobliwość i zbytnią swawolność jego tekstów.
O kapelanie. Wiersz sześciowersowy, ukazany został kapelan, który nie mógł odprawić mszy, ponieważ całą noc spędził na zabawie.
Na nabożną. W dwuwersie poeta zawarł krytykę udawanej pobożności.
O kaznodziei. Utwór składa się z sześciu wersów. Poeta zarzuca kaznodziei, że nie żyje według tego, czego sam naucza w Kościele.
O żywocie ludzkim. Wiersz zbudowany jest z ośmiu wersów. Poeta nazywa błahostką myśli i czyny człowieka. Twierdzi, że na świecie nie ma niczego pewnego: uroda, pieniądze, sława przemijają, zaś człowiek po swojej śmierci zostaje zapomniany.
Do gór i lasów. Wiersz jest rozbudowany, liczy osiemnaście wersów, poeta zawarł w nim elementy ze swojego życia, wspomina podróże, studia, czasy, kiedy był dworzaninem. Jest to wierszowany życiorys poety.
Do fraszek. Utwór składa się z czternastu wersów, poeta stwierdza, iż fraszki skrywają tajemnice z jego życia i nie łatwo je odgadnąć, bo można pobłądzić jak w labiryncie.
Problematyka
Fraszka to drobny utwór poetycki pisany wierszem, często o charakterze aforystycznym, zawierający pointę. Fraszki reprezentują renesansową wizję świata, poety i człowieka. Tematyka fraszek jest różnorodna, poeta przedstawia w nich obyczaje panujące na dworach, czego przykładem są: Do Mikołaja Firleja, O kapelanie. Zawierają krytykę ludzkich wad, świadczą o tym teksty Na nabożną, gdzie została poddana krytyce pobożność na pokaz i O kaznodziei, gdzie została ośmieszona hipokryzja. We fraszkach można odnaleźć filozoficzne refleksje na temat ludzkiego życia, w którym wszystko podlega przemijaniu
„Zacność, uroda, moc, pieniądze, sława,
Wszystko to minie jako polna trawa”.
Zaś życie człowieka porównane zostało do losu kukiełki, którą po przedstawieniu chowa się do skrzynki i zapomina o niej. Pojawia się topos człowieka - lalki w teatrze świata. Przykładem takiego utworu jest wiersz O żywocie ludzkim.
We fraszkach można odszukać elementy filozofii epikurejskiej, która nakazywała człowiekowi cieszyć się każdą chwilą życia „A ja z tym trzymam, kto co w czas uchwyci”. Ta myśl została zawarta w wierszowanej autobiografii poety.
Fraszki świadczą również o znajomości przez poetę kultury antycznej, w utworze Do fraszek Kochanowski odwołuje się do Labiryntu, przywołuje postać Dedala, Ikara, Ariadny.
Fraszki Kochanowski pisał od początków swojej twórczości, ich tematyka podlegała zmianie, podobnie jak zmieniało się życie poety.
Kształt artystyczny i nowatorski charakter Fraszek J. Kochanowskiego
Fraszki Kochanowskiego charakteryzuje bogactwo formalne i wersyfikacyjne. Poeta, sięgając do tradycji poprzedników, wykorzystał różne formy gatunkowe. Odwołał się do epigramatów, anakreontyków, utworów biesiadnych, sonetów, madrygałów, erotyków, obrazków obyczajowych. Obok lirycznych wierszy o charakterze refleksyjnym, odnaleźć można w zbiorze satyryczne obrazki z życia dworskiego, udramatyzowane przez wprowadzenie dialogów i indywidualizację języka postaci. Komizm utworów osiągnął poeta dzięki wykorzystaniu wszystkich rodzajów humoru: komizmu sytuacji, postaci i dowcipu słownego. Niejednokrotnie posługiwał się ironią i autoironią. Dowcip Kochanowskiego cechuje umiar, duża kultura i subtelność, czasami jednak sięgał poeta do rubasznego, ludowego humoru. Kochanowski posługiwał się w erotykach wyrafinowanym, kunsztownym językiem, z kolei w satyrycznych obrazkach, kondensacja myślowa i oszczędne, odpowiednio dobrane słownictwo służą wydobyciu humoru. Fraszki cechuje różnorodna budowa: obok krótkich, epigramatycznych, dwuwersowych wierszy pojawiają się dłuższe formy narracyjne z elementami dialogu, a także liryka osobista i refleksyjna. Narrację ożywia wprowadzenie elementów mowy potocznej i częste stosowanie przysłów oraz urozmaicona budowa zdań. Kochanowski wprowadza różne typy narratora (w Na lipę będzie nim drzewo), bogactwo realistycznych szczegółów splata z refleksjami o charakterze ogólnym. Najczęściej stosowanymi przez poetę środkami stylistycznymi są epitety (odwołujące się do świata antycznego i do współczesnej poecie rzeczywistości), porównania, animizacje i personifikacje, peryfrazy (omówienia) i synonimy (wyrazy bliskoznaczne). Treściowemu bogactwu fraszek odpowiada różnorodność formalna, stylistyczna, a także wersyfikacyjna. Poeta posługuje się różnymi formami wiersza, od pięcio- do czternastozgłoskowca. We fraszkach odnaleźć można dziesięć miar wierszowych. Obok tekstów ciągłych pojawiają się wiersze stroficzne (czterowiersze, sonety, dystychy - dwuwersy). Nowatorstwo Kochanowskiego przejawia się właśnie w tej wielkiej różnorodności formy, tematów i kształtu stylistycznego.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.